Udar cieplny i przegrzanie organizmu

Co to jest i kto może dostać udaru cieplnego?

Udar cieplny jest ostatnim etapem reakcji organizmu na przegrzanie. Może dojść do niego podczas przebywania w nagrzanym, źle wentylowanym pomieszczeniu, np. w aucie, saunie lub gorącym i wilgotnym klimacie. Może też powstać w wyniku nadmiernego wysiłku fizycznego. Występuje, jeśli ustrój nie jest w stanie odprowadzić nagromadzonego nadmiaru ciepła.

Przegrzanie najczęściej dotyczy dzieci i seniorów, ponieważ w tych grupach wiekowych mechanizmy termoregulacji są najsłabsze. Narażeni są również cukrzycy, osoby otyłe, cierpiące na choroby serca czy nadczynność tarczycy, a także osoby pod wpływem alkoholu. Przegrzanie może nastąpić szybciej u osób przyjmujących leki moczopędne czy przeciwhistaminowe. 

Jak dochodzi do udaru słonecznego?

Udar słoneczny to szczególna odmiana udaru cieplnego. Jego przyczyną jest nadmierne oddziaływanie słońca i wysokiej temperatury na ciało, co prowadzi do zaburzeń pracy ośrodka termoregulacji, odwodnienia i nadmiernej utraty elektrolitów. Działanie promieni słonecznych na skórę głowy prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i przekrwienia mózgu. Temperatura mózgu wzrasta o 1,5-2°C. Oddawanie ciepła przez organizm staje się wtedy znacznie utrudnione lub wręcz uniemożliwione. Może to prowadzić do zagrożenia zdrowia, a w niektórych przypadkach nawet życia.

Jak rozpoznać udar?

Pamiętaj, że im wcześniej rozpoznane są wczesne objawy zaburzeń cieplnych, tym większa jest szansa uniknięcia poważnych powikłań zdrowotnych. Nie bagatelizuj żadnych objawów. Objawy udaru cieplnego są podobne do udaru słonecznego.

Objawy udaru cieplnego i udaru słonecznego

WAŻNE: Objawy mogą pojawić się nawet kilka godzin po ekspozycji na ciepło.

Co robić w razie udaru?

W przypadku podejrzenia udaru cieplnego konieczne jest leczenie szpitalne. Udar cieplny jest stanem zagrożenia zdrowia, a nawet życia, więc niezwłocznie wezwij pomoc (tel. 999 lub 112).

Podstawą udzielania pierwszej pomocy jest chłodzenie pacjenta oraz podtrzymanie podstawowych czynności życiowych, do czasu przybycia pogotowia ratunkowego. W tym celu:

• Przenieś pacjenta w chłodne i zaciemnione miejsce.
• Przygotuj chłodne okłady na twarz i szyję (np. Sanity kompres żelowy). Nie używaj bardzo zimnej wody, bo może to wywołać dreszcze, a to z kolei zwiększa produkcję ciepła przez organizm.
• Zapewnij dopływ chłodnego powietrza do reszty ciała poprzez zdjęcie odzieży wierzchniej i rozpięcie ubrania.
• Zwiększ ruch powietrza wokół pacjenta - włącz wentylator lub energicznie wachluj.
• Jeśli chory jest przytomny, podawaj mu duże ilości chłodnych napojów bezalkoholowych w małych porcjach.

Jakie są powikłania udaru?

Powikłania udaru są bardzo groźne dla zdrowia i życia. Wśród nich znajdują się:

• drgawki,
• niewydolność oddechowa,
• uszkodzenie mięśni (rabdomioliza),
• niewydolność nerek,
• uszkodzenie wątroby,
• krwawienia z przewodu pokarmowego,
• obrzęk płuc,
• kwasica mleczanowa,
• śpiączka.

Co robić, żeby nie dostać udaru słonecznego?

1. Unikaj sytuacji, które powodują przegrzanie i nasłonecznienie organizmu.
2. Staraj się nie przebywać na słońcu pomiędzy godziną 11:00 a 15:00 - jest to istotne również z punktu widzenia szkodliwości promieni słonecznych na skórę.
3. Noś odzież w jasnych kolorach z naturalnych materiałów, takich jak len, bawełna, jedwab. Ponadto pamiętaj o używaniu lekkiego nakrycia głowy.
4. Po 10-20 minutach przebywania na słońcu schroń się w cieniu lub klimatyzowanym pomieszczeniu. Dzięki temu Twoje ciało się schłodzi, a ryzyko udaru znacząco się zmniejszy.
5. Nie zapomnij również o odpowiednim nawodnieniu organizmu. W słoneczne dni organizm traci wodę i elektrolity poprzez skórę. W związku z tym zamiast 1,5-2 litrów wody, wypijaj nawet dwa razy więcej. Do wody dodawaj elektrolity w postaci owoców, np. cytryn, malin lub pomarańczy. Możesz też skorzystać z elektrolitów z apteki np. Litorsal, Oryal Max, Orsalit, Stoperan Elektrolity. Preparaty te dostępne są bez recepty, również w różnych wersjach smakowych, dostosowane do potrzeb osób dorosłych, jak i małych dzieci np. Acidolit, Orsalit Drink.

Czy latem należy unikać słońca?

Ryzyko wystąpienia udaru nie oznacza, że latem powinniśmy zupełnie rezygnować z wystawiania się na działanie promieni słonecznych. Pamiętaj, że słońce jest nam potrzebne do produkcji naturalnej witaminy D - w naszym klimacie praktycznie jedynie w okresie wiosenno-letnim mamy szansę na dostarczenie naszemu organizmowi odpowiednich ilości tej witaminy, bez konieczności suplementacji.

Przy dłuższej ekspozycji na słońce nie zapomnij też o filtrach przeciwsłonecznych (Jaki krem z filtrem dla dzieci wybrać? - analiza), które są niezbędnym składnikiem wakacyjnej apteczki.

Jak radzić sobie z upałem w mieszkaniu?

Jeśli nie masz w domu klimatyzacji, a wietrzenie mieszkania czy wentylator nie wystarczają, w upalne dni możesz zamontować w oknie np. koc ratunkowy (folię NRC). Przyklejenie folii do szyby okiennej srebrną stroną na zewnątrz, złotą do środka spowoduje odbijanie promieni słonecznych i zapobiegnie nagrzewaniu pomieszczenia.