Ból określany jest jako nieprzyjemne doznanie związane z potencjalnym lub istniejącym już uszkodzeniem tkanek – pełni więc w organizmie rolę ostrzegawczo-ochronną. Doznania bólowe nie są w codziennym życiu uczuciem pożądanym, dlatego gdy męczy nas ból głowy, zębów czy brzucha warto wiedzieć, jakie leki przyniosą w nim ulgę. Wśród nich wyróżnić można preparaty w postaci tabletek lub kapsułek doustnych, maści, żeli i plastrów czy zawiesin lub granulatów.
Spis treści
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
Preparaty o działaniu znieczulającym
Leczenie bólu – jaką postać leku wybrać?
Jakie leki stosować na ból?
Substancje stosowane w leczeniu bólu podzielić można na opioidowe leki przeciwbólowe (narkotyczne środki przeciwbólowe) i nieopioidowe leki przeciwbólowe, do których należą m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne, paracetamol oraz metamizol. Ból można uśmierzyć również za pomocą preparatów o działaniu znieczulającym. Leki wykorzystywane w terapii bólu stosowane są najczęściej w sposób doraźny.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oprócz działania przeciwzapalnego, wykazują właściwości przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Stosuje się je w terapii bólu o nasileniu łagodnym do umiarkowanego. Leki należące do tej grupy można podzielić ze względu na budowę chemiczną lub selektywności wiązania się z odpowiednimi dla nich receptorami.
Działanie NLPZ opiera się na hamowaniu syntezy prostanoidów, czyli substancji biorących udział m.in. w powstawaniu objawów stanu zapalnego. Prostanoidy powstają za pomocą enzymu – cyklooksygenazy (COX). Niesteroidowe leki przeciwzapalne łączą się z cyklooksygenazą, dzięki czemu hamują powstawanie czynników zapalnych.
W organizmie obecne są dwie formy enzymu – COX-1 oraz COX-2. Istnieją następujące możliwości połączenia się leku z tymi formami:
Lek łączy się prawie wyłącznie z COX-1
Lek chętniej łączy się z COX-1 niż COX-2
Lek chętniej łączy się z COX-2 niż COX-1
Lek łączy się tylko z COX-2
Warto wiedzieć, że stosowane doustnie leki łączące się tylko z COX-2 lub chętniej z COX-2 niż COX-1 rzadziej wywołują działania niepożądane, które w tym przypadku są również mniej nasilone.
W związku z tym możemy wyróżnić poszczególne grupy leków:
Nieselektywne NLPZ, czyli takie które wiążą się zarówno z COX-1, jak i COX-2:
Kwas acetylosalicylowy, który poza działaniem przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym wykazuje również działanie przeciwagregacyjne, dlatego niskie dawki substancji stosowane są w celu zapobiegania incydentom sercowo-naczyniowym (np. Aspirin, Etopiryna),
Salicylamid (np. Scorbolamid),
Salicylan choliny (np. Cholinex),
Salicylan metylu (np. Bengay),
Diklofenak (np. Voltaren Max, Dicloziaja),
Ketoprofen (np. Ketokaps Max, Ketonal active),
Deksketoprofen (np. Dexak, Dextin),
Naproksen, który chętniej hamuje Cox-1 (np. Naproxen Emo, Naproxen Aflofarm),
Deksibuprofen (np. Seractil),
Flurbiprofen (np. Strepsils Intensive),
Kwas tolfenamowy (np. Migea),
Etofenamat (np. Difortan, Traumon),
Piroksykam (np. Piroxicam Jelfa),
Lornoksykam (np. Xefo Rapid),
Benzydamina (np. Tantum Verde),
Nefopam (np. Nefopam Jelfa),
Ketorolak, który chętniej hamuje Cox-1,
Indometacyna, która chętniej hamuje Cox-1 (np. Elmetacin),
Acematacyna, która chętniej hamuje Cox-1 (np. Rantudil Forte),
Fenylobutazon, który chętniej hamuje Cox-1,
Meloksykam, który chętniej hamuje Cox-2 (np. Opokan Max, Mel),
Celekoksyb, który chętniej hamuje Cox-2 (np. Aclexa),
Nabumeton, który chętniej hamuje Cox-2 (np. Nabuton VP),
Etodolak, który chętniej hamuje Cox-2,
Nimesulid, który chętniej hamuje Cox-2 (np. Aulindol, Nimesil),
Aceklofenak, który chętniej hamuje Cox-2 (np. Biofenac),
Leki wiążące się selektywnie z COX-2:
Etorykoksyb (np. Roticox),
Rofekoksyb (Wycofano z obrotu),
Waldekoksyb (Wycofano z obrotu).
