Odleżyny - profilaktyka i leczenie

Odleżyna to obszar miejscowego uszkodzenia skóry, naskórka, tkanki podskórnej, mięśni lub kości. Powstaje w wyniku zaburzeń ukrwienia wywołanych długotrwałym bądź powtarzającym się uciskiem wywieranym na ciało, np. podczas leżenia, a co za tym idzie - na naczynia żylne i tętnicze. Czy wiesz jak temu zapobiegać i leczyć odleżyny?

Spis treści

Jakie są przyczyny powstawania odleżyn?

Jakie czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia odleżyn?

W jakich miejscach tworzą się odleżyny?

Jak rozpoznać odleżynę?

Na czym polega profilaktyka przeciwodleżynowa?

Jak dbać o odleżyny?

Czy odleżyny da się wyleczyć?

Jakie są przyczyny powstawania odleżyn?

Na powstawanie odleżyn ma wpływ wiele czynników, jednak spośród nich można wyróżnić 3 dominujące:

  • długotrwały bądź powtarzający się miejscowy ucisk – pacjenci przebywający długi czas w tej samej pozycji ciała (siedzącej bądź leżącej) narażeni się na osłabienie bądź całkowite zamknięcie dopływu krwi do tkanek, a w konsekwencji na ich obumarcie,

  • siły ścinające – w wyniku ucisku światło naczynia krwionośnego zamyka się, dochodzi do uszkodzeń w mikrokrążeniu spowodowanych siłami ścinającymi,

  • otarcia będące bezpośrednimi uszkodzeniami skóry.

Jakie czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia odleżyn?

  • podeszły wiek - im starszy pacjent, tym jego skóra zawiera mniej kolagenu i elastyny, jest bardziej podatna na urazy, otarcia oraz ma słabszą zdolność do regeneracji,

  • unieruchomienie na łóżku bądź wózku inwalidzkim – brak możliwości przenoszenia ciężaru ciała zwiększa ryzyko ucisku, a tym samym martwicy tkanek,

  • choroby współistniejące, np. miażdżyca, cukrzyca,

  • nieprawidłowa masa ciała – w przypadku niedowagi tkanka podskórna jest znikoma - skóra pokrywa bezpośrednio kości, a zatem nacisk jest silniejszy tam, gdzie są wyniosłości kostne; u pacjenta otyłego to duża masa ciała powoduje zwiększony ucisk,

  • upośledzone odczuwanie bodźców zewnętrznych – brak czucia to brak odczuwania bólu w miejscu działania ucisku, a co za tym idzie – pacjent nie otrzymuje sygnału ostrzegawczego, aby zmienić pozycję ciała,

  • nietrzymanie moczu i kału - w takich przypadkach może dojść do uszkodzenia skóry, powodując, że jest ona bardziej podatna na urazy mechaniczne.

W jakich miejscach tworzą się odleżyny?

Jak wspomniałam na wstępie, odleżyny powstają głównie w miejscach narażonych na długotrwały ucisk:

  • u osób leżących na plechach: okolice kości krzyżowej (pośladki), odcinek wzdłuż kręgosłupa, łopatki, pięty,

  • u osób leżących na boku: małżowiny uszne, okolice stawu biodrowego, wewnętrzna strona kolan, kostki,

  • u osób poruszających się na wózkach inwalidzkich: łopatki, okolice kości ogonowej, pod kolanami, pięty.

Jak rozpoznać odleżynę?

W codziennej praktyce wykorzystywanych jest kilka systemów klasyfikacji odleżyn, jednak w Polsce najczęściej stosuje się 5-stopniową skalę Torrance’a lub 4-stopniową skalę kolorową, która określa etap zaawansowania zmian i proces gojenia się odleżyn.

Pierwszym sygnałem, który powinien zwrócić Twoją uwagę, jest niewielki obrzęk i zaczerwienienie w miejscu ucisku lub tarcia skóry. Krążenie nie jest jeszcze wówczas upośledzone, ale tak wygląda już I stopień odleżyny, po zauważeniu którego należy niezwłocznie rozpocząć profilaktykę przeciwodleżynową.

