Zaparcia - jak z nimi walczyć?

Spis treści

Jakie są objawy zaparć?

Co powoduje zaparcia?

Jak leczyć zaparcia?

Zaparcia u dzieci

Obejrzyj film!

Kiedy iść do lekarza z zaparciami?

Źródła

Jakie są objawy zaparć?

• wypróżnienie występuje mniej niż 3 razy w tygodniu,

• oddawany stolec jest twardy i w małej ilości,

• wypróżnienie wymaga większego wysiłku, bywa wręcz bolesne,

• występuje uczucie niepełnego wypróżnienia.

Dodatkowo, podczas zaparć mogą pojawiać się niewielkie ślady jasnoczerwonej krwi w kale, ból brzucha i wzdęcia oraz zmniejszony apetyt i drażliwość (częsty objaw u dzieci).

Zaparcia możemy podzielić na ostre (czyli trwające krótkotrwale) i przewlekłe (czyli utrzymujące się powyżej 3 miesięcy). Zaparcie “ostre” nie oznacza mocnego nasilenia objawów, a krótki czas trwania dolegliwości.

Co powoduje zaparcia?

• różnego rodzaju sytuacje życiowe, np. zmiana diety, podróż,

• siedzący tryb życia,

• niezdrowa dieta (mało błonnika i warzyw, zbyt mała ilość przyjmowanych płynów),

• celowe hamowanie wypróżniania się,

• ciąża – głównie ze względu na zmiany hormonalne.
  

Zaparcia pojawiają się również w przebiegu wielu chorób jak np.:

• choroby jelit: uchyłkowatość jelita grubego, zwężenia jelita w przebiegu choroby Leśniowskiego i Crohna, rak jelita grubego, zespół jelita drażliwego, 

• choroby odbytu: rak odbytu / odbytnicy, hemoroidy, wypadanie odbytnicy,

• choroby w obrębie miednicy: guzy jajnika, endometrioza,

• choroby układu nerwowego: neuropatia (powikłanie cukrzycy), stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, choroby rdzenia nerwowego,

• choroby psychiczne: depresja, jadłowstręt psychiczny.
  

Stosowanie lub nadużywanie niektórych leków może zwiększać ryzyko częstych zaparć. Leki, które mogą powodować zaparcia to np.:

• leki przeciwbólowe (opioidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne), 

• niektóre leki przeciwdepresyjne, 

• niektóre leki stosowane w chorobie Parkinsona,

• środki zawierające wapń,

• preparaty żelaza, 

• leki przeciwnadciśnieniowe,

• doustne środki antykoncepcyjne.

Częstą przyczyną zaparć wśród wielu polskich pacjentów jest również niewłaściwe stosowanie lub nadużywanie ziołowych środków przeczyszczających (np. liść senesu, korzeń rzewienia, kora kruszyny). Tego typu środki mogą być stosowanie jedynie krótkoterminowo (5-14 dni w zależności od zaleceń producenta) z ograniczoną częstotliwością. Jeśli są nadużywane i stosowane zbyt często, jelita “przyzwyczajają się” do takiej sytuacji i bez leku pacjent doświadcza problemów z wypróżnieniem i zaparć.

Jak leczyć zaparcia?

Zmiana stylu życia

Przy walce z zatwardzeniem w pierwszej kolejności zaleca się zmiany w stylu życia. Dokładniej – wprowadzenie aktywności fizycznej, stopniowe zwiększenie spożywania żywności bogatej w błonnik (surowe warzywa, owoce, pieczywo razowe) oraz picie większej ilości płynów. Jeśli źródłem błonnika nie może być dieta, to w aptece znajdziemy produkty, takie jak np. nasiona babki płesznik, łupiny nasion babki jajowatej lub błonnik w saszetkach lub kapsułkach. Pomocna w walce z zaparciami bywa zmiana pozycji defekacji np. za pomocą podnóżka, aby pozycja była bardziej kuczna, niż siedząca.

Błonnik z łusek babki płesznik	Ispagul S nasiona i łupina babki jajowatej
Dicopeg	Aboca Melilax

Leki na zaparcia

• substancje zwiększające objętość kału – zatrzymując wodę powodują rozmiękczenie i wzrost objętości mas kałowych w jelitach, co ułatwia wypróżnianie (np. Melilax, Lactulosum, Enema, sól gorzka),

• substancje poślizgowe – ułatwiają przesuwanie się mas kałowych (np. czopki glicerolowe, parafina ciekła),

• substancje drażniące – stymulują układ pokarmowy do pracy wskutek drażnienia ścian jelit (m.in.: liść senesu, np. Senes Fix, Xenna Extra Comfort; olej rycynowy; antrachinony, np. Radirex; bisakodyl, np. Dulcobis, Bisacodyl).

Wszystkie wyżej wymienione przykłady preparatów dostępne są w aptekach bez recepty. Należy jednak pamiętać, że leki przeczyszczające stosujemy przez krótki okres czasu (maksymalnie do dwóch tygodni). Wznowienie kuracji zaleca się dopiero po 2–3 dniowej przerwie. Stosowanie leków przeczyszczających przez zbyt długi okres czasu (powyżej dwóch tygodni) może powodować zaparcia, jako efekt uboczny.

Które leki zadziałają szybko, ale zwykle stosuje się je tylko doraźnie?

• leki roślinne zawierające liść senesu, korzeń rzewienia lub korę kruszyny (np. Xenna, Radirex),

• bisakodyl (np. Dulcobis, Bisacodyl VP),

• siarczan magnezu (np. sól gorzka)

Które leki dadzą nieco późniejszy efekt (1-3 dni), ale uważane są za bezpieczne przy długotrwałym stosowaniu?

• laktuloza (np. Lactulosum, Duphalac)

• makrogole (np. Dicopleg, Forlax)

Jeśli zaparcia mają znaną przyczynę, to leczenie powinno uwzględniać również działania skierowane w tym kierunku, czyli np. modyfikację leczenia innej choroby czy leczenie schorzenia, które powoduje zaparcia (np. hemoroidy).

Zaparcia u dzieci

Przyczyną zaparć u dzieci często jest nieprawidłowa dieta (ryż, gotowane warzywa, słodycze, mała ilość płynów). W przypadku dzieci również mogą być to czynniki psychologiczne (strach przed wypróżnieniem, stres związany z pójściem do przedszkola). Za bezpieczne dla dzieci substancje uważa się:

• makrogole (np. Dicopeg Junior, Xenna Balance Junior),

• laktulozę (np. Lactulosum Hasco, Lactulosum Polfarmex), 

• czopki glicerynowe lub musujące (np. czopki glicerolowe, MiLAX-M),

• mikrowlewki doodbytnicze na bazie miodu (np. Melilax Pediatric).

Obejrzyj film!

Kiedy iść do lekarza z zaparciami?

• zatwardzeniu towarzyszą: gorączka, ogólne osłabienie i spadek masy ciała,

• pojawiają się objawy wskazujące na utratę krwi (np. smoliste stolce),

• zaparcia trwają dłużej niż pół roku (tzw. zaparcia przewlekłe).

W tych przypadkach oraz zawsze, gdy jesteśmy zaniepokojeni objawami - zaleca się konsultację z lekarzem pierwszego kontaktu, który skieruje na odpowiednie badania w celu ustalenia przyczyny schorzenia. Zazwyczaj są to testy laboratoryjne, badania radiologiczne (wlew, czas przepływu znaczników przez jelito) lub kolonoskopia.

Źródła

1. Interna Szczeklika 2019