Testy na koronawirusa SARS-CoV-2 (COVID-19)

Jakie testy na koronawirusa można kupić w aptece?

Test na przeciwciała koronawirusa (serologiczny)

• materiał do badań stanowi krew pobrana z palca,
• ponieważ przeciwciała to rodzaj białek wytwarzanych przez układ odpornościowy w trakcie infekcji, aby test był wiarygodny, należy wykonać go nie wcześniej niż 10-14 dni od zakażenia,
• zgodnie z aktualnym Komunikatem Prezesa URPL (z dn. 23 marca 2020 r.) wszystkie testy używane w diagnostyce zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2 są wyrobami medycznymi do diagnostyki in vitro i podlegają przepisom ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych, co w praktyce oznacza, iż w aptece dostępne są dwa rodzaje testów - do użytku profesjonalnego (które można wykonać poza laboratorium, jednak przeprowadza je pracownik medyczny) oraz do samodzielnego wykonania (oznaczone jako wyrób do samokontroli, IVD), który pacjent może wykonać sam w warunkach domowych (np. Domowy test na koronawirusa Lomina, Primacovid),
• test pozwala sprawdzić, czy przeszliśmy zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2, nie jest to test do stosowania w sytuacjach nagłych i nie sprawdzi, czy mamy chorobę COVID-19. 

Test antygenowy na koronawirusa

• materiał do badań stanowi wydzielina z nosogardzieli, z nosa lub ślina,
  
• wymaz pobierany jest specjalną wymazówką zawartą w zestawie, w przypadku śliny do pobrania próbki służy specjalny lejek,
  
• ponieważ antygeny to tzw. generatory przeciwciał, badanie wykonuje się już na wczesnym etapie infekcji (zanim zostaną wytworzone przeciwciała), wymaz można pobrać w ciągu 5-7 dni od zakażenia, ponieważ wówczas dochodzi do intensywnego namnażania się wirus, np. Test na koronawirusa Panbio Ag - test do użytku profesjonalnego, Test na koronawirusa COVID-19 Roche antygenowy z nosa - do użytku domowego, 
• przeznaczony do wczesnego rozpoznania zakażenia u pacjenta, który posiada charakterystyczne objawy COVID-19, 
• jeśli pacjent ma charakterystyczne objawy, jednak wynik testu antygenowego wyszedł negatywny, lekarz może skierować go na test genetyczny (wymaz, RT-PCR), 
• testy taki przeprowadzane są m.in. w poradniach Podstawowej Opieki Zdrowotnej; od niedawna test można przeprowadzić również samodzielnie w domu.

Kto powinien zrobić szybki test na koronawirusa?

Test kasetkowy badający obecność przeciwciał (tak zwany "szybki" test wykonywany na płytce w warunkach domowych) będzie przydatny przede wszystkim osobom, które chcą sprawdzić, czy miały już kontakt z koronawirusem.

Domowy test kasetkowy sprawdzający obecność antygenów wirusa SARS-CoV-2 pozwala wykryć aktualne zakażenie w jego wczesnej fazie i jego wykonanie powinny rozważać przede wszystkim osoby z objawami infekcji. O tym, co zrobić, jeśli podejrzewasz u siebie koronawirusa piszemy tutaj.

Jak działa test na przeciwciała koronawirusa, który możemy wykonać samodzielnie w domu?

Zasada działania testu na przeciwciała neutralizujące koronawirusa opiera się na metodzie immunochromatografii bibułowej na bazie złota koloidalnego. Do jego wykonania potrzebna jest kropla krwi, np. z palca.

Test pozwala wykryć obecność przeciwciał IgM (świadczących o świeżej, trwającej lub niedawnej infekcji wirusem SARS-CoV-2) lub IgG (gdy mieliśmy już kontakt z tym wirusem w przeszłości, utrzymują się ok. 2-3 miesiące po zakażeniu).

Wynik testu można odczytać już po kilku minutach (3-10 minutach) od zakroplenia próbki.

Obejrzyj film o teście na przeciwciała!

Jak działa test antygenowy na koronawirusa, który można zrobić samodzielnie w domu?

