Czy wiesz, że szczepienia są tak samo ważne dla dorosłych, jak dla dzieci? Starsi nadal, a czasami nawet bardziej potrzebują ochrony, jaką zapewniają szczepionki. Z tego artykułu dowiesz się, które szczepienia i dlaczego są kluczowe w utrzymaniu zdrowia młodszych i starszych dorosłych oraz seniorów. Sprawdź, którą szczepionkę możesz przyjąć w aptece, za którą trzeba zapłacić, a jaka przysługuje Ci bezpłatnie!
Spis treści
Fakty i mity o szczepieniach dorosłych
Jakie szczepionki warto przyjmować będąc osobą dorosłą?
Szczepionka przeciwko COVID-19
Szczepionka przeciwko pneumokokom
Szczepionka przeciwko RSV (syncytialnemu wirusowi oddechowemu)
Szczepionka przeciwko tężcowi, błonicy i krztuścowi
Szczepionka przeciwko ospie wietrznej
Szczepionka przeciwko półpaścowi
Szczepionka przeciwko HPV - wirusowi brodawczaka ludzkiego
Szczepionka przeciwko odrze, śwince oraz różyczce (MMR)
Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu
Szczepionka przeciwko meningokokom
Szczepionka przeciwko WZW typu A
Szczepionka przeciwko WZW typu B
Szczepionki przeciwko chorobom egzotycznym
Polski Program Szczepień Ochronnych
Fakty i mity o szczepieniach dorosłych
Odporność uzyskana w dzieciństwie nie zawsze wystarcza na całe życie.
FAKT Niektóre szczepionki nie zapewniają długotrwałej ochrony przed chorobami zakaźnymi. Dzieje się tak dlatego, że odporność w sposób naturalny może spadać z czasem, ale także przez to, że niektóre drobnoustroje szybko mutują, zmieniają się i "uciekają" ochronnemu działaniu szczepionek. Między innymi z tego powodu szczepionka przeciwko grypie jest sezonowa i trzeba przyjmować ją co roku. Także duża zmienność wirusa SARS-CoV-2 odpowiada za konieczność przyjmowania dawek przypominających szczepionki przeciwko COVID-19.
Dorośli mogą chorować ciężej niż dzieci.
FAKT Większość szczepionek podawana jest dzieciom, aby jak najwcześniej ograniczyć ryzyko groźnych chorób zakaźnych. Poza tym, to właśnie u najmłodszych infekcje szczególnie szybko się rozprzestrzeniają, zagrażając poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Jednak wiele chorób, którym można zapobiegać dzięki szczepieniom przebiega ciężej u osób dorosłych. Dorośli częściej niż dzieci cierpią na choroby przewlekłe (takie jak cukrzyca, nadciśnienie czy astma), a ich układ immunologiczny bywa słabszy. Może to powodować, że są bardziej podatni na infekcje (np. zakażenie pneumokokami) i ciężej przechodzą niektóre choroby zakaźne charakterystyczne dla wieku dziecięcego (np. ospę wietrzną, różyczkę czy odrę). Szacuje się, że ryzyko zgonu u dorosłego może być wówczas nawet sto razy większe niż u dzieci!
W ciąży nie wolno się szczepić.
MIT Kobieta ciężarna może, a nawet powinna przyjmować określone typy szczepionek. Zapewnia to ochronę zdrowia nie tylko jej, ale także jej nienarodzonemu dziecku. Między innymi w III trymestrze ciąży można przyjmować szczepionkę przeciwko krztuścowi, tężcowi i błonicy, a pomiędzy 24-36 tygodniem ciąży - szczepionkę przeciwko RSV (przeciwko syncytialnemu wirusowi oddechowemu). Kobiety ciężarne mogą także szczepić się przeciwko grypie i COVID-19. Czas i zakres szczepień najlepiej ustalić z lekarzem prowadzącym ciążę. Czytaj więcej: Szczepienia w ciąży - czy i na co warto zaszczepić się w ciąży?
Szczepiąc się, chronisz swoje otoczenie.
FAKT Osoba dorosła może przechodzić choroby zakaźne ciężej, ale czasami jest dokładnie odwrotnie - choruje łagodnie np. na grypę czy krztusiec (koklusz). Niestety pomimo skąpych objawów, chory dorosły nadal może stwarzać poważne zagrożenie dla nieodpornych osób w swoim otoczeniu.
