Witamina A - retinol, retinoidy, beta-karoten

Spis treści

Źródła witaminy A

Objawy niedoboru witaminy A

Preparaty zawierające witaminę A

Witamina A w pielęgnacji skóry i błon śluzowych - maść z apteki tanim remedium na zmarszczki?

Retinoidy (pochodne witaminy A) w leczeniu trądziku

Źródła witaminy A

Witamina A występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego (wątroba, tran, masło, mleko) w postaci retinolu oraz w warzywach i owocach (marchew, dynia, jarmuż, szpinak) w postaci beta-karotenu przekształcanego w organizmie w witaminę A.

Objawy niedoboru witaminy A

• sucha, łuszcząca się skóra,

• trądzik,

• kruche, łamliwe paznokcie i włosy,

• suchość oczu,

• problemy z widzeniem po zmroku ("tzw. kurza ślepota"),

• zahamowanie wzrostu,

• częste infekcje układu oddechowego.

Szczególnie narażone na niedobory witaminy A są osoby cierpiące na schorzenia upośledzające trawienie i wchłanianie tłuszczów (np. celiakię czy kamicę żółciową).

Preparaty zawierające witaminę A

Witamina A jest składnikiem suplementów diety, leków OTC (dostępnych bez recepty) oraz leków wydawanych z przepisu lekarza, dostępnych w formie kapsułek oraz kropli doustnych. Witamina A może występować w nich samodzielnie bądź w połączeniu np. z witaminą E lub D. Niedobór witaminy A można również uzupełniać za pomocą preparatów zawierających beta-karoten, czyli prowitaminę A.

Witamina A w pielęgnacji skóry i błon śluzowych - maść z apteki tanim remedium na zmarszczki?

Maści ochronne z witaminą A, wzmacniając barierę naskórkową, chronią przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, takich jak wiatr czy mróz. Wykazują także działanie regenerujące na skórę, co często wykorzystuje się w pielęgnacji suchej, popękanej skóry dłoni.

Witamina A jest także składnikiem maści ocznych stosowanych w zespole suchego oka oraz preparatów przeznaczonych do pielęgnacji podrażnionej i wysuszonej sluzówki nosa. Witamina A, najczęściej w połączeniu z witaminą E, występują w składzie sprayów do stosowania w przypadku suchości gardła.

Mało kto zdaje sobie jednak sprawę, że witamina A to substancja skutecznie opóźniająca procesy starzenia się skóry, która wygładza i uelastycznia skórę, zmniejsza przebarwienia, redukuje zmarszczki oraz pobudza produkcję włókien kolagenowych. Najprostsza maść z witaminą A z apteki może efektywnie poprawić wygląd skóry, swoją jakością nie ustępując popularnym kosmetykom przeciwzmarszczkowym. W profilaktyce starzenia się skóry stosowanie kremów z retinolem można rozpocząć już po 35. roku życia

Retinoidy (pochodne witaminy A) w leczeniu trądziku

Retinoidy, czyli pochodne witaminy A wykorzystuje się w leczeniu trądziku. Związki te dostępne są zarówno w formie leków do stosowania zewnętrznego (tretynoina, izotretynoina, adapalen, tazaroten), jak i preparatów doustnych (izotretynoina, acytretyna).

Wszystkie preparaty zawierające retinoidy wydawane są na podstawie recepty lekarskiej, a ich stosowanie odbywa się pod ścisłą kontrolą lekarza.

Czym różnią się retinoidy do stosowania zewnętrznego od doustnych retinoidów?

• Doustne retinoidy stosuje się w ciężkich postaciach trądziku. Leczenie miejscowe zaleca się pacjentom z łagodną lub umiarkowaną postacią trądziku.

• Terapia doustna retinoidami wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia ogólnoustrojowych działań niepożądanych (np. suchość skóry i błon śluzowych, krwawienie błon śluzowych, wypadanie włosów, wzrost stężenia trójglicerydów i cholesterolu we krwi, bóle mięśni). Działania niepożądane retinoidów stosowanych zewnętrznie dotyczą głównie miejsca podania (np. podrażnienie, suchość, łuszczanie, rumień, uczucie pieczenia i świąd skóry).

