Witamina D, poza utrzymaniem prawidłowej gęstości kości, pełni w organizmie wiele ważnych funkcji, m.in. wspierając układ odpornościowy i zapobiegając chorobom układu sercowo-naczyniowego, chorobom autoimmunologicznym, nowotworom i niektórym chorobom psychicznym. Skąd możemy czerpać witaminę D?
Spis treści
Czym różni się witamina D2 od D3?
Synteza skórna witaminy D pod wpływem słońca
Korzystanie z solarium a synteza witaminy D
Jakie są normy witaminy D? - interpretacja wyników badania poziomu 25(OH)D
Jaką dawkę witaminy D powinno się stosować?
Czy witaminę D trzeba suplementować przez cały rok?
Jakie preparaty z witaminą D3 można kupić w aptece?
Czy witaminę D3 należy łączyć z K2?
Jak suplementować witaminę D3 u dzieci i niemowląt?
Jak stosować witaminę D3 w ciąży i podczas karmienia piersią?
Czy niski poziom D3 zwiększa ryzyko zachorowania na COVID-19?
Czym różni się witamina D2 od D3?
Pod pojęciem "witamina D" kryją się dwie witaminy: witamina D2 (ergokalcyferol) i witamina D3 (cholekalcyferol). Witaminy te różnią się źródłem pochodzenia i budową chemiczną. W organizmie są one jednak przekształcane do tej samej aktywnej formy, dlatego pełnią te same funkcje.
Witamina D2 występuje głównie w grzybach (pieczarki, grzyby shitake, drożdże). Źródłem witaminy D3 są pokarmy zwierzęce (mleko, masło, tłuste ryby i żółtka jaj) oraz synteza skórna pod wpływem promieni słonecznych (promieniowania UVB). Większość dostępnych w aptekach preparatów z witaminą D zawiera witaminę D3.
Synteza skórna witaminy D pod wpływem słońca
W Polsce synteza skórna jest efektywna jedynie w okresie od maja do września, w słoneczny dzień, w godzinach od 10 do 15. Aby wytworzyć wystarczającą ilość witaminy D, osoby o jasnej karnacji potrzebują minimum 15-minutowej ekspozycji na słońce, z odsłoniętymi przedramionami i podudziami, bez użycia filtrów ochronnych. U osób z ciemną karnacją synteza skórna zachodzi wolniej, dlatego potrzebują one dłuższej ekspozycji.
Korzystanie z solarium a synteza witaminy D
Lampy w solariach emitują głównie promieniowanie UVA. Natężenie promieni UVB, niezbędnych do produkcji witaminy D, wytwarzanych przez lampy w solariach jest niewystarczające do efektywnej syntezy witaminy D. Korzystanie z solarium zwiększa natomiast ryzyko rozwoju nowotworów skóry i narządu wzroku oraz przyśpiesza procesy fotostarzenia skóry. Eksperci są zgodni, że korzystanie z solarium nie jest efektywną i bezpieczną metodą uzupełnienia niedoborów witaminy D.
Jak zbadać poziom witaminy D?
W diagnozowaniu niedoborów witaminy D wykorzystuje się pomiar stężenia jej pochodnej - 25(OH)D w surowicy krwi. Badanie można wykonać w większości laboratoriów diagnostycznych. Jego koszt, w zależności od placówki, waha się w przedziale od 70 do ponad 100 zł. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Można je wykonać o dowolnej porze dnia, nie trzeba być na czczo, nie należy także przerywać suplementacji witaminy D przed jego wykonaniem.
W aptekach można dostać szybki test przeznaczony do samodzielnego oznaczania poziomu witaminy D w próbce krwi pobranej z palca, np. Test na poziom Witaminy D Domowe Laboratorium.
Jakie są normy witaminy D? - interpretacja wyników badania poziomu 25(OH)D
0-10 ng/ml - ciężki niedobór
10-20 ng/ml - niedobór
20-30 ng/ml - suboptymalne
30-50 ng/ml optymalne
50-100 ng/ml wysokie
>100 ng/ml toksyczne
Wyniki badania należy przedstawić lekarzowi, który w razie potrzeby, na ich podstawie zaleci odpowiedni schemat dawkowania witaminy D. Osobom z optymalnym poziomem powinny kontynuować suplementację zgodnie ze standardowymi zaleceniami dla danej grupy wiekowej. W przypadku niedoborów, badanie warto powtórzyć po ok. 3 miesiącach suplementacji.
Jaką dawkę witaminy D powinno się stosować?
Aktualne zalecenia suplementacji witaminy D3 na dobę dla populacji ogólnej (osób bez niedoborów witaminy D) opublikowane w lutym 2023 r. są następujące:
noworodki urodzone przed 32. tygodniem ciąży - 800 IU, noworodki urodzone w terminie - 400 IU,
niemowlęta do 12. miesiąca życia - 400-600 IU,
dzieci od 1 do 3 roku życia - 600 UI na dobę,
dzieci od 4 do 10 roku życia 600 - 1000 IU,
młodzież, osoby dorosłe (do 65. roku życia) oraz młodsi seniorzy (do 75. roku życia) - 1000-2000 IU,
seniorzy po 75. roku życia - 2000 - 4000 IU,
osoby otyłe - 1600 do 4000 IU.
Czy witaminę D trzeba suplementować przez cały rok?
