Nowy Rok powitamy z wydłużającą się listą deficytów. W aptekach brakuje heparyn drobnocząsteczkowych, leków przeciwzakrzepowych, które stały się krytyczne po włączeniu ich do zaleceń dla leczenia COVID-19 u niektórych pacjentów. Brakuje również wziewnego budezonidu i antybiotyków w formie zawiesin. To najbardziej palące z punktu widzenia pacjentów i aptekarzy braki. Spada także dostępność klemastyny w syropie oraz - ponownie - leku Plaquenil z hydroksychlorochiną, stosowanego w chorobach zapalnych i w toczniu.
W środku czwartej fali pandemii sytuacja dotycząca dostępności do leków pogarsza się, a braki dotyczą produktów kluczowych, takich jak przeciwzapalne sterydy wziewne, leki przeciwzakrzepowe czy przeciwinfekcyjne.
W aptekach pojawiła się za to medyczna marihuana od Aurory: Cannabis Flos THC 22% CBD 1% oraz Cannabis Flos THC 20% CBD 1%. Pacjenci nadal jednak oczekują na Red No 2 - produkt od Spectrum Cannabis.
Liczba brakujących leków w raportach z ostatnich 24 miesięcy
Źródło: GdziePoLek
Apteki nadal mają duże zapasy szczepionek przeciwko grypie, ale zainteresowanie nimi spadło w porównaniu do początku października. Istotna zmiana polega na tym, że od 23 listopada bezpłatne szczepionki przeciwko grypie w sezonie 2021/2022 przysługują wszystkim osobom dorosłym. W najbliższym czasie usługę podania wakcyny będą świadczyć również apteki - szczepionkami, które już mają na stanie oraz tymi, które może dostarczyć Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych.
Aktualna lista braków
Aktualna liczba deficytów według stosowanej przez nas od początku metodyki, która obejmuje spadek dostępności produktu w aptekach o co najmniej 50% i brak łatwo dostępnych zamienników według oceny farmaceutów, wynosi 25. Jest to istotna zwyżka w porównaniu do poprzedniego raportu.
W analizie biorą udział tylko leki na receptę.
Lista brakujących leków na grudzień 2021
Żródło: GdziePoLek
Lista 25 pozycji jest najdłuższa od kilku kwartałów i mamy nadzieję, że nie zwiastuje odwrócenia trendu relatywnie dobrej dostępności leków w aptekach.
Nowe produkty na liście
Do wykazu dołączyło kilkanaście produktów - ich znaczenie terapeutyczne i perspektywy powrotu do aptek opisujemy poniżej.
Pogarsza się dostępność krytycznych heparyn drobnocząsteczkowych
Na naszej liście znalazły się preparaty Clexane i Neoparin w dawce 40 mg/0,4 ml, zawierające przeciwzakrzepową heparynę drobnocząsteczkową - enoksaparynę.
Zapotrzebowanie na heparyny niewątpliwie wzrosło w 2021 roku. Wynika to z faktu, że w przebiegu COVID-19 może rosnąć ryzyko powstawania zatorów i zakrzepów. Heparyny drobnocząsteczkowe to leki przeciwzakrzepowe, stąd pojawiły się w rekomendacjach terapii infekcji wywoływanej przez SARS-CoV-2.
Jeśli pacjent choruje łagodnie, to nie ma potrzeby ich włączać, za wyjątkiem chorych przewlekle unieruchomionych. Są natomiast zalecane w kolejnych stadiach w dawkach profilaktycznych (niższych) lub terapeutycznych (wyższych) w zależności od stanu chorego. Wytyczne nie preferują żadnej z heparyn drobnocząsteczkowych, można stosować każdą z nich w odpowiedniej dawce. Na polskim rynku dostępne są enoksaparyna (np. Neoparin, Clexane), nadroparyna (np. Fraxiparine, Fraxodi) lub dalteparyna (np. Fragmin).
