Wyjazd w tropiki to wspaniała przygoda - rajskie plaże, kipiąca zielenią dżungla, fotograficzne safari, nurkowanie na rafach koralowych. Lecz tropiki to też komary przenoszące wiele groźnych chorób, bakterie mnożące się w nieprzegotowanej wodzie czy niebezpieczne dzikie zwierzęta. Jak zabezpieczyć się przed tropikalnymi chorobami, aby wymarzone wakacje skończyły się szczęśliwie, pokazywaniem zdjęć znajomym, a nie pobytem w szpitalu?
Spis treści
Jakie choroby zagrażają nam w krajach tropikalnych?
O czym należy pamiętać przed egzotyczną podróżą?
Czym jest międzynarodowa książeczka szczepień?
Leki stosowane profilaktycznie na malarię
Dlaczego musimy uważać na komary?
Co możemy jeść i pić w krajach egzotycznych?
Uwaga na niebezpieczne zwierzęta!
Jak podróżować z Unijnym Certyfikatem COVID?
Skąd wiedzieć, czy potrzebuję certyfikatu COVID-19 przy przekraczaniu granicy?
Obejrzyj film!
Jakie choroby zagrażają nam w krajach tropikalnych?
Malaria, denga, cholera, pełzakowica, żółta gorączka i biegunka podróżnych są najczęściej spotykanymi chorobami w krajach egzotycznych. Dodatkowo w Azji południowo-wschodniej (m.in.: Indie, Nepal, Sri Lanka, Tajlandia, Indonezja) możesz nabawić się polio oraz japońskiego zapalenia mózgu, a w Ameryce Środkowej i Południowej (m.in.: Meksyk, Kuba, Dominikana, Brazylia) choroby Zika.
Egzotyczne infekcje to nie jedyne niebezpieczeństwa, jakie czyhają na podróżnych. Pamiętaj o ryzyku oparzenia słonecznego lub przez meduzę, udaru, pokąsania przez dzikie zwierzęta oraz uważaj na choroby przenoszone drogą płciową. Te ostanie są zdecydowanie częstsze niż się przypuszcza, a poprzez niezabezpieczone np. prezerwatywą stosunki seksualne można zarazić się ponad 25 różnymi chorobami wenerycznymi (m.in. HIV, opryszczką, kiła, rzeżączką czy chlamydiozą).
O czym należy pamiętać przed egzotyczną podróżą?
Do podróży w niezwykłe miejsca warto się dobrze przygotować - najlepiej odwiedzając lekarza specjalistę. Porady przed wyprawą, ale także recepty i skierowania na szczepienie - jeśli będzie taka potrzeba - można otrzymać w Poradniach Medycyny Tropikalnej i Poradniach Medycyny Podróży. Na wizytę najlepiej umówić się w terminie co najmniej 6-8 tygodni przed planowanym wyjazdem, ponieważ taki czas zapewni możliwość odpowiedniego zaplanowania schematu szczepień. Poradnie takie prowadzą często również punkty szczepień i wydają dokumenty zaświadczające zaszczepienie.
Szczepienia przed wakacjami
Najpewniejszym i jednocześnie najwygodniejszym sposobem zabezpieczenia przed chorobami są szczepienia. Przed wyjazdem warto uaktualnić wykonywane w Polsce w ramach kalendarza szczepień ochronnych uodpornienia przeciwko tężcowi, błonicy i polio czy WZW typu B. Szczególnie istotne może być szczepienie przeciwko tężcowi, ponieważ jest to choroba, która może zagrozić podróżnikowi w przypadku urazów czy wypadków, a o te nietrudno podczas przebywanie w miejscu o innej kulturze komunikacyjnej (np. Indie).