Obrzęk z czasem się powiększa się i ulega zasinieniu, powstają pęcherze, a gdy dojdzie do otarcia - z rany zaczyna się wydobywać płyn. To II stopień odleżyny.

Jeśli powstanie owrzodzenie obejmujące całą grubość skóry i dotrze do tkanki podskórnej, mamy do czynienia z odleżyną III stopnia.

IV i V stopień to głębokie rany sięgające do mięśni, stawów i kości, które stanowią drzwi dla zakażeń bakteryjnych. Nadkażone miejsce staje się czerwone, pokrywa je zielonożółta ropna wydzielina i wyczuwalny jest przykry zapach.

Na czym polega profilaktyka przeciwodleżynowa?

Pielęgnacja skóry

  • utrzymuj codziennie czystą i suchą skórę,

  • nawilżaj ją preparatami na bazie lanoliny, wazeliny, allantoiny,

  • stosuj do mycia środki bilansujące pH skóry,

  • nie masuj i nie pocieraj miejsc nad wyniosłościami kostnymi,

  • zabezpiecz skórę przed kontaktem z kałem czy moczem, aby zapobiec maceracji i pękaniu naskórka.

Zmiana pozycji ciała

  • zmieniaj pozycję ciała chorego w bezpieczny sposób, aby nie narazić go na otarcie czy doznania bólowe,

  • w przypadku pacjentów przewlekle siedzących zmieniaj pozycję ciała co 15-20 minut, a jeśli to niemożliwe, to podobnie jak u leżących - nie rzadziej niż co 2-3 godziny,

  • o ile to możliwie, zachęcaj pacjenta do wykonywania samodzielnych ruchów i pomóż mu w tym,

  • zadbaj o odpowiednie miejsce do odpoczynku – chory powinien leżeć w pościeli wykonanej z oddychających materiałów, nie powinien leżeć na szwach czy zagięciach,

  • warto stosować specjalistyczne materace przeciwodleżynowe – szczególnie, gdy częsta zmiana pozycji ciała jest niemożliwa - materace tego typu są dofinansowywane przez NFZ dla pacjentów, którzy kwalifikują się do takiej profilaktyki,

  • na materacu możesz umieścić specjalne podkłady, mające na celu odciążenie i zabezpieczenie miejsc szczególnie narażonych na powstawanie odleżyn,

Zbilansowana dieta

  • niedobory białkowo-kaloryczne utrudniają gojenie się ran,

  • wytyczne zalecają dostarczanie choremu energii w ilości 30-35 kcal/kg na dobę, dlatego dieta osoby z odleżynami powinna być wysokobiałkowa, wysokokaloryczna i pełnowartościowa – zapewniająca pacjentowi energię z 4-5 posiłków dziennie,

  • istotne jest także dostarczenie choremu odpowiedniej ilości płynów.

Jak dbać o odleżyny?

Dbałość o odleżyny uzależniona jest od ich charakteru - rozległości, występowania, typu tkanki martwiczej, cech infekcji i etapu gojenia. W każdej jednak sytuacji, niezależnie od stadium, ważne jest utrzymanie w odleżynie wilgotnego środowiska i stałej temperatury.

Sposobem pielęgnacji odleżyn zalecanym przez Polskie Towarzystwo Leczenia Ran jest tzw. algorytm TIME, który obejmuje 4 strategie działania:

T – tissue debridement - oczyszczenie odleżyny z tkanki martwiczej oraz zanieczyszczeń i absorpcja wysięku

  • jest elementem umożliwiającym zachodzenie naturalnych procesów oczyszczania i gojenia rany,

  • regularne oczyszczanie odleżyny pozwala zapobiegać gromadzeniu się drobnoustrojów w ranie,

  • gdy nie ma tkanki martwiczej lub jest jej mało, wystarczy przepłukanie owrzodzenia solą fizjologiczną (0,9% roztworem NaCl),

  • nie zaleca się stosowania środków, takich jak: woda utleniona, 10% roztwór NaCl, roztwory jodyny, kwasu bornego, etakrydyny, mydła czy chlorheksydyny, bowiem wykazują one działanie drażniące zdrowe tkanki,