W przypadku Neoparinu 40 mg/ 0,4 ml w ostatnich dniach dostępność nieco odbija, ale za to spada dla dawki 80 mg/0,8 ml. Bardzo niestabilnie kształtuje się także podaż Clexane, w obu wymienionych dawkach. Jednocześnie nic nie wskazuje na to, aby do sprzedaży miały trafić dopuszczone do obrotu odpowiedniki takie jak Crusia, Inhixa czy Thorinane. Co więcej enoksaparyna pod nazwą handlową Losmina - którego dostępność i tak jest obecnie zerowa - od stycznia 2022 będzie według projektu obwieszczenia refundacyjnego skreślona z listy leków zniżkowych. Zapewne zatem również nie zasili popytu na tę grupę leków.
Refundację od nowego roku ma stracić także lek Fragmin z inną heparyną drobnocząsteczkową - dalteparyną. Ten produkt w ogóle nie ma zamiennika.
Jak odpowiedziała nam Monika Laskowska-Mirończuk, Prokurent Spółki i Zastępca QPPV w SciencePharma:
W związku ze wczesnymi doniesieniami z Chin o poważnym ryzyku zakrzepicy u tych pacjentów, jako podmiot odpowiedzialny za Neoparin, już w połowie 2020 roku zaczęliśmy się przygotowywać do zabezpieczenia zwiększonej produkcji ma rynek polski. (...) Proces produkcyjny enoksaparyny trwa wiele miesięcy. Dodatkowo wymaga pozyskania zwierzęcego substratu do produkcji w sytuacji globalnego niedoboru z powodu ASF (afrykańskiego pomoru świń). Dzięki tak wczesnemu zaplanowaniu, SciencePharma mogła zwiększyć zaopatrzenie aptek w roku 2021 o ok. 40%, a w okresie maj-listopad 2021 o 49% w stosunku do roku 2020. Zaopatrzenie szpitali w 1 półroczu 2021 w Neoparin było trzykrotnie większe niż w roku 2020.
Wskazuje również, że jej zdaniem problemy z dostępnością są efektem zmniejszonych dostaw odpowiednika:
Na podstawie dostępnych danych rynkowych, w roku 2021, braki wynikają z ograniczenia dostaw na rynek przez Sanofi, drugiego producenta enoksaparyny w Polsce. Dostawy Clexane na rynku aptek otwartych w okresie 05-11.2021 roku były mniejsze o 4% w stosunku do roku 2020, pomimo podobnego wzrostu popytu na ten preparat, jak na Neoparin.
Od firmy Sanofi do zamknięcia raportu nie udało nam się uzyskać komentarza.
Problemy z dostępnością sterydów wziewnych
Na naszej liście leków deficytowych znalazły się dwa preparaty zawierające budezonid - glikokortykosteroid wziewny do podawania w nebulizacji. Chodzi o leki Nebbud i Benodil w wybranych dawkach podawane w formie nebulizacji (wziewu polegającego na wdychaniu zimnej mgiełki). Są szczególnie często zlecane przez pediatrów w schorzeniach dróg oddechowych u najmłodszych pacjentów.
Budezonid to substancja działająca przeciwzapalnie. W ostatnim czasie została włączona do rekomendacji terapii COVID-19 jako lek wspomagający terapię podstawową.
Zgodnie z nimi budezonid może być stosowany wziewnie w łagodnej postaci COVID-19 od momentu wystąpienia objawów dwa razy dziennie przez około tydzień. Zalecany jest pacjentom starszym, powyżej 65 r.ż. oraz powyżej 50 r.ż., jeżeli występują schorzenia współistniejące, takie jak otyłość, cukrzyca, choroba nowotworowa, przewlekła niewydolność krążenia, przewlekła niewydolność oddechowa, przewlekła niewydolność nerek, niedobory odporności, immunosupresja. U pozostałych dorosłych podawanie leku można rozważyć.
Należy jednak zwrócić uwagę, że zalecenia Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji mówią o stosowaniu budezonidu w dawce 800 mcg 2 razy dziennie przez 7-14 dni co wskazuje na potrzebę wykorzystywania leków w postaci suchego proszku do inhalacji, z dokładnie odmierzoną, liczoną w mikrogramach dawką, a nie nebulizacji. Nebulizacje zawierają inny wybór mocy substancji czynnej i ze względu na potencjalne błędy związane z techniką podania cechują się mniejszą dokładnością w dawkowaniu. Czy pomimo tego także ta postać jest wykorzystywana w terapii pacjentów z COVID-19? Na podstawie informacji spływających od pacjentów wydaje się, że taka praktyka może być stosowana.
