Witaminy i suplementy dla kobiet w ciąży

Spis treści

Czy w ciąży trzeba brać witaminy?

Jakie badania wykonać przed ciążą, aby właściwie dobrać suplementację?

Jakie witaminy trzeba brać w ciąży?

Najlepsze witaminy dla ciężarnych, czyli czym się kierować wybierając suplement diety dla kobiet w ciąży?

Czy lepiej wybrać zestaw witamin prenatalnych, czy szukać pojedynczych składników?

Czy w ciąży trzeba brać witaminy?

Witaminy, minerały i liczne pierwiastki są niezbędne do prawidłowego rozwoju płodu oraz wsparcia zdrowia matki - w końcu ciąża to nie lada "wysiłek" dla organizmu. Suplementacja w czasie ciąży zapobiega przede wszystkim powstawaniu wad rozwojowych u dziecka i wspomaga jego intensywny rozwój od pierwszych dni. Uzupełnia również niedobór niektórych składników u przyszłej mamy, gdyż nawet zbilansowana i urozmaicona dieta nie jest w stanie pokryć ich dziennego zapotrzebowania.

Suplementację powinno rozpocząć się około 3 miesiące przed planowaną ciążą, gdyż pierwsze 3-4 tygodnie są kluczowe dla rozwoju płodu, a czasami kobieta nie jest świadoma tego, że już doszło do poczęcia.

Nie zapominaj jednak, że podstawowym źródłem witamin, minerałów i pierwiastków niezbędnych w ciąży powinna być dieta bogata w warzywa, owoce i tłuste ryby morskie, a dobrze dobrana suplementacja to jej wsparcie.

Jakie badania wykonać przed ciążą, aby właściwie dobrać suplementację?

Zaleca się, aby przed wdrożeniem suplementacji w ciąży wykonać rutynowe badania, przede wszystkim:

• morfologię krwi,

• poziom żelaza,

• ferrtyny,

• witaminy D3,

• glukozy,

• hormon tarczycy -TSH,

• badanie ogólne moczu.

Skierowanie na badania może wypisać lekarz, np. lekarz rodzinny, ginekolog czy endokrynolog. Można je wykonać także na własną rękę, odpłatnie, bez skierowania w dowolnym punkcie pobrań. Badania takie najlepiej zrobić już okresie starań o dziecko, aby jak najszybciej wdrożyć odpowiednie substancje aktywne. 

Jakie witaminy trzeba brać w ciąży?

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) w okresie ciąży powinno się suplementować: kwas foliowy, witaminę D3, jod, kwas DHA (dokozaheksaenowy) i w określonych przypadkach, po konsultacji z lekarzem, żelazo.

1. Kwas foliowy (witamina B9)

Po co brać kwas foliowy w ciąży?

Kwas foliowy w organizmie przyszłej mamy odgrywa bardzo ważną rolę, między innymi:

• umożliwia zamknięcie cewy nerwowej u płodu, przez co zapewnia prawidłowy rozwój ośrodkowego układu nerwowego dziecka,

• dba o właściwą produkcję składników krwi,

• bierze udział w podziale komórek,

• pomaga w prawidłowej syntezie aminokwasów niezbędnych do produkcji białek.

W jakich produktach spożywczych jest kwas foliowy?

Przyszła mama powinna spożywać produkty spożywcze bogate w kwas foliowy, takie jak, np.

• szpinak,

• żółtko jaja kurzego,

• wątróbka drobiowa,

• ciecierzyca,

• sałata,

• kapusta,

• brokuły,

• papryka czerwona,

• brukselka,

• pełnoziarniste zboża.

Niestety, nawet zbilansowana dieta nie jest w stanie dostarczyć niezbędnych w ciąży ilości kwasu foliowego, dlatego foliany należy suplementować.

Ile kwasu foliowego trzeba przyjmować w ciąży?

U wszystkich kobiet w wieku rozrodczym zaleca się suplementowanie 0,4 mg kwasu foliowego na dobę, jako uzupełnienie codziennej diety. Suplementację powinno rozpocząć się już 3 miesiące przed planowaną ciążą.

W pierwszym trymestrze ciąży kobieta powinna przyjmować 0,4 mg-0,8 mg kwasu foliowego na dobę. Od drugiego trymestru do końca laktacji dawkę należy zwiększyć od 0,6 mg do 0,8 mg na dobę.