Inne szczepienia dobiera się w zależności od celu podróży. Przykładowo przed wyjazdem w tropikalne rejony Afryki, Ameryki Środkowej lub Południowej warto zaszczepić się przeciwko żółtej gorączce (np. Stamaril), planując wakacje w Azji dobrze wziąć pod uwagę szczepionkę przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu (np. Ixiaro), a wędrując w rejony o ogólnie niskim standardzie sanitarnym pomocna może być szczepionka przeciwko durowi brzusznemu (np. Typhim Vi). Rozsądnie będzie także zaszczepić się przeciwko żółtaczce pokarmowej wywoływanej przez wirusa WZW A (np. Avaxim, Havrix), ponieważ jest to niezwykle rozpowszechniony patogen. Bardzo groźną chorobą zakaźną przewodu pokarmowego, której można zapobiegać szczepieniem (np. Dukoral) jest cholera - nieleczona może doprowadzić do śmierci zaledwie w kilkanaście dni.
Podróżnicy wybierający się do Afryki czy Indii powinni rozważyć szczepienie przeciwko wściekliźnie (np. Verorab), ponieważ ta zagrażająca życiu choroba nie wszędzie została tak skutecznie ograniczona jak w Europie. Aby ulec zarażeniu wystarczy ukąszenie wściekłego zwierzęcia lub kontakt jego śliny z błonami śluzowymi lub uszkodzoną skórą.
Warto wspomnieć, że w październiku 2021 roku Światowa Organizacja Zdrowia zarekomendowała pierwszą szczepionkę przeciwko malarii (Mosquirix), nie jest ona jednak jeszcze powszechnie dostępna.
Niestety, na wiele chorób egzotycznych jak do tej pory nie stworzono szczepionki, dlatego konieczne jest też stosowanie innych metod zabezpieczających.
Czym jest międzynarodowa książeczka szczepień?
Międzynarodowa Książeczka Szczepień (International Certificate of Vaccination and Prophylaxis) nazywana bywa także "żółtą książeczką" lub "medycznym paszportem turysty". Jest to oficjalny dokument potwierdzający przyjęcie szczepionki lub zastosowanie innego środka profilaktycznego. Zwróć uwagę, że są rejony świata (wybrane kraje Afryki i Ameryki Południowej) objęte obowiązkiem szczepień przeciwko żółtej febrze, a np. w Arabii Saudyjskiej obowiązkowe jest szczepienie przeciwko meningokokom wywołującym zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Co istotne, wymagane jest szczepienie preparatem czeterowalentnym (przeciwko serogrupom A, C, W-135 oraz Y bakterii - np. Nimenrix, Menveo). Brak dowodu uodpornienia może narazić Cię na zakaz wjazdu, przymusowe szczepienia na granicy lub konieczność odbycia kwarantanny.
Leki stosowane profilaktycznie na malarię
Często przed wyjazdem w egzotyczne rejony zalecane jest profilaktyczne stosowanie leków przeciwmalarycznych przepisanych przez lekarza (np. Malarone, Lariam, Arechin, Unidox). Więcej na ten temat znajdziesz w artykule o malarii. Najlepiej wybierz się odpowiednio wcześniej do lekarza medycyny podróży, który zadecyduje, czy leczenie profilaktyczne jest konieczne.
Apteczka podróżna
Niezależnie od miejsca wyjazdu, należy zaopatrzyć się w podstawowe preparaty, ponieważ dostęp do apteki na wakacjach może okazać się utrudniony. Przeczytasz o tym więcej w artykule o wakacyjnej apteczce.
Dlaczego musimy uważać na komary?
W krajach egzotycznych musisz pamiętać, aby chronić się przed komarami, ponieważ przenoszą one wiele chorób, np. malarię, dengę, żółtą gorączkę, chorobę Zika, gorączkę chikungunya, gorączkę Zachodniego Nilu czy japońskie zapalenie mózgu. Ich najczęstszymi objawami są: gorączka, bóle mięśni i stawów, wymioty oraz krwotoki. Nie lekceważ także zagrożenia ze strony kleszczy - przenoszą one między innymi boreliozę, kleszczowe zapalenie mózgu, anaplazmozę, tularemię czy gorączkę kleszczową Kolorado.
