Kalendarz szczepień dla dzieci i niemowląt

Realizacja tego programu jest obowiązkiem rodziców. Od nich również wymaga się obserwacji dzieci pod kątem niepożądanych reakcji, które mogą wystąpić po podaniu szczepionki. Należy mieć bowiem świadomość, że szczepionki to preparaty zawierające w swoim składzie m.in. drobnoustroje i po ich podaniu mogą wystąpić działania niepożądane. Takie sytuacje zdarzają się również po podaniu innych leków.

Reakcje po podaniu szczepionki

Większość poszczepiennych reakcji ma łagodny przebieg i nie wymaga interwencji lekarza. Układ odpornościowy dziecka na podane w szczepionce bakterie i wirusy reaguje najczęściej gorączką lub odczynem w miejscu podania szczepienia.

Gorączka po szczepieniu dziecka

W ciągu dwóch dni po szczepieniu temperatura ciała może podnieść się do 37,5-38,5 stopni Celsjusza. Wyjątkiem jest szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce, po której gorączka może pojawić się w drugim tygodniu po zaszczepieniu. Stan podgorączkowy nie wymaga zwykle interwencji. Podwyższona temperatura z reguły ustępuje po 48 godzinach.

Obrzęk lub zaczerwienienie w miejscu podania szczepienia u dziecka

Odczyn w miejscu podania najczęściej występuje po szczepieniu przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, a także po szczepionce przeciwko pneumokokom. Zwykle odczyny te nie są groźne i ustępują samoistnie w ciągu 1-3 dni.

W celu złagodzenia odczynu można przyłożyć okład z sody. Wystarczy wymieszać jedną łyżeczkę w połowie szklanki wody, zmoczyć w roztworze gazik, przyłożyć w miejscu szczepienia, lekko zabandażować zwykłym bandażem i pozostawić do wyschnięcia na kilkadziesiąt minut.

Niepożądany Odczyn Poszczepienny u dziecka, czyli kiedy do lekarza

Łagodne reakcje poszczepienne można zgłosić lekarzowi podczas kolejnej wizyty. Natomiast o poważniejszych objawach należy poinformować go natychmiast.

Na poważny NOP (Niepożądany Odczyn Poszczepienny) wskazują następujące objawy:

• wysoka gorączka (powyżej 40,5 stopni Celsjusza) w ciągu 2 dni po szczepieniu,
• kłopoty z oddychaniem,
• bąble na skórze,
• uogólnione zaczerwienienie,
• drgawki,
• utrudniony kontakt z dzieckiem,
• zmniejszone napięcie mięśni.

Kiedy nie wolno szczepić dzieci?

Powyższe objawy, które sugerują rozwój wstrząsu anafilaktycznego, są bezwzględnym przeciwwskazaniem do podawania kolejnych dawek szczepionki.

Wskazaniem do opóźnienia szczepionki jest także choroba przebiegająca z wysoką gorączką.

Kalendarz szczepień niemowląt i dzieci

Kalendarz szczepień uwzględnia zarówno szczepienia obowiązkowe (bezpłatne), jak i zalecane (odpłatne). Warto już będąc w ciąży zastanowić się nad schematem szczepień, aby zapewnić dziecku maksymalne bezpieczeństwo.

Szczepienia zalecane w pierwszym roku życia

Wśród bezpłatnych szczepień dla dzieci do pierwszych urodzin wyróżniamy następujące szczepienia:

Szczepienie przeciwko gruźlicy

Gruźlica to choroba zakaźna, wywoływana przez prątki gruźlicy, najczęściej obejmuje płuca. Szczepionka BCG jest obowiązkowa i podawana noworodkowi przed opuszczeniem szpitala. Szczepionka praktycznie zawsze wywołuje odczyn zapalny w miejscu podania.

Szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B)

Wirus WZW typu B powoduje żółtaczkę wszczepienną, która jest najczęstszą wirusową chorobą wątroby. W Polsce dostępnych jest kilka preparatów przeznaczonych do szczepienia, np. Engerix B, Euvax B, Hepavax-Gene. Obowiązkowo szczepimy dzieci trzema dawkami szczepionki - po urodzeniu, w 2 i w 7 miesiącu życia.

