Witaminy i suplementy dla kobiet w ciąży

Spis treści

Czy w ciąży trzeba brać witaminy?

Jakie badania wykonać przed ciążą, aby właściwie dobrać suplementację?

Jakie witaminy trzeba brać w ciąży?

Najlepsze witaminy dla ciężarnych, czyli czym się kierować wybierając suplement diety dla kobiet w ciąży?

Czy lepiej wybrać zestaw witamin prenatalnych, czy szukać pojedynczych składników?

Czy w ciąży trzeba brać witaminy?

Witaminy, minerały i liczne pierwiastki są niezbędne do prawidłowego rozwoju płodu oraz wsparcia zdrowia matki - w końcu ciąża to nie lada "wysiłek" dla organizmu. Suplementacja w czasie ciąży zapobiega przede wszystkim powstawaniu wad rozwojowych u dziecka i wspomaga jego intensywny rozwój od pierwszych dni. Uzupełnia również niedobór niektórych składników u przyszłej mamy, gdyż nawet zbilansowana i urozmaicona dieta nie jest w stanie pokryć ich dziennego zapotrzebowania.

Suplementację powinno rozpocząć się około 3 miesiące przed planowaną ciążą, gdyż pierwsze 3-4 tygodnie są kluczowe dla rozwoju płodu, a czasami kobieta nie jest świadoma tego, że już doszło do poczęcia.

Nie zapominaj jednak, że podstawowym źródłem witamin, minerałów i pierwiastków niezbędnych w ciąży powinna być dieta bogata w warzywa, owoce i tłuste ryby morskie, a dobrze dobrana suplementacja to jej wsparcie.

Jakie badania wykonać przed ciążą, aby właściwie dobrać suplementację?

Zaleca się, aby przed wdrożeniem suplementacji w ciąży wykonać rutynowe badania, przede wszystkim:

• morfologię krwi,

• poziom żelaza,

• ferrtyny,

• witaminy D3,

• glukozy,

• hormon tarczycy -TSH,

• badanie ogólne moczu.

Skierowanie na badania może wypisać lekarz, np. lekarz rodzinny, ginekolog czy endokrynolog. Można je wykonać także na własną rękę, odpłatnie, bez skierowania w dowolnym punkcie pobrań. Badania takie najlepiej zrobić już okresie starań o dziecko, aby jak najszybciej wdrożyć odpowiednie substancje aktywne. 

Jakie witaminy trzeba brać w ciąży?

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) w okresie ciąży powinno się suplementować: kwas foliowy (aktywne formy), witaminę D3, jod, kwas DHA (dokozaheksaenowy) i w określonych przypadkach, po konsultacji z lekarzem, żelazo. Według najnowszych rekomendacji z marca 2024 roku warto również zadbać o odpowiednią podaż choliny, witaminy B6 (pirydoksyny) i witaminy B12 (metylokobalaminy).

1. Kwas foliowy (witamina B9)

Po co brać kwas foliowy w ciąży?

Kwas foliowy w organizmie przyszłej mamy odgrywa bardzo ważną rolę, między innymi:

• umożliwia zamknięcie cewy nerwowej u płodu, przez co zapewnia prawidłowy rozwój ośrodkowego układu nerwowego dziecka,

• dba o właściwą produkcję składników krwi,

• bierze udział w podziale komórek,

• pomaga w prawidłowej syntezie aminokwasów niezbędnych do produkcji białek.

W jakich produktach spożywczych jest kwas foliowy?

Przyszła mama powinna spożywać produkty spożywcze bogate w kwas foliowy, takie jak, np.

• szpinak,

• żółtko jaja kurzego,

• wątróbka drobiowa,

• ciecierzyca,

• sałata,

• kapusta,

• brokuły,

• papryka czerwona,

• brukselka,

• pełnoziarniste zboża.

Niestety, nawet zbilansowana dieta nie jest w stanie dostarczyć niezbędnych w ciąży ilości kwasu foliowego, dlatego foliany należy suplementować.

Ile kwasu foliowego trzeba przyjmować w ciąży?

U wszystkich kobiet w wieku rozrodczym zaleca się suplementowanie 400 µg aktywnej formy folianów 5-MTHF + 400 µg kwasu foliowego na dobę, jako uzupełnienie codziennej diety. Suplementację powinno rozpocząć się już 3 miesiące przed planowaną ciążą.

W czasie ciąży i podczas karmienia piersią należy suplementować 800 µg aktywnej formy folianów 5-MTHF na dobę. U kobiet z BMI >30 kg/m2 i poziomem folianów poniżej 28 nmol/l zaleca się suplementację 5 mg folianów na dobę w połączeniu z 1000 mg mio-inozytolu do 12 tygodnia ciąży. Natomiast u kobiet, które urodziły wcześniej dziecko z wadą cewy nerwowej zaleca się suplementację 5 mg folianów na dobę.

