Kraken, Arcturus, Pirola, a także Fornax i Eris - to kolejne mutacje koronawirusa, który nie odpuszcza. Chociaż 1 lipca 2023 roku przestał w Polsce obowiązywać stan zagrożenia epidemicznego, to eksperci nie mają wątpliwości, że COVID-19 nie zniknął. W nadchodzącym sezonie jesienno-zimowym będziemy się ponownie zmagać z wirusem SARS-CoV-2. Czy jednak grozi nam powrót pandemii? Czy testy wykrywają nowe warianty koronawirusa? Odpowiadamy na te i inne pytania!
Spis treści
Czy wariant koronawirusa Eris jest groźny?
Jakie objawy wywołują najnowsze wersje koronawirusa?
Jak w 2023 roku uchronić się przed COVID-19?
Czy warto zaszczepić się przeciwko COVID-19?
Jakie inne szczepionki warto przyjąć przed sezonem jesienno-zimowym?
Czy w Polsce są dostępne leki przeciwko COVID-19?
Czy testy domowe działają w przypadku nowych wariantów COVID?
Aktualizacja 01.11.2023
Przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia zapowiedzieli, że szczepionka przeciw nowemu wariantowi COVID-19 będzie dostępna dla wszystkich, niezależnie od wieku czy przynależności do grupy ryzyka.
Czy wariant koronawirusa Eris jest groźny?
W sierpniu Światowa Organizacja Zdrowia oceniła, że nie odnotowano zmian w nasileniu choroby wywoływanej przez wariant Eris (EG.5.1) - odmianę Omikrona, która zyskuje przewagę, jeśli chodzi o liczbę zakażeń. Niemniej stwierdzono także, że wykazuje on potencjał wzrostowy i rozprzestrzenia się szybciej niż inne warianty, co może doprowadzić do przyrostu zachorowalności. Uważa się także, że Eris może wykazywać cechy ucieczki immunologicznej, przez co łatwiej pokonuje mechanizmy odpornościowe organizmu, także te nabyte w związku z przyjęciem szczepionki. Może to spowodować, że w nadchodzącym sezonie to właśnie Eris będzie dominować w niektórych krajach, a nawet na całym świecie.
Jakie objawy wywołują najnowsze wersje koronawirusa?
Objawy zakażenia nowymi wariantami koronawirusa są podobne do tych, jakie obserwowano dotychczas w przebiegu COVID-19. Dotyczą one przede wszystkim górnych dróg oddechowych - są to między innymi katar, kaszel, chrypka, bóle głowy i gardła czy zmęczenie. Dolegliwości można więc pomylić z innymi sezonowymi schorzeniami, takimi jak przeziębienie czy grypa.
Pamiętajmy jednak, że nadal na ciężki przebieg zakażenia koronawirusem są narażone osoby starsze i cierpiące na schorzenia przewlekłe (np. nadciśnienie, cukrzycę, astmę czy nowotwory) i z upośledzoną odpornością.
Jak w 2023 roku uchronić się przed COVID-19?
Higiena rąk, dystans społeczny, wentylacja pomieszczeń i noszenie maseczek - to nadal skuteczne i polecane sposoby na zmniejszenie ryzyka przeniesienia wirusa. Warto także zadbać o zdrowy styl życia, a w przypadku niedoborów - o suplementację składników poprawiających odporność. Co jeszcze można zrobić?
Czy warto zaszczepić się przeciwko COVID-19?
Odporność naturalna, jak i poszczepienna przeciwko COVID-19 stopniowo spada wraz z upływem czasu. Ponadto w związku z pojawieniem się nowych mutacji koronawirusa, w sezonie infekcyjnym 2023/24 warto rozważyć przyjęcie zaktualizowanego boostera. Monowalentne, unowocześnione szczepionki przeciwko wariantowi XBB (Omikron) i jego podwariantom powinny być dostępne wczesną jesienią. Zarówno FDA (regulator amerykańskiego rynku leków), jak i Komisja Europejska zaakceptowały dostosowane preparaty do uodpornienia przeciwko najnowszym wariantom wirusa SARS-CoV-2.
Jakie szczepionki przeciwko COVID-19 są dostępne już teraz?
Skierowanie na szczepienie przeciwko COVID-19 jest ważne 3 miesiące i automatycznie odnawia się, jeśli nie zostało wykorzystane. Jeśli ktoś nie szczepił się dawką przypominającą, to ma do wyboru biwalentne ("podwójne") szczepionki Pfizera i Moderny. Oferują one ochronę przeciwko oryginalnemu wirusowi oraz przeciwko podwariantom Omikron BA.4 i BA.5. Uważa się, że te szczepionki nadal chronią dobrze przed ciężkim przebiegiem choroby, ale mogą nie być tak skuteczne w zderzeniu z najnowszymi wariantami wirusa. Zaktualizowany, monowalentny ("pojedynczy") booster ma chronić konkretnie przeciwko XBB 1.5 (Krakenowi - subwariantowi Omikrona), ale także EG.5, czyli Eris, który jest z nim blisko "spokrewniony".
Przyjąć booster teraz czy poczekać na najnowszą wersję szczepionki?