Szczepienia przerywają krążenie niebezpiecznych drobnoustrojów w społeczeństwie. Dzięki temu - poprzez uodpornienie nawet tylko części ludzi - powstaje tak zwana odporność środowiskowa. W ten sposób szczepienie np. personelu medycznego ogranicza ryzyko zakażenia pacjentów, którzy często są schorowani i bardziej podatni na infekcje. Natomiast uodpornienie rodziców, dziadków czy opiekunów - według tak zwanej strategii kokonu - chroni przed infekcjami maluchy w ich otoczeniu, jeśli nie miały one jeszcze szansy, aby zbudować własną odporność przeciwko chorobom.
Nie da się sprawdzić stanu uodpornienia osoby dorosłej.
MIT Historię szczepień można sprawdzić w książeczce szczepień lub w karcie uodpornienia. Jeśli te dokumenty nie są dostępne, ponieważ np. zaginęły, to można spróbować odtworzyć je na podstawie dokumentacji z punktu szczepień. Informacje o niektórych przebytych szczepieniach można także znaleźć w IKP (Internetowym Koncie Pacjenta). Ponadto w przypadku niektórych chorób da się skontrolować badaniem laboratoryjnym poziom przeciwciał IgG, na podstawie którego można ocenić poziom odporności.
Dorośli za szczepienia muszą płacić.
FAKT / MIT Za niektóre szczepienia dorośli muszą zapłacić z własnej kieszeni, ale są także szczepionki objęte refundacją np. Influvac Tetra i Vaxigrip Tetra przeciwko grypie, Prevenar 13 przeciwko pneumokokom, Shingrix przeciwko półpaścowi czy Cervarix przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego. Czytaj więcej: Kiedy lek należy się na zniżkę? oraz Darmowe leki dla seniorów 65+.
Jakie szczepionki warto przyjmować będąc osobą dorosłą?
Sprawdź poniższą listę szczepionek, których przyjęcie warto rozważyć, jeśli jesteś osobą dorosłą. Skorzystaj z podanych odnośników do innych artykułów, aby przeczytać więcej o chorobach zakaźnych oraz poszczególnych szczepionkach.
Szczepionka przeciwko grypie
Szczepionka przeciwko grypie (np. np. Vaxigrip Tetra, Influvac Tetra) jest zalecana co roku wszystkim dorosłym, ale szczególnie wskazana jest u osób po 55 roku życia. O przyjęciu szczepionki przeciwko grypie warto pomyśleć już jesienią - na początku sezonu grypowego. Czytaj więcej: Szczepienia na grypę - dla kogo są przeznaczone?
Zgodnie z aktualną listą leków refundowanych, darmową szczepionkę przyjąć mogą dzieci, kobiety w ciąży i seniorzy powyżej 65. roku życia; osoby dorosłe do 65. roku życia mogą kupić lek ze zniżką - refundacja Vaxigrip Tetra. Aby otrzymać w aptece darmową lub refundowaną szczepionkę konieczna jest recepta od lekarza.
Osoby powyżej 65. roku życia mogą zaszczepić się za darmo w aptece. Sprawdź, w której aptece zaszczepisz się przeciw grypie: Apteki szczepiące przeciwko grypie
Szczepionka przeciwko COVID-19
Szczepionka przeciwko COVID-19 (np. Comirnaty, Nuvaxovid, Spikevax, Vaxzevria) jest zalecana co roku wszystkim dorosłym w schemacie zależnym od tego, jakie szczepionki są w danym momencie dostępne. Na ogół obejmuje on szczepienie podstawowe, a następnie wymagane są dawki przypominające. Na ciężki przebieg COVID-19 narażone są zwłaszcza osoby starsze oraz obciążone dodatkowymi schorzeniami. Jeśli jesteś w grupie 60+, to szczepienie przeciwko COVID-19 jest szczególnie zalecane. Czytaj więcej: COVID 2023 - najważniejsze pytania i odpowiedzi.
Od grudnia 2023 r. każda osoba dorosła, która ma ważne skierowanie (wystawiane jest automatycznie, można je znaleźć na koncie IKP) może zaszczepić się przeciwko COVID-19 za darmo w aptece. Sprawdź, w której aptece zaszczepisz się przeciw COVID-19: Apteki szczepiące przeciwko COVID-19
Szczepionka przeciwko pneumokokom
Pneumokoki wywołują między innymi stany zapalne ucha i gardła, ale również zapalenie oskrzeli i płuc. Jedną lub dwie dawki szczepionki przeciwko pneumokokom (np. Pneumovax 23, Prevenar 13) mogą przyjąć dorośli w każdym wieku, ale szczególnie zalecana jest ona po pięćdziesiątce. Młodsi dorośli powinni ją przyjąć, jeśli występują u nich czynniki ryzyka, takie jak np. choroby przewlekłe czy zaburzenia odporności, po transplantacji narządów lub palący papierosy. Czytaj więcej: Co musisz wiedzieć o pneumokokach?