Dla preparatu Nebbud drastycznie spadła dostępność ampułek 0,5 mg/2 ml i 1 mg/2 ml, zarówno w mniejszych opakowaniach nierefundowanych, jak i pakowanego po 20 ampułek - dostępnego ze zniżką. Źle wyglądają także statystyki dla budezonidu pod nazwą Benodil w dawce 0,5 mg/2 ml.
Spadki lub wahania dostępności widoczne są również dla leku Budixon Neb w średniej i wysokiej dawce. Najlepiej dostępny jest obecnie preparat Pulmicort do nebulizacji, chociaż w ostatnich dniach widać wyraźny spadek średniej dawki w opakowaniu refundowanym po 20 pojemników. W grudniu w aptekach pojawił się również odpowiednik pod nazwą BDS N. Jednak aptekarze zgłaszają nam problemy z zaopatrzeniem się w hurtowniach w jakikolwiek odpowiednik.
Deficytowy syrop z klemastyną
Zaczyna brakować płynnego leku doustnego z przeciwhistaminową klemastyną. Lek jest stosowany głównie w przypadku alergii skórnych oraz w zwalczaniu objawów alergicznego nieżytu nosa (kichanie, świąd, łzawienie oczu). Po preparat często sięgają pediatrzy.
Jak się dowiedzieliśmy, Warszawskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa S.A. zaprzestały produkcji Clemastinum WZF 1 mg/10 ml w syropie, a cały dostępny u wytwórcy zapas produktu został wyprzedany. Dostępność syropu Clemastinum firmy Aflofarm spodziewana jest w drugiej połowie grudnia. Na razie nie widać odbicia. Jeszcze niedawno ponad połowa aptek zintegrowanych z GdziePoLek posiadała na stanie odpowiednik - Clemastinum firmy Hasco, jednak i dla tego produktu widoczna jest tendencja spadkowa.
W tym miejscu należy również przypomnieć, że powyższe preparaty, chociaż zawierają tę samą substancję czynną w analogicznym stężeniu, mają różne zalecenia dotyczące stosowania u najmłodszych pacjentów. Clemastinum Aflofarm nie należy podawać dzieciom w wieku poniżej 6 lat, ze względu na zawartość etanolu w składzie. Clemastinum Hasco i Clemastinum WZF można podawać od 1. roku życia.
Jakie inne leki znalazły się w naszym wykazie?
Plaquenil - to lek z siarczanem hydroksychlorochiny, wskazany w leczeniu chorób zapalnych stawów takich jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, terapii tocznia rumieniowatego, bądź też w zapobieganiu wielopostaciowej osutce świetlnej. Jest to lek dostarczany do Polski w ramach importu interwencyjnego. Nowe wnioski są na etapie oczekiwania na decyzję Ministerstwa Zdrowia. Nie ma na ten moment informacji, kiedy nowa partia produktu będzie dostępna na rynku. W aptekach pojawiają się natomiast - również importowane - zamienniki tego leku takie jak Fenle, Idrossiclorochina DOC czy ZY-Q 200. Są jednak dostępne w bardzo niewielkiej liczbie placówek współpracujących z GdziePoLek.
Brakuje antybiotyków w formie do sporządzenia zawiesiny. Na naszą listę trafił lek Klabax i jego odpowiednik Klacid zawierający klarytromycynę. Szczególnie odczuwalne są braki mniejszych opakowań po 60 ml dawki 0,25 g/ 5 ml. Według naszych informacji Klacid 250 mg/60 ml powinien być dostępny dla aptek koło 20 grudnia 2021. Na lek w dawce 125 mg/60 ml trzeba będzie poczekać dłużej. Podmiot odpowiedzialny za lek Klabax w granulacie do wytworzenia zawiesiny poinformował, że wycofuje się z tego produktu, na rzecz analogicznego preparatu Klabax EC. Jest to ulepszona wersja - zastosowano rodzaj powłoczki, aby zamaskować gorzki smak samej substancji czynnej. Pomimo, że statystyki dla Klabaxu EC nieznacznie ostatnio wzrosły, to nadal niewiele ponad 3-4% aptek może zaoferować go pacjentom, a według deklaracji producenta ilości dostępne do sprzedaży są ograniczone.