Paracetamol
Paracetamol jest lekiem wykazującym działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Stosowany jest w leczeniu bólu o nasileniu od słabego do umiarkowanego różnego pochodzenia, np. bóle głowy, mięśniowo-stawowe, bóle zębów, czy bóle menstruacyjne (np. Apap, Paracetamol Aurovitas, Paracetamol Hasco Forte). W połączeniu z lekami opioidowymi paracetamol wykorzystywany jest również do leczenia bólu silnego (np. Doreta, Poltram Combo). Substancja ta podawana jest także jako lek obniżający gorączkę.
Metamizol
Metamizol, znany również jako pyralgina, posiada silne właściwości przeciwbólowe i przeciwgorączkowe oraz słabe działanie rozkurczowe. Preparaty z metamizolem podawane są w przypadku bólu różnego pochodzenia o dużym nasileniu, a także w leczeniu gorączki, której nie ustępuje po zastosowaniu innych dostępnych środków (np. Pyralgina, Pixalzina).
Preparaty o działaniu znieczulającym
Środki o działaniu znieczulającym podzielić można na te działające ogólnie oraz miejscowo. Preparaty do znieczulenia ogólnego stosowane są zazwyczaj w celu zniesienia bólu związanego z interwencją chirurgiczną. Leki znieczulające o działaniu miejscowym mogą przynieść ulgę w przypadku bólu wynikającego z lokalnego podrażnienia receptorów bólowych, np. na skutek oparzenia, stłuczenia, procesów chorobowych czy uszkodzeń mechanicznych. Wśród preparatów o właściwościach miejscowo znieczulających największą popularnością cieszą się leki zawierające w swoim składzie lidokainę (np. Dentinox N, Procto-Hemolan), oraz benzokainę (np. Hemorol, Pudroderm).
Innymi substancjami o działaniu miejscowo znieczulającym są mentol, kamfora oraz kapsaicyna.
Leczenie bólu – jaką postać leku wybrać?
Leki przeciwbólowe występują w różnych postaciach a ich dobór uwarunkowany jest stanem pacjenta, a także rodzajem oraz lokalizacją bólu. Jedną z postaci leków przeciwbólowych są tabletki oraz kapsułki, przeznaczone do przyjmowania doustnego. Przy wyborze między tabletką a kapsułką warto zwrócić uwagę na fakt, że substancja przeciwbólowa szybciej uwalnia się z kapsułki, co sprawia, że działanie leku wystąpi prędzej niż po przyjęciu tabletki.
U niektórych osób występują trudności z połknięciem kapsułek lub tabletek W takim wypadku warto sięgnąć po gotowe płyny (np. Nurofen dla dzieci, Pedicetamol) oraz granulaty do sporządzania zawiesiny doustnej (np. Dexak SL, Ketonal Sprint).
W przypadku bólu reumatycznego lub mięśniowego przydatne będą preparaty w postaci maści lub żelu (np. Olfen MAX, Mel Max Actigel).
Dobrym rozwiązaniem może okazać się również plaster, który przyklejony w miejscu bólu, działa przez kilka godzin (np. Olfen Patch, Nurofen Mięśnie i Stawy).
Jeśli ból jest bardzo dotkliwy, nieprzemijający lub towarzyszy chorobom, takim jak np. RZS, migrena, złamanie czy choroba nowotworowa, konieczne może okazać się zastosowanie leków przeciwbólowych silnie lub bardzo silnie działających, w postaci tabletek doustnych, plastrów, zawiesiny lub zastrzyku, które dostępne są wyłącznie na receptę i muszą być stosowane według zaleceń lekarza.
Źródła
„Kompendium Farmakologii” pod redakcją naukową Waldemara Jańca
https://ptbb.pl/bol/114-bol
2024-09-25
redaktor: Dina Dąbrowska
ostatnia zmiana: 25.09.2024 15:42:39
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.