Co w sytuacji, kiedy ktoś nie przyjął szczepienia uzupełniającego (boostera) i zastanawia się, czy zaszczepić się dostępnym od ręki preparatem czy też raczej czekać na zaktualizowany booster? Odpowiedź brzmi: "to zależy". Można spotkać się z opiniami, że osoby z obciążeniami zdrowotnymi, starsi seniorzy i inni narażeni na ciężki przebieg COVID-19 odniosą większą korzyść z jak najszybszego przyjęcia dawki przypominającej, a w innych przypadkach bardziej rozsądne może być poczekanie na lepiej dostosowaną do krążących wersji wirusa szczepionkę przeciwko COVID-19 na sezon 2023/24. Są jednak także głosy przeciwne, a każdy przypadek powinien być rozpatrzony indywidualnie, z uwzględnieniem stanu zdrowia i dotychczasowej historii szczepień (między innymi czasu, który upłynął od ostatniego szczepienia przeciwko COVID-19). Dlatego w przypadku wątpliwości najlepiej skonsultować się ze swoim lekarzem.
Jakie inne szczepionki warto przyjąć przed sezonem jesienno-zimowym?
Oprócz szczepienia przeciwko COVID-19 jesienią warto rozważyć przyjęcie szczepionki sezonowej przeciwko grypie - dzieci i młodzież do 18 roku życia oraz pacjenci 65+ mogą skorzystać z preparatów dostępnych bezpłatnie. Dla seniorów wraz z wrześniową listą leków refundowanych za darmo dostępna jest także szczepionka przeciwko pneumokokom (Prevenar 13). Na rynek trafiła już także pierwsza seria szczepionki przeciwko syncytialnemu wirusowi oddechowemu (Arexvy). Chroni ona przed chorobą dolnych dróg oddechowych i jest zalecana u osób powyżej 60 roku życia.
Czytaj także: Darmowe leki dla seniorów 65+ oraz dzieci i młodzieży do 18 roku życia oraz Wirus RSV - czy czeka nas epidemia wśród dzieci?
Czy w Polsce są dostępne leki przeciwko COVID-19?
W maju 2023 roku Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia, Maciej Miłkowski odpowiedział na interpelację w sprawie zaopatrzenia polskich szpitali w leki przeciwwirusowe do leczenia COVID-19:
Zapas produktów leczniczych Veklury (Remdesivir), Lagevrio (Molnupiravir) oraz Paxlovid (Nirmatrelvir + Ritonavir) przekazywanych dotychczas nieodpłatnie do szpitali prowadzących leczenie pacjentów z Covid-19, uległ wyczerpaniu w magazynach Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych. Okoliczność ta absolutnie nie stoi na przeszkodzie zamawiania tych leków już samodzielnie przez szpitale. (...) W asortymencie Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych znajdują się natomiast inne produkty lecznicze stosowane w terapii koronawirusa, tj. Olumiant, Ronapreve, RoActemra, o których zastosowaniu zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa decyduje lekarz.
W uzupełnieniu warto dodać, że niektóre z wymienionych leków nie są dostępne w Polsce, straciły rekomendację do stosowania w COVID-19 lub ich podanie nie jest możliwe w warunkach domowych. Spośród wymienionych w powyższym cytacie preparatów w obrocie aptecznym - na receptę - dostępny jest doustny lek Paxlovid. Nie jest jednak refundowany, a jego cena jest zaporowa dla większości pacjentów - kosztuje on około 6000 złotych za opakowanie.
Eksperci podkreślają, że mechanizm działania Paxlovidu jest skuteczny niezależnie od wariantu szczepu wirusa, ponieważ lek hamuje działanie tak zwanej wielkiej proteazy - enzymu mającego swój udział w namnażaniu się wirusa. Jest to mało zmienne białko, wykazuje więc bardzo podobną budowę niezależnie od wariantu wirusa.
COVID-19, tak jak dotychczas, można leczyć objawowo lekami przeciwgorączkowymi, przeciwkaszlowymi czy przeciwbólowymi, a na zlecenie lekarza - budezonidem w formie wziewnej.
Czytaj także: Leki na COVID-19
Czy testy domowe działają w przypadku nowych wariantów COVID?
Dostępne w aptekach bez recepty testy (WIĘCEJ: szybkie testy na COVID-19 - zarówno pojedyncze, jak i testy typu combo) nie powinny mieć problemu z wykryciem zakażenia nowymi wariantami koronawirusa, w tym podwariantem Eris. Dzieje się tak dlatego, że mutacje wirusa występują przede wszystkim w białku kolczastym (S - spike) występującym na powierzchni wirusa. Natomiast szybkie testy antygenowe wykrywają dużo mniej podatne na mutacje białko N koronawirusa, które znajduje się w jego wnętrzu.
Źródła
WHO, EG.5 Initial Risk Evaluation, 9 August 2023 [dostęp 12.09.2023]
https://poland.representation.ec.europa.eu/news/nowa-szczepionka-na-covid-19-2023-09-04_pl [dostęp 12.09.2023]
https://www.fda.gov/emergency-preparedness-and-response/coronavirus-disease-2019-covid-19/covid-19-vaccines-2023-2024 [dostęp 12.09.2023]
https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-takes-action-updated-mrna-covid-19-vaccines-better-protect-against-currently-circulating [dostęp 13.09.2023]
https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf /interpelacja.xsp?documentId=A28F35E11BB1CBD2C125899C00495585&view=6 [dostęp 13.09.2023]
https://www.aotm.gov.pl/aktualnosci/najnowsze/stanowisko-rady-przejrzystosci-paxlovid-nirmatrelvirum-ritonavirum [dostęp 13.09.2023]
https://szczepienia.pzh.gov.pl/14979-2 [dostęp 13.09.2023]