Laticort 0,1% - spada dostępność maści i kremu. O ile krem można zastąpić produktem Locoid, to dla maści nie ma odpowiednika. Jej dostawy są planowane dopiero na kwiecień 2022 roku. Laticort to produkt ze sterydem - maślanem hydrokortyzonu. Warto zwrócić uwagę na połączenie estrowe, ponieważ pod względem siły działania nie jest ono równoważne z dostępnym pod innymi nazwami handlowymi octanem hydrokortyzonu, który jest połączeniem działającym słabiej. W przypadku sterydów do stosowania miejscowego znaczenie ma także postać farmaceutyczna - nie można stosować maści zamiast kremu i odwrotnie.
Tardyferon - preparat z żelazem, który nie ma dokładnego zamiennika. Inne produkty z siarczanem żelaza to dobrze dostępny Tardyferon Fol z dodatkiem kwasu foliowego w niewielkiej dawce lub Sorbifer Durules - żelazo z witaminą C. Pomimo małej różnicy w składzie, leki te mają kategorię dostępności "na receptę", dlatego pacjenci którym nie uda się kupić preparatu Tardyferon najprawdopodobniej będą kierowani do lekarza po nową receptę na inny lek. Pomimo dużego wyboru suplementów diety z żelazem, nie zaleca się ich wydawania w miejsce produktów leczniczych w ramach substytucji aptecznej. W połowie roku zniknął także preparat Hemofer Prolongatum z tą samą substancją aktywną - produkt nie widnieje już w ofercie produktów firmy GlaxoSmithKline Pharmaceuticals S.A. i nie ma informacji na temat nowego dystrybutora.
Prolutex - roztwór do wstrzykiwań zawierający progesteron. Lek działa na błonę śluzową macicy, pomaga zajść w ciążę i ją utrzymać. Wskazany jest u pacjentek, które nie mogą stosować lub nie tolerują preparatów dopochwowych z progesteronem, w szczególności w trakcie programów leczenia niepłodności technikami wspomaganego rozrodu. Jak podał producent, na ten rok nie ma już planowanych dostaw na polski rynek. Leku można spodziewać się dopiero w II połowie stycznia 2022.
Pravator - jedyna marka handlowa preparatu z prawastatyną, substancją obniżającą poziom cholesterolu. Spada istotnie dostępność dawki 20 mg. Tabletki w dawce 40 mg są podzielne, ale dostępne w bardzo małej i spadającej liczbie aptek. Nie mamy informacji dotyczącej powrotu dostępności. Pacjentom, którzy nie będą mogli zakupić w najbliższym czasie leku, pozostaje wizyta u lekarza i zmiana na odpowiednik terapeutyczny (inną statynę).
Bardzo w ostatnim czasie spadła także możliwość zakupu leku Gopten 2 mg w kapsułkach. Według deklaracji podmiotu odpowiedzialnego produkt jest już sprowadzony i trafia już do hurtowni farmaceutycznych. Po stronie aptek na ten moment widać jednak tylko niewielkie zmiany stanów. Gopten to jedyna dostępna w Polsce marka trandolaprilu - inhibitora konwertazy angiotensyny stosowanego w schorzeniach układu krążenia i w nadciśnieniu.
Jakich leków brakuje w aptekach, a nie znalazły się na naszej liście?
Lista brakujących leków, którą przygotowuje nasz zespół dotyczy wyłącznie krytycznych produktów na receptę. Przyglądamy się jednak wszystkim zniżkującym produktom, starając się ustalić, jakie są przyczyny ich braku w aptekach. W przypadku informacji o zakończeniu produkcji lub dystrybucji lek nie trafia ostatecznie na naszą listę deficytów.
Tak jest między innymi w przypadku produktu Milvane. Firma Bayer zadecydowała o zaprzestaniu sprzedaży tego preparatu w Polsce. Nie przewiduje się już nowych dostaw. Jest to doustny lek antykoncepcyjny, zawierający 3 rodzaje tabletek różniących się ilością hormonów - gestodenu i etynyloestradiolu. Właściwości preparatu powodują, że naśladuje on naturalny cykl menstruacyjny poprzez generowanie trzech różnych poziomów hormonów. Z tego powodu określany jest jako złożony środek trójfazowy.
Najbardziej wyczekiwane leki
Największa liczba pacjentów była zainteresowana dostępnością medycznej marihuany - suszu Cannabis Sativa L., Red No 2 (Spectrum Cannabis). Niestety do tej pory nie napłynęły żadne nowe informacje dotyczące planowanych dostaw. Pojawił się natomiast surowiec od Aurory - Cannabis Flos THC 22% CBD 1% oraz Cannabis Flos THC 20% CBD 1%.
Wielu pacjentów zapisywało się także a powiadomienia o przeciwdepresyjnym leku Welbox. Od 1 grudnia obserwujemy silny wzrost dostępności tego produktu - z 0% do ponad 30%. Zadowolone powinny być także pacjentki oczekujące powrotu do sprzedaży leku Cyclo-Progynova stosowanego w hormonalnej terapii zastępczej - obecnie ponad połowa aptek zintegrowanych z GdziePoLek ma ten preparat na stanie.
Leki według liczby osób zapisanych na powiadomienia od 1 października
Źródło: GdziePoLek
Nie mamy natomiast równie dobrych informacji dla chorych wyczekujących powrotu do sprzedaży przeciwmigrenowego leku Migea. Jednak jak informuje producent, pierwsze opakowania nowej partii leku mają trafić do aptek tuż pod koniec tego roku. Kolejna dostawa planowana jest na drugą połowę stycznia 2022 r.
Poprzednia lista braków
Do sprzedaży powróciło 6 preparatów z naszej listy braków. Jest to między innymi preparat Cyclo-Progynova stosowany w hormonalnej terapii zastępczej, syrop z żelazem Ferrum Lek, szczepionka Pentaxim przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio i Haemophilus typu b, długo oczekiwany przeciwpadaczkowy Tegretol CR 200 oraz przeciwdepresyjny trazodon w dawce 100 mg pod nazwą Trazodone Neuraxpharm.
Niestety przedłużono termin niedostępności leku Ulgastran w zawiesinie. Z firmy Gedeon Richter napłynęła informacja, że wznowienie produkcji planowane jest dopiero na III kwartał 2022 roku. Ulgastran zawiera sukralfat, substancję, która w kwaśnym środowisku żołądka tworzy żel przywierający do powierzchni owrzodzenia błony śluzowej tworząc rodzaj opatrunku. Wskazania do stosowania to choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy.
Z listy wykreśliliśmy także rozkurczowy preparat Spasticol w czopkach, ponieważ otrzymaliśmy informację od podmiotu odpowiedzialnego, że nie jest on już dostępny na rynku z przyczyn formalno-rejestracyjnych i raczej już nie wróci do sprzedaży. Firma opracowuje inne produkty z takimi wskazaniami, jak czopki Spasticol. Na efekty tej pracy trzeba będzie jednak poczekać, ponieważ jest to proces czasochłonny.
Lista braków z października 2021 z naniesionymi zmianami w grudniu 2021
Źródło: GdziePoLek
W ostatnich dniach wzrosła istotnie dostępność antybiotyku - granulatu do wytworzenia zawiesiny Amotaks. Rokuje to, że w kolejnym wydaniu naszego wykazu ten preparat nie będzie już figurował jako deficyt.
Prawa autorskie
Dozwolone kopiowanie ilustracji autorstwa GdziePoLek na własną stronę, pod warunkiem umieszczenia aktywnego linku do źródła. Kopiowanie całości lub większości tekstu nie jest dozwolone.