Na toczeń rumieniowaty chorują nie tylko bohaterowie seriali medycznych, ale również ludzie w realnym życiu. Szacuje się, że na świecie na tę chorobę autoimmunologiczną cierpi około 5 milionów osób. Dowiedz się, jakie są objawy choroby i czy da się ją wyleczyć.
Obejrzyj film!
Spis treści
Czym jest toczeń rumieniowaty?
Jakie są przyczyny tocznia rumieniowatego i czy można się nim zarazić?
Jakie są objawy tocznia rumieniowatego?
Leczenie tocznia rumieniowatego
Czy toczeń skraca długość życia?
Czym jest toczeń rumieniowaty?
Toczeń rumieniowaty (lupus erythematosus – LE) to przewlekła choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym, w której układ odpornościowy produkuje przeciwciała skierowane przeciwko własnym komórkom. W konsekwencji dochodzi do rozwoju stanu zapalnego i pojawienia się charakterystycznych zmian skórnych oraz upośledzenia funkcji narządów wewnętrznych.
Choroba może ograniczać się jedynie do skóry - mówimy wtedy o toczniu rumieniowatym skórnym (zewnętrznym). Najczęstszą odmianą schorzenia jest jednak toczeń rumieniowaty układowy (wewnętrzny), zwany też toczniem trzewnym, w przebiegu którego obserwuje się upośledzenie funkcji wielu układów i narządów m.in. skóry, nerek, stawów, ośrodkowego układu nerwowego czy układu krwiotwórczego.
Jakie są przyczyny tocznia rumieniowatego i czy można się nim zarazić?
Przyczyny występowania tocznia rumieniowatego nie są do końca znane. Wiadomo jednak, że nie jest on zaraźliwy, a skłonność do rozwoju schorzenia jest dziedziczona. U osób predysponowanych genetycznie, pod wpływem czynników środowiskowych, takich jak ekspozycja na promieniowanie słoneczne, hormony płciowe, substancje chemiczne oraz infekcje wirusowe, dochodzi do ujawnienia objawów choroby.
Kobiety chorują na toczeń 9-krotnie częściej niż mężczyźni, a szczyt zachorowań przypada na 16-55 rok życia.
Jakie są objawy tocznia rumieniowatego?
Objawy skórne tocznia rumieniowatego
Zmiany skórne, spotykane zarówno w przebiegu skórnej, jak i układowej postaci tocznia rumieniowatego, pojawiają się w miejscach narażonych na działanie światła i nasilają się w wyniku ekspozycji na promieniowanie UV.
Najbardziej charakterystycznym objawem jest pojawienie się na twarzy rumienia, kształtem przypominającego motyla, obejmującego nos i policzki. Wysypka może obejmować także inne części ciała, np. tułów, ramiona czy uda i przyjmować kształt obrączek, łuszczących się grudek lub krążków (tzw. toczeń rumieniowaty krążkowy).
Typowymi dla zaostrzeń układowej postaci choroby objawami skórnymi są owrzodzenia błon śluzowych i wypadanie włosów.
Objawy ogólne i narządowe tocznia rumieniowatego układowego
W przebiegu układowej postaci schorzenia obserwujemy symptomy ogóle oraz objawy wynikające z objęcia procesem chorobowym poszczególnych narządów.
Objawy ogólne, obserwowane u 50-70% chorych, obejmują:
ogólne osłabienie,
zmniejszenie masy ciała,
stany podgorączkowe i gorączkę.
Pozostałe objawy (objawy narządowe) są bardzo zróżnicowane i często przypominają inne choroby. Podobnie jak zmiany skórne, mogą nasilać się pod wpływem światła słonecznego. W zależności od rodzaju tkanki objętej procesem chorobowym obserwujemy:
bóle mięśni i stawów, poranne uczucie sztywności,
zapalenie nerek,
bóle w klatce piersiowej przy wdechu, zapalenie płuc, nadciśnienie płucne,
owrzodzenie i nadżerki jamy ustnej,
drgawki, bóle głowy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zaburzenia poznawcze, zaburzenia lękowe, zaburzenia nastroju.
Jak diagnozuje się tocznia?