Szczepionka jest darmowa dla osób od 65. roku życia, aby otrzymać darmową szczepionkę w aptece, konieczna jest recepta od lekarza. Więcej: Refundacja Prevenar 13.
Osoby powyżej 65. roku życia mogą zaszczepić się za darmo w aptece. Sprawdź, w której aptece zaszczepisz się przeciw pneumokokom: Apteki szczepiące przeciwko pneumokokom
Szczepionka przeciwko RSV (syncytialnemu wirusowi oddechowemu)
Szczepienie przeciwko RSV (np. Abrysvo) powinny rozważyć kobiety w ciąży pomiędzy 24 a 36 jej tygodniem. Umożliwia to ochronę niemowląt przed zakażeniem dolnych dróg oddechowych wywoływanych przez RSV w pierwszych 6 miesiącach życia. Szczepionka (np. Arexvy) jest także szczególnie zalecana u osób po 60. roku życia, które mogą ciężej przechodzić zapalenie dróg oddechowych. Wystarczające jest przyjęcie jednej dawki. Czytaj więcej: Wirus RSV - czy czeka nas epidemia wśród dzieci?
Aktualnie szczepionka jest pełnopłatna, jej cena zaczyna się od ok. 900 zł (np. Arexvy). Aby kupić ją w aptece konieczna jest recepta od lekarza. Jest to pierwsza dostępna na świecie szczepionka przeciw RSV - producentem jest firma GSK, pierwsza dostawa do Polski miała miejsce w ostatnim kwartale 2023 r. Jak deklaruje producent, preparat ten wykazuje 82,6% skuteczność ogólną w zapobieganiu chorobom dolnych dróg oddechowych wywołanym przez RSV i 94,6% skuteczność u osób starszych z co najmniej jedną chorobą współistniejącą.
Szczepionkę można kupić w aptece, jednak samo szczepienie odbywa się w POZ.
Szczepionka przeciwko tężcowi, błonicy i krztuścowi
Każdej dorosłej osobie, która przeszła kalendarz szczepień w dzieciństwie można zalecić, aby co 10 lat doszczepiała się jedną dawką szczepionki przeciwko tężcowi, błonicy i krztuścowi szczepionką dTap (z obniżoną zawartością antygenów np. Boostrix, Adacel, Tdap Szczepionka). Błonica jest w Polsce chorobą występującą raczej rzadko, natomiast dosyć łatwo zarazić się tężcem. Bakteria tężca może przedostać się do organizmu nawet przez niewielkie skaleczenie, szczególnie jeśli dojdzie do jego zanieczyszczenia. Toksyna produkowana przez bakterie tężca może wywołać bardzo poważne konsekwencje, nawet zagrażające życiu.
Szczepionka ta może być także wskazana w III trymestrze ciąży - umożliwia to przekazanie ochrony dziecku jeszcze przed narodzinami, aby zapewnić mu zabezpieczenie - przede wszystkim przed krztuścem - przez kilka pierwszych miesięcy życia. Aktualne szczepienie przeciwko krztuścowi ważne jest także dla taty, dziadków innych dorosłych opiekunów noworodków i niemowlaków. Chroni ono maluszki na zasadzie "efektu kokonu" przed chorobą, do czasu zakończenia u nich cyklu szczepień. Jest to ważne, ponieważ u tak małych dzieci krztusiec może mieć bardzo ciężki przebieg, powodując poważne powikłania dotyczące mózgu i układu nerwowego.
Szczepionka jest pełnopłatna, cena zaczyna się od ok. 90 zł. Aby kupić ją w aptece konieczna jest recepta, samo szczepienie odbywa się w POZ.
Szczepionka przeciwko ospie wietrznej
Dorosłe osoby, które nie chorowały na ospę wietrzną w dzieciństwie i nie były szczepione na tę chorobę, powinny przyjąć dwie dawki szczepionki przeciwko ospie wietrznej (np. Varilrix). Ospa wietrzna to jedna z chorób, która ma cięższy przebieg u osób dorosłych - po dwudziestym roku życia rośnie ryzyko nie tylko powikłań, ale nawet zgonu. Ospa wietrzna jest także niebezpieczna dla kobiet w ciąży i maluszków urodzonych przez chore matki. Szczepionka przeciwko ospie nie może jednak być podawana w ciąży - najlepiej szczepić się wcześniej i unikać poczęcia przez co najmniej miesiąc po zaszczepieniu. Czytaj więcej: Szczepionki na ospę wietrzną.