Skutecznym sposobem ochrony przed komarami i kleszczami jest stosowanie repelentów, czyli środków, które je odstraszają. Preparaty, które są szczególnie polecane na wyprawy w tropiki, to te zawierające DEET w wyższym stężeniu, wynoszącym 25-50% (np. Mugga Spray, Mugga Roll-On, Ultrathon). Im wyższe stężenie - tym dłuższy czas działania. Stosuje się je bezpośrednio na skórę lub w przypadku aerozoli również na ubranie (uwaga - DEET może uszkadzać tkaniny z wiskozy i wyroby skórzane). Aplikację trzeba powtarzać zgodnie z zaleceniem producenta preparatu. Przeczytaj naszą analizę preparatów na komary i kleszcze!
Nie zapominaj również o tym, że należy wziąć ze sobą moskitierę i spać pod nią, najlepiej w pomieszczeniach klimatyzowanych. Jest to gęsta siatka z lekkiej tkaniny, zawieszana nad łóżkiem, chroniąca przed ukłuciem komara w trakcie snu. Przeważnie moskitiery są na wyposażeniu hoteli, lecz zawsze warto sprawdzić, czy siatka nie jest podarta.
Co możemy jeść i pić w krajach egzotycznych?
Uważa się, że na biegunkę zachoruje od 20% do 60% wszystkich podróżujących, niezależnie od miejsca destynacji. Niemniej biegunka i ostre zatrucia pokarmowe dokuczają najczęściej przemieszczającym się do krajów tropikalnych oraz do tych o niższym standardzie higieny.
Rozwolnienie może Cię dopaść po spożyciu skażonego jedzenia lub wody. W taki sposób przenoszone są np. biegunka podróżnych, pełzakowica oraz cholera, które objawiają się ostrą biegunką, bólami brzucha i gorączką. Warto zwrócić uwagę, że problemy żołądkowe mogą pojawić się po spożyciu nawet tych pokarmów, które nie wywołują żadnych "sensacji" u miejscowej ludności. Dzieje się tak dlatego, że pierwszy kontakt z nowym drobnoustrojem jelitowym może wzbudzić intensywną reakcję organizmu, która jednak jest niezauważalna lub niewielka po częstym narażeniu na dany patogen.
Aby nie narazić się na utratę kilku dni wakacji z powodu biegunki, warto zastosować kilka prostych zasad:
pić tylko wodę butelkowaną lub przegotowaną,
unikać potraw zawierających surowe warzywa i owoce czy też surowe lub niedogotowane mięso,
unikać picia soków lub drinków z dodatkiem lodu, sporządzonego z wody z nieznanego źródła,
owoce jeść tylko po umyciu i obraniu ze skórki,
zrezygnować z produktów z niepasteryzowanego mleka (mogą je zawierać między innymi sery i lody),
myć często ręce,
do mycia zębów używać wody butelkowanej lub przegotowanej.
Powyższe przestrogi zawierają się w popularnym powiedzeniu "Boil it, peel it, cook it, wash it or forget it!", czyli "Ugotuj, obierz, umyj lub zapomnij!". Więcej na temat zatruć przeczytasz w artykule Zatrucia pokarmowe w podróży.
Uwaga na niebezpieczne zwierzęta!
Przyczyną wyjazdowych kłopotów ze zdrowiem mogą być nie tylko niewidzialne mikroby, ale także lokalna fauna i flora. Szczególnie niebezpieczne są dzikie zwierzęta - zwłaszcza jadowite węże, skorpiony, meduzy oraz drapieżniki.
Środki ostrożności, jakie warto podjąć, aby nie paść ofiarą któregoś z powyższych to:
unikaj kontaktu z dzikimi zwierzętami - jeśli do niego dojdzie, najlepiej spokojnie się wycofaj,
nie karm dzikich zwierząt, nie wynoś im jedzenia i nie zostawiaj po sobie resztek żywności - możesz zachęcić tym owady, ale także większe gatunki,
poza obszarem miejskim i zamieszkanym przez ludzi noś zakryte obuwie oraz długie spodnie - może być to wystarczające, aby zapobiec ukąszeniu przez węża lub jadowitego pajęczaka,
unikaj wędrówek po zmierzchu,
podczas kąpieli i nurkowania nakładaj ochronę na stopy i nie dotykaj niczego pod wodą; egzotyczne żyjątka morskie mogą mieć więcej sposobów na obronę przed nieproszonymi gośćmi, niż możesz sobie wyobrazić - często ich jad zawiera neurotoksyny, czyli substancje działające szkodliwie na układ nerwowy lub związki silnie uszkadzające tkanki.
Leczenie chorób egzotycznych
Leczenie dolegliwości, jakie mogą pojawić się podczas egzotycznych wakacji będzie uzależnione od ich przyczyny. Nietypowe, nasilone czy szczególnie niepokojące objawy warto konsultować z lekarzem. Najlepiej jeszcze przed wyjazdem zadbaj o odpowiednie ubezpieczenie i zorientuj się, gdzie w pobliżu Twojego miejsca pobytu będzie możliwy dostęp do fachowej opieki medycznej. Ryzyko braku dostępu do pracownika ochrony zdrowia jest jednym z poważniejszych zagrożeń podczas zagranicznego wyjazdu.
Podczas leczenia zaburzeń żołądkowo-jelitowych trzeba szczególnie dbać o nawodnienie organizmu. W większości chorób podaje się głównie leki zmniejszające objawy, m.in. przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Szczególnie dobrze sprawdzi się tutaj paracetamol (np. Apap, Panadol), który nie wpływa na proces krzepnięcia krwi, więc nie będzie nasilał krwawień, które mogą się pojawić w przebiegu niektórych egzotycznych schorzeń. W przypadku chorób bakteryjnych stosowane są również antybiotyki przepisane przez lekarza.
Reaguj także na wszystkie niepokojące symptomy po powrocie z podróży. Czas wylęgania choroby może być różny, a wiele z nich może przebiegać nietypowo. Dlatego w przypadku choroby trzeba zawsze poinformować lekarza o wszelkich podróżach, które się odbywało w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy.
Jak podróżować z Unijnym Certyfikatem COVID?
Unijny Certyfikat COVID (UCC) to elektroniczny dokument poświadczający przyjęcie szczepionki, przechorowanie COVID-19 lub posiadania negatywnego wyniku testu na koronawirusa. Jest ważny we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Uznają go także niektóre kraje spoza wspólnoty. Możesz znaleźć go na Internetowym Koncie Pacjenta, w aplikacji mojeIKP oraz w aplikacji mObywatel, ale jeśli chcesz, można go także wydrukować (np. w punkcie szczepień).
Pamiętaj, że UCC nie zastępuje paszportu czy dowodu osobistego, ale ułatwia przekraczanie granicy, gdyż może zwolnić z obowiązku płatnego testowania czy odbycia kwarantanny. Więcej na temat ważności UCC w poszczególnych sytuacjach możesz znaleźć na aktualizowanej stronie rządowej pacjent.gov.pl.
Skąd wiedzieć, czy potrzebuję certyfikatu COVID-19 przy przekraczaniu granicy?
Sytuacja dotycząca wymagań przy przekraczaniu granicy jest dynamiczna, dlatego warto śledzić sytuację na bieżąco, a jeśli jedziesz na zorganizowany wypoczynek - zasięgnij informacji w biurze podróży przed wyjazdem. Jeśli podróżujesz samodzielnie, to bogatym źródłem informacji na temat ograniczeń i obowiązujących regulacji dotyczących podróży po Europie jest portal Re-open EU. Jeśli podróżujesz poza Unię Europejską informacji możesz poszukiwać w polskich placówkach dyplomatycznych na terenie krajów tranzytowych i docelowych.
redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.
ostatnia zmiana: 28.02.2023 07:02:33
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.