Fani serialu Dr House doskonale wiedzą, że rozpoznanie tocznia nie jest proste. Jest to jedna z najczęściej stawianych przez tytułowego bohatera diagnoz. Ze względu na dużą różnorodność objawów, rozpoznanie choroby bywa czasochłonne i wymaga przeprowadzenia wielu badań. Na początku najlepiej zgłosić się do lekarza rodzinnego, który w razie potrzeby wypisze skierowanie np. do reumatologa.
Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu lekarskiego, objawów fizycznych i wyników badań laboratoryjnych, w szczególności miana przeciwciał przeciwjądrowych. Dodatkowe badania obejmują m.in: morfologię krwi, wskaźniki stanu zapalnego (np. OB, CRP), badanie ogólne moczu, badanie wycinka skóry pod mikroskopem oraz badania obrazowe (RTG, rezonans, USG).
Leczenie tocznia rumieniowatego
Wciąż nie ma leku, który umożliwiłby całkowite wyleczenie pacjentów cierpiących na tocznia rumieniowatego. Leczenie ma na celu uzyskanie jak najdłuższego okresu remisji, zapobieganie uszkodzeniom narządów wewnętrznych i poprawę jakości życia.
Leczenie zmian skórnych w toczniu rumieniowatym
W leczeniu zmian skórnych, poza ochroną przed słońcem za pomocą kremów z filtrem UV, zaleca się miejscowe stosowanie glikokortykosteroidów (np. Dermovate, Clobederm, Novate). Jeśli zmiany mają charakter rozsiany i towarzyszy im proces tworzenia blizn, do leczenia miejscowego dołącza się doustne leki przeciwmalaryczne (np. Arechin, Plaquenil, Fenle), które działając przeciwzapalnie, powodują redukcję zmian skórnych oraz zapobiegają powstawaniu blizn i przebarwień.
Leczenie objawów ogólnych i narządowych w toczniu rumieniowatym
W leczeniu dolegliwości o małym nasileniu (objawów ogólnych, bólu mięśni i stawów, zapalenia błon surowiczych) stosuje się doustną terapię niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (np. Anapran EC, Apo-Napro), lekami przeciwmalarycznymi (np. Arechin, Larquin, Plaquenil, Idrossiclorochina DOC), zmniejszającymi ból mięśni i stawów i działającymi ochronnie na układ sercowo-naczyniowy oraz glikokortykosteroidami (np. Encorton, Encortolon).
W przypadku zaostrzeń o dużym nasileniu, wiążących się z uszkodzeniem narządów wewnętrznych, zazwyczaj konieczne jest leczenie szpitalne. Podaje się wówczas glikokortykosteroidy w formie dożylnej (np. Depo-Medrol, Solu-Medrol) oraz leki "wyciszające" działanie układu odpornościowego - immunosupresyjne (np. Imuran, Cellcept, Endoxan).
Toczeń a ciąża
Płodność kobiet cierpiących na toczeń jest porównywalna z osobami zdrowymi, jednak u 28-40% dochodzi do utraty ciąży (poronień, martwych urodzeń i porodów przedwczesnych). Ponadto, u dzieci matek chorych na toczeń częściej stwierdza się niską masę ciała i wewnątrzmaciczne opóźnienie wzrostu. Aby zmniejszyć ryzyko powikłań, zaleca się planowanie ciąży w okresie co najmniej 6-miesięcznej remisji (okresie bezobjawowym).
Czy toczeń skraca długość życia?
Przebieg schorzenia jest bardzo zróżnicowany. Po okresach zaostrzeń następuje remisja, w czasie której objawy ustępują. U części pacjentów, diagnozuje się łagodną odmianę choroby, umożliwiającą prowadzenie aktywnego trybu życia. Postacie o ciężkim przebiegu mogą natomiast stanowić zagrożenie życia.
W latach 50-tych jedynie 50% chorych z układową postacią schorzenia przeżywało okres 5 lat od momentu postawienia diagnozy. Obecnie wskaźnik ten wynosi 93%. Zgony na wczesnym etapie choroby związane są głównie z zakażeniami, zajęciem ośrodkowego układu nerwowego oraz niewydolnością nerek, właśnie dlatego chory powinien pamiętać o odpowiedniej diecie, wzmacnianiu odporności oraz poddawaniu się corocznym szczepieniom przeciwko grypie (szczepienia należy wykonywać w okresie niskiej aktywności tocznia).
redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.
ostatnia zmiana: 08.05.2023 12:09:41
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.