Szczepionka jest pełnopłatna, cena zaczyna się od ok. 240 zł. Aby kupić ją w aptece konieczna jest recepta, samo szczepienie odbywa się w POZ.
Szczepionka przeciwko półpaścowi
Półpaśca wywołuje ten sam wirus, który powoduje ospę wietrzną. Półpasiec daje bardzo nieprzyjemne objawy takie jak ostry i piekący ból skóry, na której następnie pojawia się swędząca wysypka. Jednym z najgroźniejszych powikłań półpaśca jest jednak neuralgia połpaścowa, czyli ból, który może utrzymywać się całymi miesiącami, a niekiedy nawet przez lata. Ryzyko wystąpienia neuralgii rośnie z wiekiem.
Zalecenia dotyczące szczepienia uzależnia się więc od wieku pacjenta: dorośli do 50 roku życia powinni zaszczepić się przeciwko półpaścowi, jeżeli mają czynniki ryzyka poważnego przebiegu infekcji, takie jak choroby przewlekłe, zaburzenia odporności, schorzenia z autoagresji czy depresję. U pacjentów starszych to szczepienie jest szczególnie zalecane, nawet jeśli nie mają dodatkowych wskazań. Szczepienie przeprowadzane jest w schemacie dwudawkowym.
Na liście leków refundowanych znajduje się obecnie szczepionka przeciwko półpaścowi Shingrix. Osoby powyżej 65. roku życia mogą otrzymać lek ze zniżką. Czytaj więcej: Szczepienie przeciwko półpaścowi oraz Co nowego w refundacji leków? Zmiany od stycznia 2024. Aby kupić ją w aptece konieczna jest recepta od lekarza. Samo podanie szczepionki odbywa się w POZ.
Szczepionka przeciwko HPV - wirusowi brodawczaka ludzkiego
Szczepienie przeciwko HPV jest formą profilaktyki nowotworowej - zapobiega zakażeniu wirusem przenoszonym drogą płciową, który przyczynia się do rozwoju między innymi raka szyjki macicy. Dlatego szczepienie jest zalecane szczególnie u dziewcząt i chłopców przed inicjacją seksualną. U starszych dorosłych szczepienie również można przyjąć, ponieważ może ono przynieść w niektórych sytuacjach korzyści. Decyzję najlepiej podjąć po uzgodnieniu zasadności takiego postępowania z lekarzem. Czytaj więcej: Czy zaszczepić się przeciwko HPV?
Do dyspozycji są aktualnie dwie szczepionki - pełnopłatna Gardasil oraz refundowana Cervarix (wszystkie dzieci w wieku 12 i 13 lat mogą przyjąć ją za darmo w ramach powszechnego programu szczepień przeciwko HPV; młode kobiety mogą otrzymać receptę na ten lek ze zniżką).
Szczepionka przeciwko odrze, śwince oraz różyczce (MMR)
Wszystkie dorosłe osoby wcześniej nie szczepione i które nie chorowały, powinny przyjąć jedną lub dwie dawki szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce. Aktualnie dostępne są tylko szczepionki skojarzone - chroniące jednocześnie przed wszystkimi trzema chorobami (np. M-M-RvaxPro, Priorix).
Warto pamiętać, że różyczka to choroba wirusowa, która może powodować poważne wady rozwojowe płodu, więc kobiety planujące ciążę, które nie chorowały i nie były w dzieciństwie zaszczepione, powinny zdecydowanie rozważyć uodpornienie. Ważne jest jednak, aby szczepienie zakończyć co najmniej miesiąc przed zajściem w ciążę.
Szczepionka dla osób dorosłych jest nierefundowana. Cena zaczyna się od ok. 100 zł. Aby kupić ją w aptece konieczna jest recepta. Samo szczepienie odbywa się w POZ.
Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to choroba wirusowa, a do zakażenia najczęściej dochodzi po ukąszeniu przez kleszcza. KZM może powodować zaburzenia pracy układu nerwowego i mózgu. Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (np. FSME-IMMUN) powinny wziąć pod uwagę przede wszystkim osoby często przebywające na świeżym powietrzu (szczególnie na terenach zielonych - w lasach, łąkach, parkach), a także zawodowo związane z przebywaniem na zewnątrz (na przykład leśnicy czy ogrodnicy i rolnicy). Konieczne jest przyjęcie trzech dawek szczepionki, a po kilku latach potrzebna jest dawka przypominająca.
Szczepionka jest nierefundowana. Cena zaczyna się od ok. 80 zł (np. FSME-IMMUN). Aby kupić ją w aptece konieczna jest recepta. Samo szczepienie odbywa się w POZ.