Kiedy stosuje się wyższe dawki kwasu foliowego w ciąży?

Wyższe dawki kwasu foliowego należy przyjmować wyłącznie po konsultacji z lekarzem, u pacjentek które, np.

• mają dodatni wywiad w kierunku wad cewy nerwowej u płodu w poprzedniej ciąży, tzw. NDT (neural tube defects) - zaleca się stosowanie 4 mg kwasu foliowego na dobę przez co najmniej 4 tygodnie przed poczęciem oraz do 12 tygodnia ciąży, a następnie zmniejszenie dawki do 0,4 mg,

• należą do grupy ryzyka niedoboru kwasu foliowego, np. stosujących leki na padaczkę bądź cukrzycę, palących papierosy, mających BMI > 30 - zaleca się przyjmowanie 0,8 mg kwasu foliowego na dobę 3 miesiące przed planowanym poczęciem, w okresie ciąży i karmienia piersią.

O jakiej porze dnia stosować kwas foliowy?

Kwas foliowy należy stosować codziennie o tej samej porze dnia w trakcie posiłku, popijając wodą.

2. Witamina D3 (cholekalcyferol)

Po co brać witaminę D3 w ciąży?

Główną przyczyną suplementacji witaminy D3 w ciąży jest jej zbyt niski poziom w organizmie przyszłej mamy ze względu na zbyt małą ekspozycję na słońce, szczególnie w okresie od września do maja, gdyż w naszej szerokości geograficznej o tej porze roku słońca jest po prostu za mało.

Witamina D3 pomaga:

• we wchłanianiu wapnia i fosforu,

• wzmacniać odporność, a co za tym idzie - przyjmować mniejszą ilość leków w ciąży,

• utrzymać prawidłową gęstość kości.

W jakich produktach spożywczych jest witamina D3?

Cholekalcyferol, czyli witamina D3, obecna jest w produktach pochodzenia zwierzęcego, m.in.:

• mleku i jego przetworach,

• żółtkach jaj,

• wątróbce,

• rybach.

Ile jednostek witaminy D3 trzeba przyjmować w ciąży?

Najlepszym sposobem dobrania dawki witaminy D3 dla kobiety ciężarnej jest oznaczenie jej poziomu we krwi, a następnie ustalenie odpowiedniej ilości jednostek.

Przyjmuje się, że kobieta ciężarna powinna zażywać ok. 1500-2000 j.m. witaminy D3 na dobę. Suplementację należy rozpocząć najpóźniej w 4 tygodniu ciąży, czyli w okresie zagnieżdżania się łożyska.

Kiedy stosuje się wyższe dawki witaminy D3 w ciąży?

Wyższe dawki cholekalcyferolu - do 4000 j.m. na dobę można rozważyć u kobiet ciężarnych, dla których BMI > 30.

O jakiej porze dnia stosować witaminę D3?

Witaminę D3 można przyjmować o dowolnej porze dnia, jednak ze względu na to, że należy ona do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, należy ją zażywać w trakcie posiłku bogatego w tłuszcze, np. podczas obiadu.

3. Jod

Po co brać jod w ciąży?

Jod jest niezbędny do prawidłowej pracy tarczycy przyszłej mamy i płodu, a w trakcie ciąży - już od jej pierwszych tygodni - następuje zwiększona utrata tego pierwiastka przez nerki, dlatego jego suplementacja jest niezbędna.

W jakich produktach spożywczych jest jod?

Produktami żywieniowymi o dużej zawartości jodu są, np.

• jajka,

• ryby, np. dorsz, makrela, mintaj, flądra,

• nabiał,

• sól jodowana.

Ile jodu trzeba przyjmować w ciąży?

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia WHO przyjmuje się, że łączna podaż jodu u kobiet ciężarnych powinna wynosić 250 mcg na dobę, przy czym zakłada się, że ok. 100 mcg dostarczane jest z dietą, a więc zaleca się suplementowanie ok. 200 mcg jodu na dobę już w okresie planowania potomka.

Maksymalne dobowe spożycie jodu u przyszłej mamy, które będzie bezpieczne dla płodu, to ok. 600 mcg na dobę.

Kiedy stosuje się wyższe dawki jodu w ciąży?

