Witamina D, poza utrzymaniem prawidłowej gęstości kości, pełni w organizmie wiele ważnych funkcji, m.in. wspierając układ odpornościowy i zapobiegając chorobom układu sercowo-naczyniowego, chorobom autoimmunologicznym, nowotworom i niektórym chorobom psychicznym. Skąd możemy czerpać witaminę D?
Czym różni się witamina D2 od D3?
Pod pojęciem "witamina D" kryją się dwie witaminy: witamina D2 (ergokalcyferol) i witamina D3 (cholekalcyferol). Witaminy te różnią się źródłem pochodzenia i budową chemiczną. W organizmie są one jednak przekształcane do tej samej aktywnej formy, dlatego pełnią te same funkcje.
Witamina D2 występuje głównie w grzybach (pieczarki, grzyby shitake, drożdże). Źródłem witaminy D3 są pokarmy zwierzęce (mleko, masło, tłuste ryby i żółtka jaj) oraz synteza skórna pod wpływem promieni słonecznych (promieniowania UVB). Większość dostępnych w aptekach preparatów z witaminą D zawiera witaminę D3.
Synteza skórna witaminy D pod wpływem słońca
W Polsce synteza skórna jest efektywna jedynie w okresie od maja do września, w słoneczny dzień, w godzinach od 10 do 15. Aby wytworzyć wystarczającą ilość witaminy D, osoby o jasnej karnacji potrzebują minimum 15-minutowej ekspozycji na słońce, z odsłoniętymi przedramionami i podudziami, bez użycia filtrów ochronnych. U osób z ciemną karnacją synteza skórna zachodzi wolniej, dlatego potrzebują one dłuższej ekspozycji.
Korzystanie z solarium a synteza witaminy D
Lampy w solariach emitują głównie promieniowanie UVA. Natężenie promieni UVB, niezbędnych do produkcji witaminy D, wytwarzanych przez lampy w solariach jest niewystarczające do efektywnej syntezy witaminy D. Korzystanie z solarium zwiększa natomiast ryzyko rozwoju nowotworów skóry i narządu wzroku oraz przyśpiesza procesy fotostarzenia skóry. Eksperci są zgodni, że korzystanie z solarium nie jest efektywną i bezpieczną metodą uzupełnienia niedoborów witaminy D.
Badanie poziomu witaminy D
W diagnozowaniu niedoborów witaminy D wykorzystuje się pomiar stężenia jej pochodnej - 25(OH)D w surowicy krwi. Badanie można wykonać w większości laboratoriów diagnostycznych. Jego koszt, w zależności od placówki, waha się w przedziale od 70 do ponad 100 zł. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Można je wykonać o dowolnej porze dnia, nie trzeba być na czczo, nie należy także przerywać suplementacji witaminy D przed jego wykonaniem.
Normy witaminy D - interpretacja wyników badania poziomu 25(OH)D
- 0-10 ng/ml - ciężki niedobór
- 10-20 ng/ml - niedobór
- 20-30 ng/ml - suboptymalne
- 30-50 ng/ml optymalne
- 50-100 ng/ml wysokie
- >100 ng/ml toksyczne
Wyniki badania należy przedstawić lekarzowi, który w razie potrzeby, na ich podstawie zaleci odpowiedni schemat dawkowania witaminy D. Osobom z optymalnym poziomem powinny kontynuować suplementację zgodnie ze standardowymi zaleceniami dla danej grupy wiekowej. W przypadku niedoborów, badanie warto powtórzyć po ok. 3 miesiącach suplementacji.
Jaką dawkę witaminy D powinno się brać?
Aktualne zalecenia suplementacji dla populacji ogólnej (osób bez niedoborów witaminy D) opublikowane w 2018 r. są następujące:
- noworodki urodzone przed 32 tyg. ciąży - 800 IU/dobę,
- noworodki urodzone w terminie - 400 IU/dobę,
- niemowlęta w wieku 6-12 miesięcy - 400-600 IU/dobę,
- dzieci (1-10 rok życia) - 600-1000 IU/dobę,
- młodzież (11-18 rok życia) - 800-2000 UI/dobę,
- dorośli (19-65 rok życia) - 800-2000 IU/dobę,
- seniorzy powyżej 75 roku życia - 4000 IU/dobę,
- osoby otyłe - 1600-4000 IU/dobę.
Czy witaminę D trzeba suplementować przez cały rok?
W okresie od maja do września u zdrowych dzieci, nastolatków i osób dorosłych do 65 roku życia, spełniających wspomniane wcześniej warunki ekspozycji na słońce niezbędnej do skórnej syntezy witaminy D, jej suplementacja nie jest konieczna, choć wciąż zalecana i bezpieczna.
Preparaty zawierające witaminę D
Wśród preparatów zawierających witaminę D znajdziemy zarówno suplementy diety, jak i leki bez recepty oraz produkty lecznicze na receptę, dostępne pod różnymi postaciami m.in. tabletek, kapsułek, kapsułek "twist-off", kropli doustnych, syropów, gum do żucia.