Szczepionka przeciwko meningokokom
Szczepienie przeciwko bakteriom Neisseria meningitidis (meningokokom, dwoinkom zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych) jest szczególnie zalecane u pacjentów do 26. roku życia. Wyjątkowo, to właśnie u młodszych dorosłych przebieg infekcji może być tragiczny - w najcięższej postaci przypominając sepsę. U starszych szczepienie przeciwko meningokokom może być zalecane, jeśli pojawią się czynniki ryzyka takie jak między innymi choroby przewlekłe, nowotworowe, niedobory odporności czy stan po przeszczepieniu. Szczepienie (np. Bexsero, Nimenrix, Menveo, NeisVac-C) powinny rozważyć także osoby 26+ przebywające w dużych skupiskach ludzkich, mające kontakt z materiałem zakaźnym.
Szczepionka jest nierefundowana. Cena zaczyna się od ok. 180 zł - 340 zł (w zależności od preparatu). Aby kupić ją w aptece konieczna jest recepta. Samo szczepienie odbywa się w POZ.
Szczepionka przeciwko WZW typu A
Na WZW typu A, czyli przeciwko żółtaczce pokarmowej powinny zaszczepić się wszystkie dotychczas nieszczepione dorosłe osoby, których praca wiąże się z żywnością, kontaktem z pacjentami, usuwaniem odpadów i nieczystości oraz podróżujące do krajów, w których WZW A występuje często. Szczepienie (np. Havrix Adult, Avaxim) wskazane jest także u tych pacjentów, którzy już mają WZW typu B (żółtaczkę wszczepienną) lub WZW typu C, ponieważ zakażenie dodatkowym typem WZW mogłoby pogorszyć przebieg już istniejącej infekcji.
Szczepionka jest nierefundowana. Cena zaczyna się od ok. 160 zł - 190 zł (w zależności od preparatu). Aby kupić ją w aptece konieczna jest recepta. Samo szczepienie odbywa się w POZ.
Szczepionka przeciwko WZW typu B
Podobnie jak w przypadku WZW A - każda dorosła, nieuodporniona osoba powinna być zaszczepiona na WZW typu B (np. Euvax B, Engerix B). Szczepienie jest szczególnie zalecane przed zabiegami i operacjami.
Dla osób, które nie chorowały i nie były szczepione na żaden typ WZW dobrym rozwiązaniem może być przyjęcie szczepionki skojarzonej - przeciwko WZW A i WZW B w jednym zastrzyku (np. Twinrix Adult). Schematy szczepień przeciwko WZW wymagają przyjęcia kilku dawek szczepionki.
Szczepionka jest nierefundowana. Cena zaczyna się od ok. 50 zł - 200 zł (w zależności od preparatu). Aby kupić ją w aptece konieczna jest recepta. Samo szczepienie odbywa się w POZ.
Szczepionki przeciwko chorobom egzotycznym
Wymienione powyżej szczepienia mogą okazać się niewystarczające, jeśli podróżujesz do egzotycznych krajów. Sprawdź jakie szczepionki są zalecane (a nawet wymagane) przed dalekim wyjazdem. Czytaj więcej: Nie daj się chorobom na egzotycznych wakacjach.
Polski Program Szczepień Ochronnych
Warto zaznaczyć, że obowiązujący w Polsce Program Szczepień Ochronnych poza szczepieniami zalecanymi zawiera także:
wykaz szczepień obowiązkowych dla osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie w związku z przesłankami klinicznymi lub epidemiologicznymi; przykładowo obowiązkowym szczepieniom przeciwko WZW typu B podlegają studenci uczelni prowadzących kształcenie na studiach na kierunkach związanych z kształceniem w zakresie nauk medycznych lub nauk o zdrowiu, którzy z jakiegoś powodu nie byli wcześniej szczepieni przeciw WZW typu B,
zestawienie dotyczące szczepień poekspozycyjnych, czyli dotyczących osób, które były narażone za zakażenie błonicą, tężcem (na przykład gdy doszło do zanieczyszczenia rany) lub wścieklizną (np. po ugryzieniu przez dzikie zwierzę).
Źródła
Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 27 października 2023 roku w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2024
ptmr.info.pl/kalendarz-szczepien-doroslych
https://szczepienia.pzh.gov.pl/dlaczego-dorosli-powinni-sie-szczepic
www.nia.nih.gov/health/immunizations-and-vaccines/vaccinations-and-older-adults
www.cdc.gov/vaccines/adults/reasons-to-vaccinate.html
redaktor: Angelika Talar-Śpionek, mgr farm.
ostatnia zmiana: 28.03.2024 12:43:19
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.