Szczepionki na COVID-19

Angelika Talar-Śpionek, mgr farm.

Jakie szczepionki na koronawirusa są dostępne?

W walce z SARS-CoV-2 do dyspozycji mamy szczepionki genetyczne, te o których już wiemy oparte są na dwóch platformach technologicznych:

Szczepionki mRNA - oparte na matrycowym RNA

• są to tzw. szczepionki mRNA,
• zawierają krótki fragment tzw. informacyjnego RNA (mRNA), który koduje jedno wybrane białko wirusowe,
• technologia ta, choć znana od ponad 30 lat, została wykorzystana po raz pierwszy do stworzenia szczepionek przeciw COVID-19, 
• cząsteczka mRNA znajdująca się w szczepionce zawiera informacje na temat białka "spike", które znajduje się na powierzchni SARS-CoV-2, którego wirus potrzebuje, aby dostać się do komórek organizmu; w momencie otrzymania szczepionki, niektóre komórki organizmu odczytują instrukcję mRNA i tymczasowo wytwarzają białko "spike". Układ odpornościowy zaszczepionej osoby rozpoznaje wtedy to białko jako obce i produkuje przeciwciała oraz aktywuje limfocyty T, które mają za zadanie zwalczyć wirusa; przy kontakcie z wirusem SARS-CoV-2 ze środowiska, układ odpornościowy rozpozna go i będzie gotowy do obrony organizmu,
• szczepionka nie posiada fragmentów wirusa, dlatego nie ma możliwości zakażenia się COVID-19 poprzez szczepienie,
• mają skuteczność na poziomie 94,4-95%,
• mRNA zostaje eliminowane z organizmu na krótko po podaniu szczepionki,
• na ten moment nie wiadomo, jak długo po zaszczepieniu utrzymuje się odporność.

Szczepionki wektorowe - oparte na wektorach adenowirusowych

• tak jak w przypadku szczepionek genetycznych, ich podanie ma na celu wytworzenie przeciwciał potrzebnych do obrony przeciwko patogenowi,
• stosowanie wektorów adenowirusowych jest technologią znaną i stosowaną od wielu lat, m.in. w terapii genowej, przeciwnowotworowej oraz w szczepionkach,
  
• różnica ze szczepionką mRNA polega na sposobie, w jaki białko S ("spike") trafia do organizmu,
• do dostarczenia kodu genetycznego białka S, używany jest szympansi adenowirus, który nie powoduje choroby u człowieka, nie replikuje, nie namnaża się, ale jest środkiem transportu dla tego kodu genetycznego i umożliwia przedostanie się do komórki,
• wektor wirusowy działa jak system dostarczania, zapewniając środek do zaatakowania komórki i wstawienia kodu antygenów innego wirusa (patogenu, przeciwko któremu próbujesz się zaszczepić),
• ponieważ naturalny cykl replikacyjny adenowirusów jest pozachromosomalny, kwas DNA jest wprowadzany do jądra komórkowego, ale nie jest trwale włączany do genomu gospodarza,
• tak jak w szczepionkach genetycznych, podanie szczepionki nie powoduje zakażenia COVID-19,
• mają skuteczność na poziomie 70-90%.

Jaką szczepionką można się teraz zaszczepić w Polsce?

Comirnaty

• szczepionka może być stosowana u osób w wieku 16 lat i starszych,
• lek podaje się w dwóch dawkach w odstępie 21-dniowym,
• jest to szczepionka mRNA,
• z uwagi na brak niezbędnych badań, lek nie powinien być podawany kobietom w ciąży i karmiącym,
• planowanie ciąży należy odłożyć na 2 miesiące od podania drugiej dawki leku,
• przeciwwskazaniem do podania szczepionki jest nadwrażliwość na którykolwiek ze składników preparatu,
• szczepionka przeszła trzy fazy badań klinicznych i otrzymała rejestrację w UE,
• do Polski ma trafić łącznie 16,74 mln dawek leku.

COVID-19 Vaccine Moderna

• szczepionka przeznaczona jest dla osób w wieku 18 lat i starszych,
• należy przyjąć dwie dawki leku, odstęp miedzy kolejnymi dawkami szczepionki powinien być nie mniejszy niż 28 dni,
• jest to szczepionka mRNA,
• z uwagi na brak badań, lek nie powinien być stosowany u kobiet w ciąży i karmiących,
• kobiety planujące ciąże powinny poradzić się lekarza przed przyjęciem szczepionki,
• przeciwwskazaniem do podania szczepionki jest nadwrażliwość na którykolwiek ze składników leku (ze szczególnym uwzględnieniem PGE lub uczulenia na polisorbaty),
• szczepionka przeszła trzy fazy badań klinicznych i otrzymała rejestrację w UE,
• do Polski ma trafić łącznie 6,69 mln dawek leku.

COVID-19 Vaccine AstraZeneca

• pierwsza dostępna w Polsce szczepionka wektorowa,
• zgodnie z Kartą Charakterystyki Produktu - przeznaczona dla osób w wieku 18 lat i starszych, 
• obecnie dostępne dane z badań klinicznych nie pozwalają na oszacowanie skuteczności szczepionki u osób w wieku powyżej 55 lat, w Polsce lek podawany jest pacjentom między 18 a 65 rokiem życia, 
• podanie szczepionki w okresie ciąży można rozważyć jedynie, jeśli potencjalne korzyści przewyższają jakiekolwiek potencjalne ryzyko dla matki i płodu, na ten moment nie wiadomo czy lek przenika do mleka matki,
• szczepionkę podaje się w dwóch dawkach po 0,5 ml, drugą dawkę należy podać między 4 a 12 tygodniem (od 28 do 84 dni) od przyjęcia pierwszej dawki, w Polsce rekomendowany odstęp między dawkami to 28 dni,
• szczepionka przeszła trzy fazy badań klinicznych i otrzymała rejestrację w UE,
• do Polski ma trafić 16 mln dawek szczepionki.

2021-02-12