I – infection and inflammation control - kontrola infekcji i stanu zapalnego - zapobieganie rozwojowi cech infekcji

  • w przypadku odleżyny głębokiej, z wysiękiem lub tkanką martwiczą, zaleca się stosowanie antyseptyków o szerokim spektrum działania bakteriobójczego i małej toksyczności dla zdrowych tkanek,

  • w zmniejszeniu rozmiaru odleżyny można wykazać większą skuteczność opatrunków hydrokoloidowych w porównaniu z opatrunkami tradycyjnymi oraz porównywalną skuteczność hydrokoloidów i opatrunków piankowych w całkowitym wygojeniu odleżyny,

  • w momencie pojawienia się cech zakażenia (np. zaczerwienienie, obrzęk, przykry zapach, wydzielina ropna) należy zastosować opatrunki nowej generacji o działaniu antybakteryjnym (opatrunki z jonami srebra) lub opatrunki hydrowłókniste (wychwytujące wysięk),

M – moisture balance - utrzymanie wilgotności rany poprzez nawilżenie tkanek suchych lub eliminację nadmiaru wysięku

  • obok standardowych jałowych kompresów gazowych oraz maści stosuje się specjalistyczne opatrunki, utrzymujące w ranie wilgotne środowisko oraz przyspieszające proces gojenia,

  • opatrunki tego typu eliminują nadmierną ilość wysięku, bakterii, nie przylegają bezpośrednio do rany tworząc barierę ochroną oraz zabezpieczają ranę przed otarciami i zanieczyszczeniami,

  • prawidłowo dobrany i założony opatrunek nie powinien być dla pacjenta źródłem bólu czy dyskomfortu ani podczas utrzymywania go na ranie, ani podczas wymiany,

E – epidermis - naskórkowanie, wspomaganie procesu tworzenia nowej skóry, ochrona nowego naskórka i skóry wokół rany

  • w całkowitym wygojeniu odleżyny można wykazać porównywalną skuteczność hydrokoloidów i opatrunków piankowych,

  • by zatrzymać powiększanie się chorobowo zmienionego obszaru, trzeba dbać o miejsca wokół owrzodzenia i smarować je substancjami natłuszczającymi czy środkami zawierającymi cynk.

Czy odleżyny da się wyleczyć?

Leczenie odleżyn ma na celu głównie zapobieganie powiększaniu się rany, a w konsekwencji - jej całkowitą eliminację. Gdy odleżyny będą odpowiednio pielęgnowane, owszem - może dojść do ich wyleczenia, zwłaszcza tych w stopniu I i II. W bardziej zaawansowanych przypadkach, proces leczenia jest długotrwały, kosztowny i czasochłonny. Konieczna może okazać się interwencja chirurgiczna.

Zaniedbanie odleżyn III i IV stopnia może prowadzić do zapalenia szpiku, sepsy, niewydolności wielonarządowej, a nawet zgonu, dlatego tak ważny jest czas - im szybciej rozpocznie się postępowanie, tym większa szansa na wyleczenie.

Pamiętajmy jednak, że leczenie odleżyn powinno przebiegać zgodnie z zaleceniami farmaceuty lub lekarza, a w szczególnie zaawansowanych przypadkach - prowadzone być w szpitalach.

redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.

ostatnia zmiana: 04.09.2023 15:22:16

Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.