Szczepienie przeciwko błonicy (dyfterytowi), krztuścowi (kokluszowi), tężcowi

Są to ciężkie choroby zakaźne, które mogą powodować bardzo poważne powikłania:

• błonica - zaburzenia pracy serca, uszkodzenie nerwów,
• krztusiec - zapalenie płuc, uszkodzenie mózgu,
• tężec - zapalenie mięśnia sercowego, krwiaki wewnątrzmięśniowe.

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania tym trzem groźnym chorobom zakaźnym jest szczepienie z wykorzystaniem szczepionki skojarzonej (np. tzw. DTP). Konieczne jest podanie 4 dawek szczepionki: w około 2, 4, 6 i 16 miesiącu życia.

Szczepienie przeciwko pałeczce hemofilnej typu B

Pałeczka hemofilna typu B, czyli Haemophilus influenzae, jest powszechnie występującą bakterią, która poza zapaleniem oskrzeli, zapaleniem zatok i ucha środkowego, może powodować u dziecka zapalenie nagłośni, płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, a nawet sepsę.

W Polsce dostępne są szczepionki np. Act-Hib, Hiberix, PedvaxHIB.

Dzieci od 2 miesiąca życia powinny przyjąć 4 dawki szczepionki. Jeśli lekarz nie zaleci inaczej, szczepionkę można podać razem z DTP (błonica, krztusiec, tężec) podczas jednej wizyty szczepiennej.

Szczepienie przeciwko wirusowemu porażeniu dziecięcemu (chorobie Heinego i Medina)

Choroba Heinego i Medina, poliomyelitis, jest bardzo ciężką chorobą zakaźną. Przed wprowadzeniem szczepień była ona przyczyną tysięcy zgonów rocznie i jeszcze większej liczby przypadków trwałego inwalidztwa u dzieci w wieku szkolnym. W Polsce zarejestrowane jako szczepionki przeciwko poliomyelitis są np. Imovax Polio oraz Poliorix.

Szczepionkę należy podać dziecku w 3 dawkach: w 4, 6 i 16 miesiącu życia.

Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce

Odra, świnka i różyczka to zakaźne choroby wirusowe, które mogą powodować bardzo poważne powikłania:

• wirus odry - zapalenie mózgu prowadzące do jego trwałego uszkodzenia,
• wirus świnki - zapalenie jąder lub jajników,
• wirus różyczki - zapalenie stawów, a u ciężarnych może dojść do poronienia.

W Polsce szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce (tzw. MMR) dostępna jest pod nazwą np. Priorix, M-M-RVaxPro.

Zaleca się podanie dwóch dawek szczepionki: między 13-15 miesiącem życia i w 6 roku życia.

Szczepienie przeciwko pneumokokom

Pneumokoki to bakterie, które najczęściej powodują zapalenia ucha środkowego lub zapalenie zatok przynosowych. Mogą też niestety wywoływać dużo groźniejsze stany chorobowe, takie jak: zapalenie stawów, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsę.

Najskuteczniejszą metodą ich zapobiegania są szczepienia przeciwko pneumokokom. W Polsce dostępne są, np.:

• Synflorix - dla dzieci od 6 tygodnia do 5 roku życia, szczepionka chroni przed 11 szczepami bakterii Streptococcus pneumoniae i jest to wariant bezpłatny dla dzieci urodzonych po 2017 roku; dostępna jest także szczepionka dająca ochronę przed 13 szczepami bakterii (Prevenar 13), jednak nie jest ona refundowana,
• Pneumovax 23 - przeznaczone dla dzieci powyżej 2 lat.

Oprócz szczepień bezpłatnych w ramach ubezpieczenia NFZ, istnieją również szczepienia odpłatne. Wśród nich na uwagę zasługują:

Szczepienie przeciwko rotawirusom

Rotawirusy są najczęstszym przyczyną hospitalizacji dzieci z powodu biegunki. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania biegunki rotawirusowej jest szczepienie ochronne. W Polsce dostępne są szczepionki przeciwko rotawirusom, np.: Rotarix (podawana w 2 dawkach) oraz RotaTeq (podawana w 3 dawkach).