Test antygenowy pozwala w materiale z nosa, nosogardzieli lub w ślinie wykryć specyficzne dla wirusa SARS-CoV-2 białka, które powstają w trakcie jego replikacji (namnażania). Odróżnia go to od testów RT-PCR, które również bazują na wymazie, ale pozwalają na wykrycie w badanej próbce materiału genetycznego wirusa.

Test antygenowy będzie dawał dodatni wynik w czasie, gdy ilość wirusa w drogach oddechowych jest największa, czyli tuż przed wystąpieniem objawów i do 5-7 dni po ich pojawieniu się. Dlatego też test antygenowy warto wykonać przede wszystkim wtedy, kiedy zaobserwujesz u siebie jakieś objawy choroby.

Pozytywny wynik testu świadczy o aktywnym zakażeniu wirusem SARS-CoV-2, co wymaga konsultacji z lekarzem i potwierdzenia wyniku testem genetycznym (RT-PCR - ze skierowaniem test można wykonać bezpłatnie).

Podstawowymi parametrami, które charakteryzują jakość testów antygenowych są czułość i swoistość. W dużym skrócie chodzi o to, na ile dany test jest w stanie prawidłowo potwierdzić (czułość) oraz prawidłowo wykluczyć (swoistość) zakażenie wirusem. Dostępne w aptekach testy antygenowe z nosa mają czułość od 95 do 98% w zależności od producenta, a swoistość - powyżej 99%. Natomiast testy ze śliny mają mniejszą czułość wynoszącą 90-92% zależnie od marki, nie ustępują natomiast swoistością.

Wynik testu można odczytać już po ok. 15 minutach od zaaplikowania kropli w okienko testowe (test przypomina wyglądem płytkowy test ciążowy).

Obejrzyj film o testach antygenowych!

Co zrobić, gdy uzyskamy pozytywny wynik domowego testu na koronawirusa?

Jeśli wykonany test na przeciwciała dał wynik pozytywny, może to oznaczać, iż:

• przebyliśmy już zakażenie koronawirusem w przeszłości i w naszej krwi krążą przeciwciała anty-SARS-CoV-2 klasy IgG,
• jesteśmy w trakcie infekcji spowodowanej koronawirusem, o czym świadczy podwyższony poziom IgM.

Jeśli wykonany test antygenowy dał wynik pozytywny oznacza to, iż:

• jesteśmy aktualnie zakażeni wirusem SARS-CoV-2. 

Ponieważ w przypadku obu testów nie da się ocenić, czy jesteśmy jeszcze w stanie zakażać innych, jeśli uzyskamy dodatni wynik testu, należy skontaktować się telefonicznie z lekarzem rodzinnym, najbliższą stacją Sanitarno-Epidemiologiczną lub Szpitalem Zakaźnym i postępować zgodnie z zaleceniem lekarza lub operatora.

Czytaj także: Jak długo osoba z koronawirusem zaraża innych?

O czym należy pamiętać wykonując domowy test na COVID-19?

• Test na przeciwciała koronawirusa, który możemy kupić w aptece, pozwala ocenić, czy w naszej krwi są obecne przeciwciała wiążące koronawirusa SARS-CoV-2. Wykonując go dowiemy się, czy jesteśmy w trakcie zakażenia koronawirusem lub niedawno przeszliśmy zakażenie (przeciwciała utrzymują się we krwi średnio do 2-3 miesięcy).
• Test antygenowy pomoże wykryć aktualnie trwające zakażenie (nawet jeśli przebiega ono bezobjawowo). Pozytywny wynik wymaga konsultacji z lekarzem.
• Testy diagnostyczne z apteki mogą jedynie stanowić wstęp do dalszej diagnostyki.
• Jeśli domowy test na przeciwciała był wykonany zbyt wcześnie, może dać fałszywie negatywny wynik. Na samym początku infekcji z uwagi na niewytworzone jeszcze przeciwciała, możemy zarażać innych, mając negatywny wynik domowego testu na przeciwciała koronawirusa. Dlatego ważne, aby w razie wystąpienia niepokojących objawów mogących wskazywać na COVID-19, w pierwszej kolejności kontaktować się z lekarzem rodzinnym, który jeśli uzna za zasadne wystawi skierowanie na wymaz, o czym piszemy -  tutaj.

