Kwas foliowy (witamina B9, witamina B11, folacyna), mimo że kojarzony jest głównie z suplementacją w okresie ciąży, stanowi związek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania każdej komórki, a jego niedobór może prowadzić do rozwoju anemii, miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych. Kto powinien suplementować kwas foliowy?
Spis treści
Kwas foliowy - czym jest i jaką rolę pełni w organizmie?
Kwas foliowy, metylowany kwas foliowy a foliany - czym się różnią?
Źródła kwasu foliowego w diecie
Kto jest narażony na niedobory kwasu foliowego?
Skutki niedoboru kwasu foliowego
Suplementacja kwasu foliowego w okresie ciąży i karmienia piersią
Kiedy brać kwas foliowy - rano czy wieczorem?
Kwas foliowy - czym jest i jaką rolę pełni w organizmie?
Kwas foliowy to syntetyczny związek zaliczany do witamin z grupy B, określany jako witamina B9 bądź witamina B11, biorący udział w:
syntezie materiału genetycznego,
prawidłowym funkcjonowaniu układu krwiotwórczego, nerwowego i sercowo-naczyniowego,
tworzeniu i dojrzewaniu czerwonych krwinek.
Kwas foliowy, metylowany kwas foliowy a foliany - czym się różnią?
Kwas foliowy jest syntetyczną formą witaminy B9 występującą w lekach i suplementach diety. Foliany to sole kwasu foliowego występujące w żywności. Kwas foliowy i foliany w organizmie przekształcane są do aktywnej biologicznie formy - metylowanego kwasu foliowego (metylofolianu, 5-metylotetrahydrofolianu).
Źródła kwasu foliowego w diecie
zielone warzywa liściaste: brokuły, brukselka, kapusta włoska, szpinak, sałata, szparagi, kapusta
rośliny strączkowe: groch, fasola, soja
owoce cytrusowe
drożdże, wątroba, żółtka jaj
produkty pełnoziarniste
Foliany łatwo ulegają rozkładowi pod wpływem wysokiej temperatury, światła czy niskiego pH, dlatego najbardziej wartościowym ich źródłem są surowe bądź krótko gotowane produkty.
Z uwagi na fakt, iż foliany charakteryzują się niemal dwukrotnie mniejszą przyswajalnością w porównaniu do kwasu foliowego obecnego w lekach i suplementach diety, pomimo prawidłowo zbilansowanej diety, w niektórych przypadkach suplementacja kwasu foliowego może być konieczna.
Kto jest narażony na niedobory kwasu foliowego?
Kobiety ciężarne - ze względu na zwiększone zapotrzebowanie związane z intensywnym podziałem komórek płodu
Osoby nadużywające alkoholu i palące papierosy - związki te upośledzają wchłanianie kwasu foliowego
Osoby ze schorzeniami upośledzającymi wchłanianie składników odżywczych - celiakią, chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego
Osoby z mutacją genu MTHFR skutkującą obniżeniem aktywności enzymu przekształcającego kwas foliowy w jego aktywną formę - metylofolian
Osoby przyjmujące leki osłabiające działanie kwasu foliowego - m.in. leki przeciwpadaczkowe, przeciwgruźlicze, cytostatyki, doustne środki antykoncepcyjne
Skutki niedoboru kwasu foliowego
Wady cewy nerwowej u płodu - jedno z najczęstszych powikłań niedoboru kwasu foliowego. Niedobór kwasu foliowego spowalnia syntezę DNA, zwiększając ryzyko wystąpienia wad układu nerwowego u płodu
Niedokrwistość megaloblastyczna - anemia związana z zaburzeniami dojrzewania komórek krwi w wyniku upośledzenia syntezy DNA spowodowanego niedoborem kwasu foliowego i witaminy B12
Zwiększone ryzyko rozwoju miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych w wyniku hiperhomocysteinemii - niedobór kwasu foliowego prowadzi do wzrostu stężenia homocysteiny we krwi - aminokwasu, który w dużych stężeniach jest czynnikiem ryzyka zawału serca, udaru mózgu, choroby wieńcowej, zakrzepów, sprzyjającym rozwojowi zmian miażdżycowych
Suplementacja kwasu foliowego w okresie ciąży i karmienia piersią
Korzyści suplementacji kwasu foliowego w ciąży
Zapobiega wadom cewy nerwowej u płodu - zmniejsza ryzyko wad rozwojowych mózgu i rdzenia kręgowego średnio o 72%
Zmniejsza ryzyko odklejenia łożyska i porodu przedwczesnego
Zapobiega niskiej masie urodzeniowej dziecka
Kiedy rozpocząć i jak długo suplementować kwas foliowy w ciąży?
Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) zaleca wdrożenie suplementacji kwasem foliowym co najmniej 3 miesiące przed zajściem w ciążę i jej kontynuowanie w okresie ciąży i karmienia piersią. Kluczowy jest jednak okres przed zapłodnieniem i pierwszy trymestr ciąży - wady cewy nerwowej powstają w pierwszych 4 tygodniach ciąży.
Jaką dawkę kwasu foliowego stosować w okresie ciąży i karmienia piersią?
Grupa niskiego ryzyka - zdrowe kobiety bez obciążeń: 0,4 mg kwasu foliowego na dobę w okresie ciąży i karmienia piersią
Grupa pośredniego ryzyka - kobiety otyłe, z cukrzycą, przyjmujące leki przeciwpadaczkowe, ze stwierdzonymi wadami płodu w rodzinie bądź obniżoną aktywność enzymu MTHFR: 0,8 mg, w tym aktywne foliany i witamina B12
Grupa wysokiego ryzyka - występowanie wady cewy nerwowej u matki, ojca lub ich potomstwa: 5 mg/dobę, w tym aktywne foliany oraz witamina B12 (12 tygodni przed planowaną ciążą i w I trymestrze ciąży), 0,8 mg/dobę (w II i III trymestrze oraz w okresie laktacji)
Obejrzyj film!
Preparaty z kwasem foliowym
Suplementy diety i leki dostępne bez recepty zawierające kwas foliowy
Dostępne w postaci tabletek, kapsułek i proszku do sporządzania zawiesiny doustnej
Standardowa dawka kwasu foliowego wynosi 0,4 mg (400 µg), często obok kwasu foliowego w składzie znajduje się równoważna ilość metylofolianu – łącznie 0,8 mg (800 µg), rzadziej spotyka się produkty zawierające wyłącznie metylofolian
Kwas foliowy może występować w nich samodzielnie lub jako jeden ze składników suplementów diety dla kobiet planujących ciążę i ciężarnych, matek karmiących, preparatów uzupełniających dietę w składniki zalecane osobom ze skłonnością do anemii i suplementów diety dla mężczyzn wspomagających płodność
Leki na receptę zawierające kwas foliowy
Dostępne w postaci tabletek doustnych
Zarejestrowane w dwóch rodzajach dawek - 5 i 10 mg
Stosowane m.in. u pacjentów z chorobami krwi, osób dializowanych, z chorobą alkoholową i niedożywieniem oraz u chorych stosujących leki osłabiających działanie kwasy foliowego
Kiedy brać kwas foliowy - rano czy wieczorem?
Preparaty z kwasem foliowym można stosować o dowolnej porze dnia, niezależnie od posiłku.
2023-04-12
redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.
ostatnia zmiana: 12.04.2023 12:42:08
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.