Obie występują w postaci słodkiego płynu i służą do podawania doustnego. Są przeznaczone dla zdrowych niemowląt od 6. do 24 tygodnia życia. Pierwszą dawkę należy jednak podać nie później niż do 12. tygodnia życia.

Szczepienie przeciwko meningokokom

Sepsa meningokokowa (ogólne zakażenie krwi z ciężkimi objawami ze strony wielu narządów) i meningokokowe zapalenie opon mózgowych mogą występować w każdej grupie wiekowej, ale najczęściej dotyczą dzieci do 5. roku życia.

W Polsce dostępne są szczepionki przeciwko meningokokom, np.:

• przeciwko meningokokom grupy C, np. Meningitec, Neis Vac-C,
• przeciwko meningokokom grupy A, C, W, Y, np. Menveo, Nimenrix
• przeciwko meningokokom grupy B, np. Bexsero.

Szczepienia przeciwko meningokokom grupy C i B należy rozważyć jak najwcześniej, najlepiej podać w pierwszych 6 miesiącach życia dziecka. Liczba dawek szczepionki meningokokowej podanej w 1. roku życia zależy od rodzaju preparatu oraz od momentu wprowadzenia szczepienia. Jeśli szczepienie rozpoczęto w 1. roku życia, konieczne jest podanie dawki przypominającej w 2. roku życia.

Szczepionki przeciwko meningokokom grupy A, C, W, Y można stosować u dzieci, które ukończyły 12 miesięcy (np. Nimenrix) lub 2. rok życia (np. Menveo). Szczepionki te powinny być szczególnie stosowane u dzieci, młodzieży i osób dorosłych, które podróżują po świecie.

Szczepionki wieloskładnikowe

Zgodnie z aktualnym programem szczepień, dziecko w pierwszym roku życia w trakcie pojedynczej wizyty związanej ze szczepieniem może otrzymać nawet 4 zastrzyki. Gdy zdecydujemy się na rozszerzenie ochrony przed chorobami, liczba ukłuć może wzrosnąć. Sposobem na zwiększenie komfortu podczas szczepienia jest skorzystanie z odpłatnych szczepionek wieloskładnikowych, które w swoim składzie zawierają kilka prostych szczepionek.

W Polsce są dostępne następujące szczepionki wieloskładnikowe:

• 5-składnikowe, chronią przed zachorowaniem na: błonicę, tężec, krztusiec, wirusowe porażenie dziecięce, zakażenia wywołane przez pałeczkę hemofilną typu B, np. Infanrix-IPV+Hib, Pentaxim
• 6-składnikowe, poza chorobami, przed którymi chronią szczepionki 5-składnikowe, dodatkowo zabezpieczają przed wirusowym zapaleniem wątroby typu B, np. Hexacima, Infanrix-Hexa

Szczepienia zalecane w drugim roku życia

Szczepienie przeciw WZW typu A

Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu A, zwane potocznie żółtaczką pokarmową, rozwija się na skutek uszkodzenia wątroby przez wirusa zapalenia wątroby typu A. Należy poważnie rozważyć szczepienie przeciwko WZW typu A, jeśli dziecko:

• choruje przewlekle na inne choroby wątroby,
• jest nosicielem wirusa zapalenia wątroby typu B i C,
• będzie przebywało w kraju o dużym ryzyku zachorowania na WZW typu A.

W Polsce zarejestrowane są szczepionki przeznaczone do podawania dzieciom, np.: Avaxim, Havrix Junior.

Schemat szczepienia składa się z dwóch dawek szczepionki podanych w 6-12-miesięcznych odstępach, najwcześniej po ukończeniu 12. miesiąca życia.

Szczepienie przeciw ospie wietrznej

Wirus ospy wietrznej jest bardzo zaraźliwy i niemal każdy, kto będzie miał z nim kontakt, zachoruje. Wirus wywołuje:

• ospę wietrzną - przebiega z gorączką i z charakterystycznymi pęcherzykami,
• półpasiec - objawia się zaczerwienieniem i pęcherzykami (podobnymi, jak w ospie) wzdłuż nerwów, którym towarzyszą nerwobóle.

W Polsce dostępna jest szczepionka przeciwko ospie wietrznej, np. Varilrix, Varivax.