Czy szczepionka może zafałszować wynik testu na COVID-19?

Nie jest możliwe, aby szczepionka przeciwko COVID-19 zafałszowała wynik badania antygenowego na obecność wirusa SARS-CoV-2. Po podaniu szczepionki powstaje białko S wyłącznie w mięśniu, do którego podano preparat (na ogół w mięśniu naramiennym), natomiast test antygenowy bazuje na wykrywaniu wolnego antygenu (białka wirusa) w materiale pobranym z nosa, gardła czy też nosogardzieli albo jamy ustnej.

Szczepienie może natomiast mieć wpływ na wynik testu serologicznego określającego miano (poziom) przeciwciał we krwi. Po przyjęciu szczepionki pojawiają się bowiem przeciwciała neutralizujące przeciwko białku S (kolca) koronawirusa. Po przechorowaniu COVID-19 układ odpornościowy człowieka ma kontakt z całym wirusem i wytwarza przeciwciała zarówno przeciwko białku S, jak i przeciwko białku N (nukleokapsydu) wirusa SARS-CoV-2.  

Wykonując badanie z krwi, należy więc upewnić się, jakiego rodzaju przeciwciała ono wykrywa. Osoba po zaszczepieniu może uzyskać dodatni wynik testu w kierunku przeciwciał skierowanych przeciwko białku S, ale w teście przeciwko białku N wynik będzie ujemny. Osoba po przechorowaniu może uzyskać dodatni wynik przeciwciał - zarówno tych skierowanych przeciwko białku S, jak i N. Podobnie może być u osoby, która przeszła COVID-19, a następnie się zaszczepiła.

Czy test na COVID z nosa może wyjść dodatni, jeśli mam zwykły katar?

Nie, testy antygenowe są ściśle ukierunkowane na wykrywanie ludzkiego koronawirusa. Grypa, paragrypa, wirusy odpowiedzialne za infekcje przeziębieniowe, wirus opryszczki czy bakterie nie będą powodować, że test antygenowy wyjdzie dodatni. Sprawdzano także, że działanie tego typu testów nie jest zaburzane przez m.in. składniki kropli do nosa na katar, glikokortykosteroidy donosowe, tabletki do ssania czy inne leki, jakie mogą być stosowane w czasie infekcji. Nie zaleca się jednak aplikowania takich produktów tuż przed wykonaniem testu.

Czy mogę zrobić test antygenowy, aby sprawdzić, czy jeszcze zarażam?

Testy antygenowe nie dają odpowiedzi czy i na ile dana osoba jest zakaźna dla otoczenia. Jednak można spotkać się z opiniami, że pozytywny wynik testu antygenowego świadczy o dużej ilości cząsteczek wirusa w drogach oddechowych, a co za tym idzie - o możliwości zakażania innych. Z drugiej strony - negatywny wynik takiego testu po odbyciu wymaganej izolacji i przy braku objawów przemawia za tym, że dana osoba nie stanowi już zagrożenia dla otoczenia.

Czy domowe testy antygenowe będą wykrywać nowe warianty takie jak Omicron?

Nowe warianty wirusa SARS-COV-2 wykazują mutacje przede wszystkim w białku kolczastym (S - spike), zwanym też kolczastym. Szybkie testy antygenowe wykrywają relatywnie konserwatywne (mniej podatne na mutacje) białko N nukleokapsydu koronawirusa, zlokalizowane wewnątrz wirusa. Testy antygenowe powinny zatem wykrywać różne warianty wirusa, ale nie można wykluczyć, że dokładność testu może jednak różnić się w zależności od rodzaju i miejsca mutacji.

Istnieją doniesienia, że zakażenie wariantem Omicron daje mniejszą ilość cząsteczek wirusa w drogach oddechowych w pierwszych dniach infekcji w porównaniu na przykład z wariantem Delta. Oznacza to, że testy antygenowe mogą z większym ryzykiem dawać wynik fałszywie ujemny, zwłaszcza w pierwszych dwóch dniach objawów choroby.