Zgodnie z uchwałą Zespołu ds. Suplementów Diety z lutego 2021r. maksymalna ilość witaminy D w suplementach diety przeznaczonych dla osób dorosłych w wieku do 75 roku życia wynosi 2000 IU. W suplementach diety dedykowanych osobom powyżej 75 roku życia maksymalna dawka witaminy D wynosi natomiast 4000 IU.
Leki na receptę mogą zawierać znacznie wyższe dawki witaminy D (7 000 IU, 20 000 IU, 30 000 IU). Przyjmuje się zwykle raz w tygodniu bądź raz w miesiącu. Stosowanie dawek skumulowanych należy prowadzić pod ścisłą kontrolą lekarza, najlepiej po wcześniejszym oznaczeniu poziomu witaminy D w organizmie. Ze względu na ryzyko wystąpienia nadmiernego wzrostu stężenia wapnia we krwi (hiperkalcemii) i jego kumulacji w tkankach nie jest to rutynowa procedura.
Połączenie witamin D i K - czy jest konieczne?
W aptekach dostępne są suplementy diety zawierające połączenie witamin D i K. Dowiedziono, że witamina K, podobnie jak witamina D, pełni istotną rolę w prewencji i leczeniu osteoporozy. Jak dotąd nie potwierdzono jednak skuteczności połączenia wspomnianych witamin w zapobieganiu zwapnieniu naczyń i tkanek miękkich, podawanemu jako główną zaletę stosowania tych preparatów. Ich przyjmowanie może być korzystne zwłaszcza u osób narażonych na niedobory witaminy K - np. pacjentów po długotrwałej antybiotykoterapii czy przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.
Suplementacja witaminy D u dzieci i niemowląt
W przypadku dzieci najwygodniejszą formą podania witaminy D są krople. W aptekach dostępne są preparaty w butelkach z kroplomierzem bądź specjalnym aplikatorem oraz krople do wyciskania w tzw. kapsułkach twist-off. Starszym dzieciom można podawać także witaminę D w postaci kapsułek do żucia lub tabletek do ssania.
Popularnością cieszą się również preparaty dla dzieci zawierające połączenie witaminy D i kwasów omega-3 w postaci kropli, kapsułek twist-off i syropów. Połączenie witaminy D, A i kwasów omega-3 jest obecne także w tranie. Podając dziecku jednocześnie tran i inny preparat zawierający witaminę D, należy wziąć pod uwagę łączną dawkę witaminy D, by nie doprowadzić do jej przedawkowania.
Suplementacja witaminy D w ciąży i podczas karmienia piersią
Niedobór witaminy D w czasie ciąży wiąże się ze wzrostem ryzyka stanu przedrzucawkowego, porodu przedwczesnego i może przyczyniać się do niskiej masy urodzeniowej dziecka. W związku z tym, kobietom ciężarnym zaleca się suplementację witaminy D w oparciu o wyniki oznaczeń stężenia 25(OH)D. Jeśli badania poziomu witaminy D nie zostały wykonane, kobiet ciężarnym i matkom karmiącym zaleca się suplementację witaminy D w dawce 2000 IU na dobę.
Obejrzyj film!
Wpływ poziomu witaminy D na ryzyko zachorowania i przebieg COVID-19
Powszechnie wiadomo, że witamina D wspiera odporność organizmu. Naukowcy intensywnie poszukują związku pomiędzy poziomem witaminy D, a śmiertelnością z powodu COVID-19. Wyniki analizy 26 badań naukowych oceniających wpływ witaminy D, witaminy C i cynku na przebieg COVID-19, opublikowane w styczniu 2022 r., nie potwierdziły, że suplementacja wspomnianymi związkami zmniejsza śmiertelności z powodu infekcji koronawirusem. Wykazano natomiast, że leczenie wspomagające pacjentów z COVID-19 za pomocą witaminy D przyczynia się do zmniejszenia częstości intubacji i skrócenia długości hospitalizacji.
Zgodnie z zaleceniami dotyczącymi postępowania u osób z chorobą COVID-19 leczonych w domu opublikowanymi przez Ministerstwo Zdrowia brakuje wiarygodnych danych dotyczących wpływu stosowania witaminy D na ryzyko zakażenia i przebieg choroby COVID-19. Biorąc jednak pod uwagę powszechny niedobór tej witaminy w populacji polskiej – szczególnie w okresie jesiennym i zimowym – oraz niewielkie ryzyko powikłań, zaleca się stosowanie witaminy D w dawce 2000 IU dziennie u osób dorosłych poniżej 75 roku życia i 4000 IU u osób powyżej 75 roku życia.
2022-08-26
redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.
ostatnia zmiana: 26.08.2022 09:34:58
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.