Czym różnią się leki od suplementów?

Co to jest lek?

Lek zawiera substancję (lub kombinację kilku) posiadającą właściwości lecznicze lub zapobiegające chorobom. Firma farmaceutyczna wprowadzając jakikolwiek lek na rynek musi udowodnić, że jest on skuteczny i bezpieczny dla pacjentów. W przypadku nowych substancji leczniczych poprzedzone jest to często długoletnimi badaniami najpierw na zwierzętach doświadczalnych, a następnie na ludziach.

Leki bez recepty

Leki bez recepty (często zwane lekami OTC, z ang. over-the-counter), oprócz wyżej wspomnianych, muszą spełnić kilka dodatkowych warunków dotyczących bezpieczeństwa stosowania bez kontroli lekarskiej.

Między innymi, nie mogą powodować częstych poważnych działań niepożądanych, a ponadto pacjent powinien być w stanie samodzielnie ocenić, czy przyjęcie danego leku jest w jego sytuacji zasadne. Przykładowo, o ile każdy z nas rozpozna u siebie ból głowy lub dolegliwości żołądkowe, o tyle samodzielna diagnoza cukrzycy nie jest możliwa. Ideą stosowania leków bez recepty jest właśnie krótkotrwałe leczenie powszechnych i stosunkowo niegroźnych dolegliwości. Pamiętajmy jednak o bezpiecznym stosowaniu leków bez recepty - temat ten poruszyliśmy w artykule Leki bez recepty - czy na pewno są bezpieczne?

Co to jest suplement diety?

Według prawodawstwa suplementy diety to środki spożywcze, których celem jest uzupełnienie normalnej diety. Suplementy nie leczą więc chorób, a przypisywanie im właściwości leczniczych w reklamach lub materiałach dołączonych do opakowania jest prawnie zabronione (jednak, czy prawo to nie jest naruszane, jest kwestią dyskusyjną).

Czym różnią się leki od suplementów?

Pomimo że obydwie kategorie produktów, leki i suplementy diety znajdziemy obok siebie w aptece, to warto zdawać sobie sprawę z bardzo ważnych różnic pomiędzy nimi. Przede wszystkim, zadaniem suplementu nie jest leczenie, a jedynie uzupełnianie niedoborów składników odżywczych.

To, czy dany lek jest na tyle bezpieczny i skuteczny, aby znaleźć się na aptecznej półce, ocenia Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Nad jakością leku, czyli między innymi tym, czy nie posiada szkodliwych zanieczyszczeń lub bakterii, czuwa ponadto Główny Inspektor Farmaceutyczny. Firma zamierzająca wprowadzić suplement diety na rynek nie musi w żaden sposób udowadniać jego jakości, skuteczności i bezpieczeństwa. Wystarczy, że powiadomi Główny Inspektorat Sanitarny i dostarczy wzór opakowania.

Zdarza się czasem, że daną substancję możemy znaleźć zarówno w leku, jak i suplemencie diety, m.in.:

• witamina D - suplementy, np. Vigantoletten Max, Vitrum D3 Forte; leki, np. Vigantoletten 1000, Vigantol;

• magnez - suplementy, np. NeoMag Forte, MagMAX B6; leki, np. Magne B6, Maglek B6;

• węgiel aktywowany - suplementy, np. Węgiel aktywny Colfarm, Carbon Węgiel aktywowany; leki, np. Carbo Medicinalis VP, Węgiel Leczniczy VP.

Mamy wówczas wybór. Pamiętajmy jednak o różnicach pomiędzy tymi kategoriami produktów.

Czy można wierzyć reklamom suplementów diety?

W przygotowanym w 2011 r. raporcie angielskiej publicznej służby zdrowia i firmy analitycznej Bazian wzięto pod lupę skuteczność najpopularniejszych suplementów diety, m.in. stosowanych na przeziębienie, mających poprawiać pamięć i zdolność poznawcze u seniorów, czy zapewnić sprawność stawów. Okazuje się, że brak jest przekonujących dowodów naukowych, które uzasadniałyby stosowanie większości z nich [1].