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest zalecane wszystkim zdrowym dzieciom od 9. miesiąca życia (najlepiej zaszczepić między 12. a 18. miesiącem życia). Szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest zalecane również starszym dzieciom, młodzieży i dorosłym, którzy jeszcze nie chorowali na tę chorobę.

Dla wszystkich dzieci w żłobkach i klubach malucha szczepionka jest bezpłatna. Poza tym szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest obowiązkowe i bezpłatne dla dzieci do 12. roku życia, które:

• chorują na ostrą białaczkę,
• mają upośledzoną odporność (np. nosiciele wirusa HIV),
• są w trakcie chemioterapii,
• są przed przeszczepieniem narządów lub szpiku.

Szczepienie obejmuje podanie 2 dawek w odstępie co najmniej 6 tygodni (optymalnie 3 miesiące). Jeśli dziecko otrzymało jedną dawkę szczepionki, powinno otrzymać drugą dawkę szczepionki, nawet jeśli minęło więcej niż 3 miesiące. Nie wolno szczepić dziecka przez okres 3-11 miesięcy po leczeniu krwią, osoczem, immunoglobulinami lub innymi preparatami krwi.

Szczepienie przeciw odkleszczowemu zapaleniu opon mózgowych

Odkleszczowe zapalenie opon mózgowych to choroba ośrodkowego układu nerwowego, spowodowana przez wirusy przenoszone przez kleszcze.

W Polsce dostępne są szczepionki zabezpieczające przed tą chorobą, np.: FSME-Immun, Encepur.

Szczepionki nie można podawać osobom uczulonym na białko jaja kurzego, ze względu na możliwość wystąpienia natychmiastowych reakcji alergicznych.

WAŻNE: Należy pamiętać, że szczepionki nie chronią przed boreliozą, również przenoszoną przez kleszcze. Z tego powodu nie wolno lekceważyć objawów, które pojawiają się po ukąszeniu przez kleszcza.

Cykl podstawowy składa się z trzech dawek i najlepiej zacząć go przed początkiem aktywności kleszczy, który przypada na początek kwietnia. Dwie pierwsze podaje się w odstępie od 1 do 3 miesięcy. Trzecią dawkę podaje się w zależności od preparatu. Pierwszą dawkę przypominającą podaje się po 3 latach, kolejną od 3-5 lat w zależności od wieku osoby szczepionej.

Szczepienia zalecane w wieku szkolnym

Szczepienie przeciw ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV)

Wirusy brodawczaka ludzkiego są najczęstszym zakażeniem przenoszonym droga płciową i najważniejszą przyczyną raka szyjki macicy u kobiet. Szczepienia ochronne, które należy wykonać przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, najlepiej rozpocząć między 11. a 12. rokiem życia dziewczynki. W Polsce dostępne są różne szczepionki przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego do podawania domięśniowego, np:

• Cervarix - chroni przed 2 rakotwórczym typom wirusa,
• Silgard - przeciw 4 typom wirusa (dwóm rakotwórczym, dwóm odpowiedzialnym za kłykciny kończyste),
• Gardasil 9 - przeciwko 7 rakotwórczym typom wirusa oraz 2 typom HPV odpowiedzialnym za kłykciny kończyste.

Schemat szczepienia polega na podaniu 3 dawek szczepionki niezależnie od rodzaju. Do wszystkich trzech dawek należy użyć tej samej szczepionki. Drugą dawkę podaje się od 1 do 2 miesięcy po pierwszej, trzecią w odstępie 6 miesięcy po pierwszej. Szczepienie powinno zakończyć się w ciągu roku.

Szczepienie utrzymuje się przez co najmniej osiem lat. Ponieważ nie chroni przed wszystkimi przypadkami raka szyjki macicy, kobiety nie są zwolnione przed regularnymi badaniami cytologicznymi.

W przypadku pytań, porozmawiaj ze specjalistą

Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące terminu szczepień, stanu zdrowia Twojego dziecka przed i po podaniu szczepionki, a także możliwych powikłań, pamiętaj, że zawsze możesz skontaktować się z lekarzem, położną lub farmaceutą. To oni będą najlepszym źródłem aktualnych zaleceń i informacji medycznych.

Polub nasz profil na Facebooku: