Leki recepturowe - robione w aptece

Leki recepturowe - robione w aptece

udostępnij:

Lekarz wystawił Ci receptę z przepisem na lek recepturowy i być może zastanawiasz się, jak ją zrealizować i jak taki preparat będzie wyglądać? Wyjaśniamy, czy receptura to taka „apteczna alchemia” i jakie zasady obowiązują dla leków robionych w aptece.

Spis treści

Czym są leki recepturowe (robione)?

Kiedy lekarz przepisuje leki recepturowe?

Jakie leki recepturowe mogą być sporządzone w aptece?

Ile kosztuje lek recepturowy?

Ile leku recepturowego mogę mieć na jednej recepcie?

Jak długo będę czekać na lek recepturowy?

Kto w aptece wykonuje leki w recepturze?

Jak stosować lek recepturowy?

Czy wszystkie apteki wykonują leki recepturowe?

Czy mogę kupić surowiec recepturowy bez recepty?

Czy w recepturze można sporządzić leki, których brakuje w sprzedaży?

Czy farmaceuta może sporządzać leki recepturowe bez przepisu lekarza?

Czym są leki recepturowe (robione)?

Lek recepturowy (lek robiony) to lekarstwo sporządzone dla konkretnego pacjenta w pomieszczeniu recepturowym apteki, z wykorzystaniem pojedynczych składników (surowców farmaceutycznych), na podstawie przepisu podanego na recepcie lekarskiej. Niekiedy do receptury wykorzystuje się także leki gotowe.

Kiedy lekarz przepisuje leki recepturowe?

Rodzaj składników, dawki substancji aktywnych i ostateczna formuła takiego leku są dobierane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Chęć zastosowania lekarstwa skomponowanego „na miarę” jest jedną z głównych przyczyn, dla których lekarze sięgają po lek recepturowy.

Lekarz może zalecić taki preparat także wówczas, jeśli nie ma gotowego produktu o odpowiednim składzie lub właściwościach. Wówczas sporządzenie leku recepturowego jest często jedyną szansą na leczenie.

Lek recepturowy może być także zalecony osobie uczulonej lub źle reagującej na konserwanty czy inne dodatki obecne w produktach przemysłowych, ponieważ receptura pozwala na ograniczenie ilości składników do niezbędnego minimum.

Jakie leki recepturowe mogą być sporządzone w aptece?

W recepturze można przygotować wiele różnych rodzajów leków. Mogą to być proszki, czopki, globulki, roztwory, mikstury, zawiesiny, emulsje, płyny, maści, kremy, mazidła, żele, pasty, krople czy nawet mieszanki ziołowe.

Leki robione bardzo często wykorzystuje się w dermatologii (np. maści na łuszczycę, atopowe zapalenie skóry czy trądzik) w ginekologii (np. globulki na infekcje intymne) oraz w leczeniu dzieci (np. proszki z bardzo małymi dawkami leków na serce).

Ile kosztuje lek recepturowy?

Od lipca 2023 roku kwota ryczałtu (ustalonej opłaty) za lek recepturowy wynosi 18 zł. Wielkość ryczałtu jest skorelowana z wysokością minimalnego wynagrodzenia za pracę, dlatego zmienia się co roku. Ryczałt dotyczy jednej porcji leku, której wielkość określają przepisy. Będzie to na przykład 100 gramów maści, 20 sztuk proszków dzielonych czy 250 gramów emulsji.

W niektórych przypadkach jednak za lek recepturowy będzie trzeba zapłacić 100%. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, kiedy lekarz w składzie leku robionego uwzględnił lek gotowy (wytwarzany przemysłowo), nieuwzględniony na specjalnej liście leków gotowych, które mogą być użyte jako surowce recepturowe. Znajdują się na niej np. Sirupus Pini compositus, Neospasmina czy Linomag w płynie. W przypadku recepty pełnopłatnej na lek recepturowy nie da się z góry określić, jaka będzie kwota do zapłaty, ponieważ zależy to od kosztu użytych składników.

Ile leku recepturowego mogę mieć na jednej recepcie?

Na jednej recepcie może znajdować się tylko jeden przepis na lek robiony. Przepis ten może dotyczyć pojedynczej lub podwójnej porcji leku recepturowego. Wyjątek stanowią maści, kremy, mazidła, pasty albo żele do stosowania na skórę – w ich przypadku lekarz może przepisać nawet dziesięciokrotną ilość leku recepturowego (czyli do 1 kilograma). Warunkiem przepisania większej ilości preparatu jest zachowywanie przez niego trwałości w okresie stosowania.

Jak długo będę czekać na lek recepturowy?

Apteka sporządza lek dopiero po otrzymaniu recepty, a sam proces "produkcji aptecznej" bywa czasochłonny. Przygotuj się więc, że termin odbioru lekarstwa może zostać ustalony dopiero na następny dzień. Nie powinno być to jednak dłużej niż 48 godzin od złożenia przez Ciebie recepty w aptece.

Wyjątkiem są recepty na lek recepturowy zawierający środki odurzające (np. niektóre silne leki przeciwbólowe) lub oznaczone przypiskiem „wydać natychmiast” ("cito") – te apteka powinna sporządzić w ciągu 4 godzin, o ile oczywiście dysponuje składnikami.

Kto w aptece wykonuje leki w recepturze?

W recepturze pracować może farmaceuta - magister farmacji oraz technik farmaceutyczny. Jednak przedstawiciel tego drugiego zawodu nie może wykonywać leków recepturowych zawierających w swoim składzie substancje bardzo silnie działające (np. azotan srebra czy siarczan atropiny, które mogą wchodzić w skład kropli ocznych), odurzające (np. najsilniejsze leki przeciwbólowe, takie jak morfina) i niektóre psychotropowe.

Jak stosować lek recepturowy?

Do leku recepturowego nie będzie dołączona klasyczna ulotka. Otrzymasz natomiast tak zwaną sygnaturę – najczęściej w formie dodatkowej karteczki lub naklejki z informacjami. Będzie ona zawierała - oprócz składu leku - także sposób użycia i dawkowanie, jakie określił na recepcie lekarz. Ze strony personelu fachowego apteki możesz dodatkowo uzyskać informacje o prawidłowym sposobie przechowywania leku robionego.

Sygnatura dołączona do leku może mieć różny kolor. Pomarańczowa etykieta przeznaczona jest dla leków do użytku zewnętrznego. Zwróć uwagę, że z farmaceutycznego punktu widzenia do tej grupy preparatów zalicza się także czopki doodbytnicze i globulki dopochwowe. Natomiast białą etykietę będą miały leki recepturowe, które są przeznaczone do użytku wewnętrznego - na przykład roztwory czy mieszanki, które stosuje się doustnie.

Etykieta leku recepturowego nie będzie natomiast zawierać informacji o np. skutkach ubocznych. Tymczasem leki recepturowe mogą, chociaż nie muszą powodować działania niepożądane. Jeśli więc zaobserwujesz u siebie jakieś niepokojące objawy po zastosowaniu leku - poradź się lekarza lub farmaceuty.

Czy wszystkie apteki wykonują leki recepturowe?

Lek recepturowy mogą sporządzić wyłącznie apteki (leki robione oraz leki oczne robione). Usługi takiej nie świadczą natomiast punkty apteczne. Od października 2002 roku każda nowo powstająca apteka ogólnodostępna musi być wyposażona w recepturę umożliwiającą wykonywanie leków recepturowych, w tym także leków jałowych (czyli między innymi z antybiotykami oraz ocznych). Apteki, które otrzymały zezwolenie na działalność przed tą datą mają prawo nie posiadać izby recepturowej i nie będą mogły zrealizować recepty na lek robiony.

Jedną z najczęstszych przyczyn odmowy sporządzenia leku recepturowego jest brak dostępności któregoś ze składników.

Apteka może także zwrócić receptę, jeśli zauważy, że przepisane surowce wywołują niezgodność, która uniemożliwia sporządzenie pełnowartościowego preparatu. Oznacza to, że składników recepty nie da się ze sobą prawidłowo połączyć lub po ich zmieszaniu może dojść do niekorzystnych zmian cech fizycznych, chemicznych, wyglądu lub działania leku recepturowego. Należy bowiem pamiętać, że sporządzanie leków nie jest prostym mieszaniem ze sobą składników, ale bardzo trudną sztuką, wymagającą pokonania wielu problemów i pułapek.

W niektórych przypadkach farmaceuta może dokonać na własną rękę pewnych modyfikacji w składzie recepty lub poprawić niezgodność w porozumieniu z lekarzem. Jedynie, jeśli wyczerpie te możliwości, odmawia wykonania leku recepturowego, prosząc pacjenta o ponowny kontakt z osobą, która wystawiła receptę.

Natomiast - zgodnie z przepisami - pomimo wykonania leku recepturowego, apteka może odmówić jego wydania, jeśli od dnia sporządzenia produktu leczniczego upłynęło co najmniej 6 dni. Pamiętaj zatem, aby odebrać lek w umówionym terminie.

Czy mogę kupić surowiec recepturowy bez recepty?

Nie, surowce recepturowe przeznaczone są do sporządzania leków, a nie do odsprzedaży. Niektóre pojedyncze substancje dostępne są jednak także jako leki bez recepty. Przykładami są na przykład gliceryna, olej rycynowy, parafina płynna, lanolina, spirytus salicylowy czy wazelina.

W recepturze aptecznej używa się także substancji takich jak glukoza, olej lniany, etanol czy smalec. Różnią się one jednak od produktów spożywczych posiadaniem szeregu badań gwarantujących najwyższą jakość, umożliwiającą użycie ich do przygotowywania leków.

Czy w recepturze można sporządzić leki, których brakuje w sprzedaży?

Tylko w niektórych przypadkach receptura może zaradzić brakom leków. W aptece można między innymi wykonać roztwory zawierające jod (do jodoterapii w chorobach tarczycy), azotan srebra (do odkażania lub przyżegania skóry) czy ditranol (inaczej cignolinę - związek przeciwłuszczycowy). Ograniczeniem jest przede wszystkim dostępność składników czynnych – stosunkowo niewiele substancji apteka może zamówić jako surowiec recepturowy. W recepturze aptecznej nie uda się także odtworzyć skomplikowanych procesów technologicznych, chociaż farmaceuci coraz częściej korzystają z nowoczesnych urządzeń takich jak kapsułkarki czy unguatory (specjalistyczne miksery apteczne).

Sama receptura także stale się rozwija - pojawiają się coraz bardziej zaawansowane podłoża do leków, a także nowe surowce recepturowe takie jak minoksidil do zastosowania w  roztworach na skórę głowy pobudzających porost włosów, przeciwgrzybiczy klotrimazol czy sildenafil. Ten ostatni związek znany jest głównie jako składnik leków gotowych dla mężczyzn na potencję, ale w leku recepturowym bywa wykorzystywany w ginekologii (globulki z tym składnikiem wykazują właściwości pogrubiające endometrium, co może ułatwić zajście w ciążę) czy do przygotowania preparatów dla noworodków z nadciśnieniem płucnym. Warto nadmienić, że surowcem farmaceutycznym jest także Cannabis sativa flos, czyli medyczna marihuana w wyborze kompozycji stężeń delta-9-tetrahydrokannabinolu (THC) oraz kannabidiolu (CBD).

Czy farmaceuta może sporządzać leki recepturowe bez przepisu lekarza?

Farmaceuta nie może przygotować w recepturze leku o dowolnym składzie. Może on wykonać preparat wyłącznie w oparciu o przepis - albo podany przez lekarza na recepcie albo opisany w fachowej publikacji zwanej Farmakopeą. W tym drugim przypadku wykonany produkt nazywany jest lekiem aptecznym.

redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.

ostatnia zmiana: 28.08.2023 06:00:37

Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.

sortowanie:
filtrowanie:

Butelka apteczna plastikowa Eprus z nakrętką

butelka, 10 sztuk

inne

w 14% aptek

od 42,00 zł

Butelka szklana do płynnych leków recepturowych

butelka, 10 mililitrów

inne

w 21% aptek

od 0,40 zł

Gliceryna

płyn, 50 gramów

glycerol

produkt dostępny bez recepty

w 92% aptek

od 4,49 zł

Parafina Ciekła Aflofarm

płyn, 100 gramów

paraffinum liquidum

produkt dostępny bez recepty

w 43% aptek

od 5,45 zł

Pharmapack Butelka z nakrętką

butelka, 1 sztuka

inne

w 38% aptek

od 9,08 zł

Pharmapack Butelka z nakrętką z zakraplaczem

butelka, 1 sztuka biała

inne

w 22% aptek

od 7,98 zł

Pojemnik - Tuba Do Unguatora

pojemnik, 10 sztuk

inne

w 7% aptek

od 7,47 zł

Pojemnik Tuba do unguatora Galfarm

pojemnik, 1 sztuka

inne

w 11% aptek

od 14,00 zł

Pojemnik Tuba Eprus do unguatora

pojemnik, 5 sztuk

inne

w 8% aptek

od 13,95 zł

Vitaminum A Hasco

kapsułki, 50 kapsułek blistry

retinol

produkt dostępny bez recepty

w 80% aptek

od 5,99 zł

Atropiny Siarczan

substancja, 0,5 g

atropine

surowiec farmaceutyczny

w 16% aptek

od 151,99 zł

Chloramfenikol

substancja, 1 gram

chloramphenicol

surowiec farmaceutyczny

w 56% aptek

od 34,00 zł

Cynku Siarczan Siedmiowodny

substancja, 1 gram

zinc sulfate

surowiec farmaceutyczny

w 22% aptek

od 51,36 zł

Dithranol (Cignolinum)

substancja, 1 gram

dithranol

surowiec farmaceutyczny

w 32% aptek

od 258,62 zł

Etanol 96%

płyn, 100 gramów

ethanol

surowiec farmaceutyczny

w 47% aptek

od 83,69 zł

Euceryna Apteczna

podłoże maściowe, 100 gramów

eucerinum

surowiec farmaceutyczny

w 26% aptek

od 0,34 zł

Euceryna apteczna Actifarm

podłoże maściowe, 100 gramów

eucerinum

surowiec farmaceutyczny

w 7% aptek

od 27,00 zł

Euceryna Apteczna Galfarm

podłoże maściowe, 100 gramów

eucerinum

surowiec farmaceutyczny

w 17% aptek

od 30,00 zł

Foremki do czopków 1 g

przyrząd, 25 listków x 12 otworów

surowiec farmaceutyczny

w 20% aptek

od 0,59 zł

Foremki do czopków 2 g

przyrząd, 25 listków x 12 otworów

surowiec farmaceutyczny

w 41% aptek

od 0,11 zł

Kwas Borowy

substancja, 30 gramów

boric acid

surowiec farmaceutyczny

w 44% aptek

od 2,99 zł

Lanolina bezwodna

podłoże maściowe, 100 gramów

lanolinum

surowiec farmaceutyczny

w 6% aptek

od 51,00 zł

Lekobaza Apteczna

maść, 100 gramów

surowiec farmaceutyczny

w 10% aptek

od 29,21 zł

Lidokainy Chlorowodorek

substancja, 5 gramów

lidocaine

surowiec farmaceutyczny

w 13% aptek

od 15,16 zł

Masło Kakaowe

substancja, 100 gramów

theobroma cacao

surowiec farmaceutyczny

w 7% aptek

od 1,07 zł

Metamizol sodowy

substancja, 5 gramów

metamizole

surowiec farmaceutyczny

w 11% aptek

od 4,70 zł

Olej Rycynowy

płyn, 100 gramów

ricini oleum

surowiec farmaceutyczny

w 62% aptek

od 7,90 zł

Oleogel

substancja, 50 gramów

surowiec farmaceutyczny

w 6% aptek

od 60,68 zł

Papaweryny Chlorowodorek

substancja, 1 gram

papaverine

surowiec farmaceutyczny

w 21% aptek

od 27,58 zł

Parafina Ciekła

płyn, 100 gramów

paraffinum liquidum

surowiec farmaceutyczny

w 32% aptek

od 0,16 zł

Pilokarpiny Chlorowodorek

substancja, 1 gram

pilocarpine

surowiec farmaceutyczny

w 18% aptek

od 123,64 zł

Potasu Jodek

substancja, do celów recepturowych

potassium iodide

surowiec farmaceutyczny

w 42% aptek

od 2,87 zł

Prokainy Chlorowodorek

substancja, 1 gram

procaine

surowiec farmaceutyczny

w 18% aptek

od 23,00 zł

Siarka do użytku zewnętrznego

proszek, 50 gramów

surowiec farmaceutyczny

w 22% aptek

od 28,00 zł

Spirytus salicylowy

płyn, 100 mililitrów

salicylic acid

surowiec farmaceutyczny

w 27% aptek

od 2,98 zł

Srebra Azotan

substancja, 1 gram

silver nitrate

surowiec farmaceutyczny

w 19% aptek

od 48,77 zł

Syldenafilu Cytrynian

substancja, 1 gram

sildenafil

surowiec farmaceutyczny

w 15% aptek

od 176,20 zł

Vitaminum A Hasco

kapsułki, 50 kapsułek

retinol

lek na receptę

w 37% aptek

od 3,80 zł

Wazelina Biała Apteczna

podłoże maściowe, 100 gramów

vaselinum album

surowiec farmaceutyczny

w 12% aptek

od 15,00 zł

Wazelina Żółta

podłoże maściowe, 100 gramów

vaselinum flavum

surowiec farmaceutyczny

w 57% aptek

od 22,77 zł

Wazelina Żółta Apteczna

podłoże maściowe, 100 gramów

vaselinum flavum

surowiec farmaceutyczny

w 13% aptek

od 19,00 zł

Witamina E Tokoferylu octan

płyn, 5 gramów

surowiec farmaceutyczny

w 11% aptek

od 22,00 zł

Witepsol H15

substancja, 100 gramów

surowiec farmaceutyczny

w 7% aptek

od 1,79 zł

Woda do receptury aptecznej

płyn, 100 gramów

aqua

surowiec farmaceutyczny

w 12% aptek

od 12,00 zł

Woda do receptury aptecznej FP

płyn, 100 gramów

aqua

surowiec farmaceutyczny

w 71% aptek

od 0,18 zł

Pytania i opinie

Dodaj pytanie

* pole wymagane

Zdjęcia

Możesz przeciągnąć tu plik zdjęcia.

* pole wymagane

Podbicie pytania

Wymagane jest podbicie pytania: im większa kwota tym wyżej pytanie w kolejce do odpowiedzi.

Kwota podbicia pytania: 9,99 zł z VAT

Twój adres email:

Email będzie użyty tylko dla potrzeb płatności

Po wysłaniu pytania zostaniesz przekierowany do płatności.
Zadając pytanie użytkownik akceptuje regulamin korzystania z usług serwisu GdziePoLek.pl 
Twój adres IP i wybrana lokalizacja zostaną zapisane.