od 22,88 zł

Microdacyn Hydrogel

żel, 250 gramów

w 34% aptek

od 77,13 zł

Medicomp

kompres, 100 sztuk

w 33% aptek

od 6,75 zł

Braunovidon

maść, 20 gramów

w 28% aptek

od 19,98 zł

Octenilin żel na rany

żel, 20 mililitrów

w 41% aptek

od 19,00 zł

Bactigras Opatrunek parafinowy

opatrunek, 1 sztuka

w 15% aptek

od 6,95 zł

Hydroclean Plus

opatrunek, 1 sztuka

w 13% aptek

od 70,26 zł

Seni Care myjki niepodfoliowane

inne, 50 sztuk

w 23% aptek

od 15,99 zł

UniGel Aurovitas

żel, 5 gramów

w 46% aptek

od 18,90 zł

Elo-Baza krem lekki

krem, 75 gramów

w 33% aptek

od 21,22 zł

Seni Soft Super

podkład, 30 sztuk

w 34% aptek

od 35,99 zł

SutriHeal Forte 10%

maść, 30 gramów

w 21% aptek

od 33,00 zł

Medicomp Steril

kompres, 50 sztuk = 25 x 2 sztuki

w 29% aptek

od 7,99 zł

Tena Bed Plus

podkład, 5 sztuk

w 14% aptek

od 10,00 zł

PINOL płyn na odleżyny

płyn, 500 mililitrów

w 21% aptek

od 19,50 zł

Bactigras Opatrunek parafinowy

opatrunek, 10 sztuk

w 19% aptek

od 6,99 zł

Medicomp Steril

kompres, 50 sztuk = 25 x 2 sztuki

w 28% aptek

od 12,99 zł

Homeoplasmine

maść, 18 gramów

w 26% aptek

od 13,99 zł

Mepilex Border Ag

opatrunek, 1 sztuka

w 10% aptek

od 36,13 zł

Tena Proskin Wash Mousse

pianka, 400 mililitrów

w 35% aptek

od 13,37 zł

Granuflex Bordered

opatrunek, 1 sztuka

w 15% aptek

od 8,86 zł

Maść na odleżyny Pampa

maść, 130 gramów

w 25% aptek

od 23,98 zł

Suprasorb A+Ag

opatrunek, 1 sztuka

w 10% aptek

od 18,53 zł

Altabactin

maść, 5 gramów

w 22% aptek

od 7,99 zł

od 26,99 zł

Seni Care Krem ochronny z tlenkiem cynku

krem, 200 mililitrów

w 33% aptek

od 12,95 zł

Linoderm Plus z alantoiną

maść, 50 mililitrów

w 24% aptek

od 10,99 zł

Ziajka maść pośladkowa przeciw odparzeniom

maść, 50 mililitrów

w 30% aptek

od 6,99 zł

SutriSept

żel, 100 mililitrów

w 24% aptek

od 54,98 zł

Maść propolisowa 7%

maść, 20 gramów

w 21% aptek

od 12,69 zł

Linourea A+E

krem, 50 gramów

w 30% aptek

od 10,50 zł

Zinadermin

krem, 70 gramów

w 19% aptek

od 12,79 zł

Mediderm krem

krem, 625 gramów

w 14% aptek

od 29,90 zł

od 19,79 zł

Scaldex

maść, 25 gramów

w 12% aptek

od 44,99 zł

Linoderm Plus z pantenolem

krem, 50 mililitrów

w 18% aptek

od 10,95 zł

Suprasorb A+Ag

opatrunek, 1 sztuka

w 6% aptek

od 34,95 zł

Linotormentiallae A+E

krem, 50 gramów

w 23% aptek

od 12,99 zł

Bactigras Opatrunek parafinowy

opatrunek, 10 sztuk

w 10% aptek

od 11,40 zł

Seni Soft Super

podkład, 30 sztuk

w 21% aptek

od 68,85 zł

Granuflex

opatrunek, 1 sztuka

w 12% aptek

od 21,08 zł

Seni Soft Super

podkład, 30 sztuk

w 18% aptek

od 29,70 zł

Tanno-Hermal

krem, 20 gramów

w 19% aptek

od 13,99 zł

Urgo opatrunek w sprayu

aerozol, 40 mililitrów = 40 aplikacji

w 15% aptek

od 18,49 zł

Pytania i opinie

Dodaj pytanie

* pole wymagane

Zdjęcia

Możesz przeciągnąć tu plik zdjęcia.

* pole wymagane

Zadając pytanie użytkownik akceptuje regulamin korzystania z usług serwisu GdziePoLek.pl 
Twój adres IP i wybrana lokalizacja zostaną zapisane. 
)