Rekomenduje się, aby na początku ciąży wykonać badania z krwi obrazujące pracę tarczycy, głównie poziom hormonu tyreotropowego TSH i na tej podstawie ustalić niezbędne zapotrzebowanie na jod. Być może, oprócz suplementacji, konieczne będzie także wdrożenie leków na receptę. Szczególnie jest to ważne u kobiet z chorobami tarczycy.

O jakiej porze dnia stosować jod?

Jod należy stosować codziennie o tej samej porze dnia w trakcie posiłku, popijając wodą.

4. Kwasy tłuszczowe DHA

Po co brać kwas DHA w ciąży?

Ludzki organizm nie produkuje kwasu DHA (dokozaheksaenowego), dlatego niezbędna jest jego suplementacja z zewnątrz. Wpływa on na:

• rozwój mózgu, układu nerwowego oraz oczu, konkretnie siatkówki, u płodu,

• zwiększa odporność mamy oraz poprawia funkcjonowanie układu krążenia, szczególnie w czasie tak dużego obciążenia, jakim jest ciąża,

• zmniejsza ryzyko przedwczesnego porodu,

• wpływa na rozwój psychofizyczny,

• zmniejsza ryzyko depresji poporodowej u mamy.

W jakich produktach spożywczych są kwasy DHA?

Kwas DHA obecny jest, między innymi, w:

• tłustych rybach, np. łososiu, sardynkach, śledziu, tuńczyku, halibucie,

• oleju lnianym,

• siemieniu lnianym,

• orzechach włoskich.

Ile kwasu DHA trzeba przyjmować w ciąży?

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników zaleca się suplementację kwasu DHA u wszystkich kobiet ciężarnych w ilości minimum 200 mg dziennie, jeśli tygodniowo spożywają przynajmniej 2 porcje tłustych ryb morskich w ilości 130 g na porcję.

Jeśli w okresie prokreacji oraz w ciąży mama spożywa mniejsze ilości ryb, powinna przyjmować ok. 600 mg kwasów DHA na dobę.

Kiedy stosuje się wyższe dawki kwasu DHA w ciąży?

Ciężarne zagrożone ryzykiem przedwczesnego porodu powinny przyjmować 1000 mg kwasu DHA na dobę. Taka dawka jest bezpieczna zarówno dla mamy, jak i dla płodu.

O jakiej porze dnia stosować kwas DHA?

Kwas DHA należy stosować codziennie o tej samej porze dnia w trakcie lub tuż po posiłku, popijając wodą.

5. Żelazo

Po co brać żelazo w ciąży?

Biorąc pod uwagę fakt, że zarówno niedobór, jak i nadmiar żelaza w ciąży wpływa niekorzystnie na jej przebieg - nie wszystkie kobiety ciężarne powinny suplementować żelazo. Wyniki badań z krwi wskazujące na poziom ferrytyny, żelaza, i idącej z nim w parze hemoglobiny pokazują, że około połowa przyszłych mam wymaga jednak suplementacji.

Żelazo odpowiada, między innymi, za:

• właściwy poziom hemoglobiny i czerwonych krwinek,

• utrzymanie odporności organizmu,

• prawidłowy transport tlenu do tkanek.

W jakich produktach spożywczych jest żelazo?

Najlepszym źródłem żelaza są produkty pochodzenia zwierzęcego, gdyż zawierają jego najlepiej przyswajalną formę, tzw. żelazo hemowe, np.

• ryby, m.in. sardynki, makrele,

• żółtka jaj,

• wątróbka,

• mięso wołowe, z królika oraz cielęcina.

Pokarmy pochodzenia roślinnego zawierają gorzej przyswajalne żelazo - tzw. żelazo niehemowe, np.

• burak,

• natka pietruszki,

• kasza gryczana i jaglana,

• szpinak,

• brokuły.

Żelazo zdecydowanie lepiej wchłania się w obecności witaminy C, dlatego spożywając posiłek warto zadbać o jej obecność, np. dodając szklankę soku pomarańczowego do posiłku.

Ile żelaza trzeba przyjmować w ciąży?

Dawkę żelaza dla kobiet w ciąży ustala indywidualnie lekarz po zapoznaniu się z wynikami morfologii krwi.

Kiedy stosuje się wyższe dawki żelaza w ciąży?

Wyższe dawki żelaza stosuje się u przyszłych mam, u których poziom hemoglobiny jest niższy niż 11 g/dl, a przy tym również poziom ferrytyny jest obniżony - cierpią one wtedy na niedokrwistość z niedoboru żelaza.