W okresie od maja do września u zdrowych dzieci, nastolatków i osób dorosłych do 65 roku życia, spełniających wspomniane wcześniej warunki ekspozycji na słońce niezbędnej do skórnej syntezy witaminy D, jej suplementacja nie jest konieczna, choć wciąż zalecana i bezpieczna.
Jakie preparaty z witaminą D3 można kupić w aptece?
Wśród preparatów zawierających witaminę D znajdziemy zarówno suplementy diety, jak i leki bez recepty oraz produkty lecznicze na receptę, dostępne pod różnymi postaciami m.in. tabletek, kapsułek, kapsułek "twist-off", kropli doustnych, syropów, gum do żucia.
Zgodnie z uchwałą Zespołu ds. Suplementów Diety z lutego 2021r. maksymalna ilość witaminy D w suplementach diety przeznaczonych dla osób dorosłych w wieku do 75 roku życia wynosi 2000 IU. W suplementach diety dedykowanych osobom powyżej 75 roku życia maksymalna dawka witaminy D wynosi natomiast 4000 IU.
Leki na receptę mogą zawierać znacznie wyższe dawki witaminy D (7 000 IU, 20 000 IU, 30 000 IU). Przyjmuje się zwykle raz w tygodniu bądź raz w miesiącu. Stosowanie dawek skumulowanych należy prowadzić pod ścisłą kontrolą lekarza, najlepiej po wcześniejszym oznaczeniu poziomu witaminy D w organizmie. Ze względu na ryzyko wystąpienia nadmiernego wzrostu stężenia wapnia we krwi (hiperkalcemii) i jego kumulacji w tkankach nie jest to rutynowa procedura.
Czy witaminę D3 należy łączyć z K2?
W aptekach dostępne są suplementy diety zawierające połączenie witamin D i K. Dowiedziono, że witamina K, podobnie jak witamina D, pełni istotną rolę w prewencji i leczeniu osteoporozy. Jak dotąd nie potwierdzono jednak skuteczności połączenia wspomnianych witamin w zapobieganiu zwapnieniu naczyń i tkanek miękkich, podawanemu jako główną zaletę stosowania tych preparatów. Ich przyjmowanie może być korzystne zwłaszcza u osób narażonych na niedobory witaminy K - np. pacjentów po długotrwałej antybiotykoterapii czy przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.
Jak suplementować witaminę D3 u dzieci i niemowląt?
W przypadku dzieci najwygodniejszą formą podania witaminy D są krople. W aptekach dostępne są preparaty w butelkach z kroplomierzem bądź specjalnym aplikatorem oraz krople do wyciskania w tzw. kapsułkach twist-off. Starszym dzieciom można podawać także witaminę D w postaci kapsułek do żucia lub tabletek do ssania.
Popularnością cieszą się również preparaty dla dzieci zawierające połączenie witaminy D i kwasów omega-3 w postaci kropli, kapsułek twist-off i syropów. Połączenie witaminy D, A i kwasów omega-3 jest obecne także w tranie. Podając dziecku jednocześnie tran i inny preparat zawierający witaminę D, należy wziąć pod uwagę łączną dawkę witaminy D, by nie doprowadzić do jej przedawkowania.
Jak stosować witaminę D3 w ciąży i podczas karmienia piersią?
Niedobór witaminy D w czasie ciąży wiąże się ze wzrostem ryzyka stanu przedrzucawkowego, porodu przedwczesnego i może przyczyniać się do niskiej masy urodzeniowej dziecka. W związku z tym, kobietom ciężarnym zaleca się suplementację witaminy D w oparciu o wyniki oznaczeń stężenia 25(OH)D. Jeśli badania poziomu witaminy D nie zostały wykonane, kobiet ciężarnym i matkom karmiącym zaleca się suplementację witaminy D w dawce 2000 IU na dobę.
Obejrzyj film!
Czy niski poziom D3 zwiększa ryzyko zachorowania na COVID-19?
Powszechnie wiadomo, że witamina D wspiera odporność organizmu. Naukowcy intensywnie poszukują związku pomiędzy poziomem witaminy D, a śmiertelnością z powodu COVID-19. Wyniki analizy 26 badań naukowych oceniających wpływ witaminy D, witaminy C i cynku na przebieg COVID-19, opublikowane w styczniu 2022 r., nie potwierdziły, że suplementacja wspomnianymi związkami zmniejsza śmiertelności z powodu infekcji koronawirusem. Wykazano natomiast, że leczenie wspomagające pacjentów z COVID-19 za pomocą witaminy D przyczynia się do zmniejszenia częstości intubacji i skrócenia długości hospitalizacji.
Zgodnie z zaleceniami dotyczącymi postępowania u osób z chorobą COVID-19 leczonych w domu opublikowanymi przez Ministerstwo Zdrowia brakuje wiarygodnych danych dotyczących wpływu stosowania witaminy D na ryzyko zakażenia i przebieg choroby COVID-19. Biorąc jednak pod uwagę powszechny niedobór tej witaminy w populacji polskiej – szczególnie w okresie jesiennym i zimowym – oraz niewielkie ryzyko powikłań, zaleca się stosowanie witaminy D w dawce 2000 IU dziennie u osób dorosłych poniżej 75 roku życia i 4000 IU u osób powyżej 75 roku życia.
2023-09-04
redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.
ostatnia zmiana: 04.09.2023 15:22:59
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.