O jakiej porze dnia stosować kwas foliowy?

Kwas foliowy należy stosować codziennie o tej samej porze dnia w trakcie posiłku, popijając wodą.

2. Witamina D3 (cholekalcyferol)

Po co brać witaminę D3 w ciąży?

Główną przyczyną suplementacji witaminy D3 w ciąży jest jej zbyt niski poziom w organizmie przyszłej mamy ze względu na zbyt małą ekspozycję na słońce, szczególnie w okresie od września do maja, gdyż w naszej szerokości geograficznej o tej porze roku słońca jest po prostu za mało.

Witamina D3 pomaga:

• we wchłanianiu wapnia i fosforu,

• wzmacniać odporność, a co za tym idzie - przyjmować mniejszą ilość leków w ciąży,

• utrzymać prawidłową gęstość kości.

W jakich produktach spożywczych jest witamina D3?

Cholekalcyferol, czyli witamina D3, obecna jest w produktach pochodzenia zwierzęcego, m.in.:

• mleku i jego przetworach,

• żółtkach jaj,

• wątróbce,

• rybach.

Ile jednostek witaminy D3 trzeba przyjmować w ciąży?

Najlepszym sposobem dobrania dawki witaminy D3 dla kobiety ciężarnej jest oznaczenie jej poziomu we krwi, a następnie ustalenie odpowiedniej ilości jednostek.

Przyjmuje się, że kobieta ciężarna powinna zażywać ok. 1500-2000 j.m. witaminy D3 na dobę. Suplementację należy rozpocząć najpóźniej w 4 tygodniu ciąży, czyli w okresie zagnieżdżania się łożyska.

Kiedy stosuje się wyższe dawki witaminy D3 w ciąży?

Wyższe dawki cholekalcyferolu - do 4000 j.m. na dobę można rozważyć u kobiet ciężarnych, dla których BMI > 30.

O jakiej porze dnia stosować witaminę D3?

Witaminę D3 można przyjmować o dowolnej porze dnia, jednak ze względu na to, że należy ona do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, należy ją zażywać w trakcie posiłku bogatego w tłuszcze, np. podczas obiadu.

3. Jod

Po co brać jod w ciąży?

Jod jest niezbędny do prawidłowej pracy tarczycy przyszłej mamy i płodu, a w trakcie ciąży - już od jej pierwszych tygodni - następuje zwiększona utrata tego pierwiastka przez nerki, dlatego jego suplementacja jest niezbędna.

W jakich produktach spożywczych jest jod?

Produktami żywieniowymi o dużej zawartości jodu są, np.

• jajka,

• ryby, np. dorsz, makrela, mintaj, flądra,

• nabiał,

• sól jodowana.

Ile jodu trzeba przyjmować w ciąży?

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia WHO przyjmuje się, że łączna podaż jodu u kobiet ciężarnych powinna wynosić 250 mcg na dobę, przy czym zakłada się, że ok. 100 mcg dostarczane jest z dietą, a więc zaleca się suplementowanie ok. 200 mcg jodu na dobę już w okresie planowania potomka.

Maksymalne dobowe spożycie jodu u przyszłej mamy, które będzie bezpieczne dla płodu, to ok. 600 mcg na dobę.

Kiedy stosuje się wyższe dawki jodu w ciąży?

Rekomenduje się, aby na początku ciąży wykonać badania z krwi obrazujące pracę tarczycy, głównie poziom hormonu tyreotropowego TSH i na tej podstawie ustalić niezbędne zapotrzebowanie na jod. Być może, oprócz suplementacji, konieczne będzie także wdrożenie leków na receptę. Szczególnie jest to ważne u kobiet z chorobami tarczycy.

O jakiej porze dnia stosować jod?

Jod należy stosować codziennie o tej samej porze dnia w trakcie posiłku, popijając wodą.

4. Kwasy tłuszczowe DHA

Po co brać kwas DHA w ciąży?

Ludzki organizm nie produkuje kwasu DHA (dokozaheksaenowego), dlatego niezbędna jest jego suplementacja z zewnątrz. Wpływa on na:

• rozwój mózgu, układu nerwowego oraz oczu, konkretnie siatkówki, u płodu,

• zwiększa odporność mamy oraz poprawia funkcjonowanie układu krążenia, szczególnie w czasie tak dużego obciążenia, jakim jest ciąża,

• zmniejsza ryzyko przedwczesnego porodu,

• wpływa na rozwój psychofizyczny,

• zmniejsza ryzyko depresji poporodowej u mamy.