W krytycznych przypadkach, gdy poziom hemoglobiny spadnie nawet poniżej 7 g/dl, może istnieć konieczność przetoczenia krwi.

O jakiej porze dnia stosować żelazo?

• Jeśli przed śniadaniem, czyli na czczo, nie bierzesz żadnych innych leków, możesz wtedy przyjmować żelazo, ale minimum godzinę przed posiłkiem.

• Jeżeli na czczo przyjmujesz inne leki, np. hormony tarczycy, aby nie zahamować ich wchłaniania, przyjmij żelazo godzinę przed lub dwie godziny po innym posiłku niż śniadanie.

• Po zażyciu żelaza nie pij herbaty, kawy oraz coli, możesz napić się soku bogatego w witaminę C, która ok. 3-krotnie zwiększy jego przyswajanie, np. soku pomarańczowego.

• Jeśli musisz suplementować wapń oraz magnez, zachowaj między ich podaniem, a przyjęciem żelaza minimum 2-4 godzinny odstęp.

Najlepsze witaminy dla ciężarnych, czyli czym się kierować wybierając suplement diety dla kobiet w ciąży?

Wybierając odpowiednią suplementację dla przyszłej mamy należy wziąć przede wszystkim pod uwagę następujące czynniki:

1. Sprawdź, czy zawiera wszystkie zalecane w ciąży składniki, czyli foliany, witaminę D3, kwas DHA, jod oraz żelazo, jeśli go potrzebujesz.

2. Jeśli dany środek zawiera, to co powinien - zwróć uwagę na właściwe dawki substancji aktywnych rekomendowane w ciąży.

3. Poza rekomendowanymi składnikami, warto, aby preparat zawierał witaminę B6, B12 oraz cholinę.

4. Ważne jest, aby skład produktu był bezpieczny i miał udowodnione działanie rekomendowane przez PTGiP.

5. Przyjrzyj się, czy produkt jest lekiem, a więc posiada właściwości zapobiegające chorobom, czy też suplementem diety, a więc ma być dodatkiem do codziennej diety i wybierz właściwy dla siebie - pomocą może służyć nasz artykuł Czym różnią się leki od suplementów?.

6. Wybierz produkt, który zawiera tylko to, czego potrzebujesz w ciąży - dodatkowe składniki nie są Ci niezbędne.

7. Zwróć uwagę, czy preparat nie zawiera składników, które się wzajemnie wykluczają, np. żelazo, magnez, wapń.

8. Forma substancji aktywnych powinna gwarantować ich wysoką wchłanialność i przyswajalność, np.

9. - wchłanianie chelatowej formy żelaza - diglicynianu żelaza (II) jest niezależne od innych czynników, takich jak, m.in. pH soku żołądkowego, dlatego cechuje się ono bardzo dobrą biodostępnością, przyswajalnością i wchłanianiem, a także jest dobrze tolerowane przez przewód pokarmowy,

10. - kwas foliowy dobrze jest stosować w obecności witaminy B12, szczególnie w postaci metylokobalaminy, która nie musi już ulegać żadnym dodatkowym przekształceniom w organizmie.

11. Ważne jest, aby dany preparat był dostosowany do etapu ciąży, w którym ma być przyjmowany.

12. Istotnym wydaje się także, aby produkt był wytwarzany w standardach GMP - Dobrej Praktyki Produkcyjnej, czyli Good Manufacturing Practice, co oznacza, że preparat produkowany jest przez podmiot weryfikowany pod względem zawartości substancji czynnych, czystości mikrobiologicznej, alergenów czy pochodzenia surowców, aby był on jak najwyższej jakości. Oznaczenie "GMP" lub informację o tej praktyce znajdziesz na opakowaniu lub ulotce.

Czy lepiej wybrać zestaw witamin prenatalnych, czy szukać pojedynczych składników?

Jak już wspomniałam, jeśli znajdziesz jeden preparat, który spełnia podstawowe wymagania opisane powyżej, możesz jak najbardziej taki przyjmować. Natomiast, jeśli nie spełnia on Twoich oczekiwań - wybierz kilka o pojedynczym składzie.

Pamiętaj o tym, aby brać pod uwagę zalecenia ginekologa i informować go o tym, jakie preparaty stosujesz - unikniesz w ten sposób dublowania się tych samych związków aktywnych i ich przedawkowania.