Tymczasem zdrowie i dobre samopoczucie są tak ważnymi dobrami, że wielu z nas daje się uwieść reklamom suplementów diety. Problemowi reklam tych środków przyjrzała się w 2017 r. Najwyższa Izba Kontroli, żeby stwierdzić między innymi że „wykorzystują one niewiedzę, nieświadomość, brak doświadczenia klientów, nadużywają zaufania odbiorców” [2].

Producenci suplementów stosują wiele zabiegów, aby przekonać nas, że dany preparat jest nam absolutnie niezbędny. Między innymi, na odległość stawiają diagnozę (np. halitoza, zespół niespokojnych nóg, zbytnie nawodnienie), sugerują, że po przyjęciu multiwitaminy nagle staniemy się wulkanem energii, a nawet że możemy objadać się i chudnąć jednocześnie, jeśli tylko będziemy łykać pewną tabletkę...

Zdecydowanie podkreślamy - żadna "magiczna pigułka” nawet w małej części nie zapewni nam tego, co racjonalna dieta i aktywność fizyczna.

Czy stosowanie suplementów diety jest bezpieczne?

Można na rynku znaleźć suplementy, które zawierają potencjalnie dobroczynne dla zdrowia i bezpieczne składniki, których nie znajdziemy w żywności. Niestety obecne prawo nie pozwala nam odróżnić solidnych i uczciwych producentów suplementów od tych, którzy oferują bezużyteczne środki dla zdrowia. Radzimy zachować ostrożność przy kupowaniu suplementów diety przez internet, zwłaszcza ze źródeł pozaaptecznych. Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia mogą być niektóre preparaty obiecujące szybką utratę wagi.

Należy również pamiętać, że składniki zawarte w suplementach, takie jak witaminy i minerały, przyjmowane w nadmiarze mogą poważnie szkodzić.

Jeśli stale przyjmujemy leki, musimy wiedzieć, że mogą one wchodzić w interakcje z niektórymi suplementami, m.in. [1,2]:

• leki na nadciśnienie z suplementami zawierającymi kwasy tłuszczowe omega-3 (np. Gold Omega 3, Naturell Omega-3) i żeń-szeń (np. Gold Żeń-Szeń Complex, Naturell Żeń-Szeń Forte),

• leki przeciwzakrzepowe z suplementami z miłorzębem japońskim (np. Bilomag Plus, Ginkoflav Forte, Sesja), zieloną herbatą (np. Therm Line forte new formula, Olimp Vita-min Multiple Sport), żeń-szeniem (np. Gold Żeń-Szeń Complex, Naturell Żeń-Szeń Forte) lub glukozaminą (np. Collaflex, Flexaslimin);

• środki antykoncepcyjne z suplementami zawierającymi dziurawiec (np. Nervomix Forte, Depremin);

• leki przeciwpadaczkowe i przeciwdepresyjne z suplementami z miłorzębem japońskim (np. Bilomag Plus, Ginkoflav Forte, Sesja) i dziurawcem (np. Nervomix Forte, Depremin).

W razie jakichkolwiek wątpliwości, zawsze możesz zadać pytanie farmaceutom GdziePoLek.

Źródła

1. NHS Choices. Supplements. Who needs them? June 2011 (dostęp 27.01.2018). Dostęp na: https://www.nhs.uk/news/2011/05May/Documents/BtH_supplements.pdf

2. Najwyższa Izba Kontroli. NIK o dopuszczaniu do obrotu suplementów diety. 10 lutego 2017 (dostęp 27.01.2018). Dostęp na: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-dopuszczaniu-do-obrotu-suplementow-diety.html

3. NHS Choices. Do I need vitamin supplements? 10/10/2016 (dostęp 27.01.2018). Dostęp na: https://www.nhs.uk/chq/Pages/1122.aspx