W jakich produktach spożywczych są kwasy DHA?

Kwas DHA obecny jest, między innymi, w:

• tłustych rybach, np. łososiu, sardynkach, śledziu, tuńczyku, halibucie,

• oleju lnianym,

• siemieniu lnianym,

• orzechach włoskich.

Ile kwasu DHA trzeba przyjmować w ciąży?

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników zaleca się suplementację kwasu DHA u wszystkich kobiet ciężarnych w ilości minimum 200 mg dziennie, jeśli tygodniowo spożywają przynajmniej 2 porcje tłustych ryb morskich w ilości 130 g na porcję.

Jeśli w okresie prokreacji oraz w ciąży mama spożywa mniejsze ilości ryb, powinna przyjmować ok. 600 mg kwasów DHA na dobę.

Kiedy stosuje się wyższe dawki kwasu DHA w ciąży?

Ciężarne zagrożone ryzykiem przedwczesnego porodu powinny przyjmować 1000 mg kwasu DHA na dobę. Taka dawka jest bezpieczna zarówno dla mamy, jak i dla płodu.

O jakiej porze dnia stosować kwas DHA?

Kwas DHA należy stosować codziennie o tej samej porze dnia w trakcie lub tuż po posiłku, popijając wodą.

5. Żelazo

Po co brać żelazo w ciąży?

Biorąc pod uwagę fakt, że zarówno niedobór, jak i nadmiar żelaza w ciąży wpływa niekorzystnie na jej przebieg - nie wszystkie kobiety ciężarne powinny suplementować żelazo. Wyniki badań z krwi wskazujące na poziom ferrytyny, żelaza, i idącej z nim w parze hemoglobiny pokazują, że około połowa przyszłych mam wymaga jednak suplementacji.

Żelazo odpowiada, między innymi, za:

• właściwy poziom hemoglobiny i czerwonych krwinek,

• utrzymanie odporności organizmu,

• prawidłowy transport tlenu do tkanek.

W jakich produktach spożywczych jest żelazo?

Najlepszym źródłem żelaza są produkty pochodzenia zwierzęcego, gdyż zawierają jego najlepiej przyswajalną formę, tzw. żelazo hemowe, np.

• ryby, m.in. sardynki, makrele,

• żółtka jaj,

• wątróbka,

• mięso wołowe, z królika oraz cielęcina.

Pokarmy pochodzenia roślinnego zawierają gorzej przyswajalne żelazo - tzw. żelazo niehemowe, np.

• burak,

• natka pietruszki,

• kasza gryczana i jaglana,

• szpinak,

• brokuły.

Żelazo zdecydowanie lepiej wchłania się w obecności witaminy C, dlatego spożywając posiłek warto zadbać o jej obecność, np. dodając szklankę soku pomarańczowego do posiłku.

Ile żelaza trzeba przyjmować w ciąży?

Dawkę żelaza dla kobiet w ciąży ustala indywidualnie lekarz po zapoznaniu się z wynikami morfologii krwi.

Kiedy stosuje się wyższe dawki żelaza w ciąży?

Wyższe dawki żelaza stosuje się u przyszłych mam, u których poziom hemoglobiny jest niższy niż 11 g/dl, a przy tym również poziom ferrytyny jest obniżony - cierpią one wtedy na niedokrwistość z niedoboru żelaza.

W krytycznych przypadkach, gdy poziom hemoglobiny spadnie nawet poniżej 7 g/dl, może istnieć konieczność przetoczenia krwi.

O jakiej porze dnia stosować żelazo?

• Jeśli przed śniadaniem, czyli na czczo, nie bierzesz żadnych innych leków, możesz wtedy przyjmować żelazo, ale minimum godzinę przed posiłkiem.

• Jeżeli na czczo przyjmujesz inne leki, np. hormony tarczycy, aby nie zahamować ich wchłaniania, przyjmij żelazo godzinę przed lub dwie godziny po innym posiłku niż śniadanie.

• Po zażyciu żelaza nie pij herbaty, kawy oraz coli, możesz napić się soku bogatego w witaminę C, która ok. 3-krotnie zwiększy jego przyswajanie, np. soku pomarańczowego.

• Jeśli musisz suplementować wapń oraz magnez, zachowaj między ich podaniem, a przyjęciem żelaza minimum 2-4 godzinny odstęp.

Jak wybrać najlepszy zestaw witamin prenatalnych? Czy lepiej szukać pojedynczych składników? Przeczytasz o tym w naszej analizie: Jakie witaminy dla kobiety w ciąży i karmiącej piersią wybrać? - ANALIZA