• Stosowanie retinoidów w postaci doustnej wiąże się z dużo wyższym ryzykiem działania teratogennego (więcej na ten temat poniżej).

Jak działają retinoidy?

• Regulują procesy odnowy naskórka.

• Redukują powstawanie zaskórników i produkcję łoju.

• Hamują rozwój bakterii i stanu zapalnego.

• Redukują przebarwienia po trądziku.

Jak szybko widoczne są skutki terapii retinoidami?

Pierwsze efekty leczenia obserwuje się po ok. 4-8 tygodniach leczenia. Na początku terapii (pierwsze 2-4 tygodnie) możliwe jest przejściowe pogorszenie się stanu skóry. Jest to etap przejściowy, przemijający wraz z kontynuacją terapii.

Stosowanie retinoidów - jakie środki ostrożności zachować?

• Retinoidy a ciąża - pochodne witaminy A stosowane doustnie mogą by przyczyną powstawania wad wrodzonych płodu (działanie teratogenne). W przypadku leków stosowanych miejscowo, ryzyko to, ze względu na minimalne wchłanianie przezskórne, jest niewielkie. Mimo to, bez względu na postać leku, retinoidów nie wolno stosować w czasie ciąży. W okresie 1 miesiąca przed, w trakcie, jak i miesiąc po zakończeniu stosowania doustnej izotretynoiny należy stosować skuteczną metodę antykoncepcji. przypadku doustnej terapii acytretyną ciąży nie należy planować w okresie 2 lat od zakończenia kuracji. W trakcie leczenia doustnego lekarz w czasie wizyty kontrolnej może wymagać od pacjentki przedstawienia aktualnego wyniku testu ciążowego.

• Retinoidy a dermokosemtyki - w czasie leczenia retinoidami miejscowymi, jak i doustnymi, nie należy stosować dermokosmetyków o działaniu złuszczającym.

• Retinoidy a ochrona przed promieniami UV - w czasie leczenia retinoidami należy unikać ekspozycji na promienie słoneczne. Zaleca się stosowanie preparatów ochronnych z filtrem SPF 30 lub wyższym. Należy także unikać korzystania z solarium i pamiętać o okularach przeciwsłonecznych.

• Retinoidy a zabiegi kosmetyczne - przez co najmniej 6 miesięcy po zakończeniu leczenia doustnymi retinoidami należy unikać depilacji z użyciem wosku z uwagi na ryzyko zerwania naskórka. W okresie do 5-6 miesięcy po zakończeniu kuracji, należy unikać niektórych zabiegów kosmetycznych (np. chemicznej dermabrazji czy laseroterapii).

• Retinoidy a oddawanie krwi - pacjenci będący w trakcie terapii doustną izotretynoiną nie powinni być dawcami krwi z powodu potencjalnego zagrożenia dla płodu u pacjentki w ciąży otrzymującej transfuzję krwi.

Jak radzić sobie ze skutkami ubocznymi retinoidów?

• Pielęgnacja skóry podczas stosowania retinoidów - w trakcie leczenia, zwłaszcza w początkowej fazie, u wielu pacjentów występuje suchość, zaczerwienienie czy pieczenie skóry. Skóra wymaga wówczas szczególnej pielęgnacji za pomocą kosmetyków o działaniu kojącym, nawilżającym i odbudowującym barierę hydro-lipidową skóry. W aptekach można znaleźć dermokosmetyki dedykowane osobom poddawanym kuracjom retinoidami, które nawilżają skórę i łagodzą podrażnienia, nie zatykając porów. Bardzo ważne jest także stosowanie ochronnych pomadek do ust.

• Suchość oczu podczas terapii retinoidami - problem ten dotyczy pacjentów stosujących doustne retinoidy. Objawy te można łagodzić, stosując krople nawilżające (tzw. sztuczne łzy). W przypadku wystąpienia nietolerancji na soczewki kontaktowe należy zastąpić je okularami.

• Suchość i krwawienia z nosa podczas stosowania retinoidów - objawy te mogą wystąpić u pacjentów stosujących retinoidy doustne. Pomocne mogą być wówczas spraye i maści do nosa o działaniu nawilżającym, łagodzącym podrażnienia i wspomagającym regenerację błony śluzowej.