Jaka jest recepta na bezsenne noce?

Obejrzyj film o bezsenności!

Spis treści

Czym jest bezsenność?

Jakie są rodzaje bezsenności?

Jakie są przyczyny bezsenności?

Jak dbać o zdrowy sen?

Czy można leczyć bezsenność?

Terapia lekami w bezsenności

Psychoterapia w leczeniu bezsenności

Najlepsza recepta na bezsenność

Źródła

Czym jest bezsenność?

Dorosły człowiek potrzebuje średnio od 7 do 9 godzin snu na dobę. Niemowlęta i dzieci często sypiają dużo dłużej, podczas gdy u ludzi starszych zapotrzebowanie na sen zwykle spada [1].

Bezsenność określa się jako subiektywne poczucie trudności z zaśnięciem, zachowaniem odpowiedniej długości lub ciągłości snu, występujące pomimo odpowiednich warunków do snu, które - co ważne - powoduje zaburzenie funkcjonowania w ciągu dnia.

Jakie są rodzaje bezsenności?

• bezsenność krótkotrwała lub sporadyczna - dość powszechna i zdarza się najczęściej jako reakcja układu nerwowego na stresujące wydarzenie, np. kłopoty zawodowe lub sytuację konfliktową; w większości przypadków ustępuje sama,

• bezsenność przewlekła - jednostka chorobowa, która wymaga specjalistycznej interwencji [1].

Jakie są przyczyny bezsenności?

• stres i lęk, związany przykładowo z nawałem pracy, trudną sytuacją finansową lub rodzinną,
  

• niewłaściwa higiena lub środowisko snu, np. chodzenie spać o nieregularnych porach, drzemki w ciągu dnia, światło lub hałas docierające do sypialni,

• styl życia, np. picie wieczorami herbaty, kawy lub napojów energetyzujących, praca zmianowa lub częste zmiany strefy czasowej,

• choroby psychiczne, np. depresja, zespół lęku uogólnionego lub schizofrenia,

• choroby somatyczne, np. niektóre schorzenia serca, układu oddechowego lub przewlekły ból,

• zaburzenia snu (odrębne od samej bezsenności), np. zespół niespokojnych nóg, chrapanie lub bezdech nocny,
  

• stosowanie leków, np. niektóre antydepresanty, leki przeciwpadaczkowe lub sterydy.

Jak dbać o zdrowy sen?

• przestrzegać stałych pór wstawania i chodzenia spać,

• wyciszyć się przed snem, pomóc może na przykład kąpiel lub słuchanie łagodnej muzyki,

• używać grubych rolet, zasłon, maski na oczy lub zatyczek do uszu, jeśli wpadające do sypialni światło lub hałas zakłócają sen,

• unikać picia kawy, palenia, picia alkoholu i spożywania ciężkostrawnych posiłków w porze wieczornej,

• unikać intensywnego wysiłku fizycznego na kilka godzin przed snem,

• nie oglądać telewizji oraz nie używać telefonu, tableta lub komputera krótko przed snem,

• unikać drzemek w ciągu dnia.

Czy można leczyć bezsenność?

W przypadku długo trwającej bezsenności, leczenie poprzedza dokładny wywiad lekarski, badanie ogólne oraz, gdy jest to konieczne, również określone badania diagnostyczne. Lekarz musi ustalić czy bezsenność ma charakter pierwotny, czy też jest związana z chorobą fizyczną lub zaburzeniem psychicznym.

Leczenie farmakologiczne bezsenności trwa zazwyczaj krótko i ma na celu przerwanie cyklu nieprzespanych nocy i umożliwienie pacjentowi powrotu do normalnego funkcjonowania [1,3].

Terapia lekami w bezsenności

Leki nasenne na receptę

Benzodiazepiny

Benzodiazepiny to grupa leków, których najważniejszymi efektami są uspokojenie, zmniejszenie lęku i redukcja napięcia mięśniowego [3].

Stosuje się je w przypadku ciężkiej bezsenności, związanej z lękiem wywołanym przez nagłe sytuacje życiowe i uniemożliwiającej normalne funkcjonowanie. Leki z tej grupy przyjmuje się zazwyczaj nie dłużej niż przez cztery tygodnie, ponieważ po tym czasie mogą stopniowo tracić swą skuteczność i prowadzić do rozwoju uzależnienia.

Spośród benzodiazepin w bezsenności najczęściej stosuje się: nitrazepam (np. Nitrazepam GSK), lormetazepam (np. Noctofer), temazepam (np. Signopam), estazolam (np. Estazolam Espefa, Estazolam Polfarmex, Estazolam TZF).

Agoniści receptora benzodiazepinowego

Leki te opracowano z myślą o ograniczeniu działań niepożądanych benzodiazepin, przede wszystkim zjawiska tolerancji i właściwości uzależniających [4]. Dzięki krótkiemu okresowi, w jakim przebywają w organizmie, senność i zawroty głowy następnego dnia po przyjęciu leku są zazwyczaj mniej dotkliwe dla pacjentów niż po benzodiazepinach. Jest to szczególnie ważne dla ludzi starszych, bardziej podatnych na działania niepożądane leków nasennych [3].

Mimo, że agoniści receptora benzodiazepinowego są lekami nowocześniejszymi i bezpieczniejszymi od benzodiazepin, to jednak nie są pozbawione działań niepożądanych i potencjału uzależniającego. Ich przyjmowanie również powinno być krótkie (nie przekraczać czterech tygodni) i zarezerwowane jedynie dla ciężkich przypadków bezsenności [3].

Sporadycznie agoniści receptora benzodiazepinowego powodowały stan chodzenia we śnie, podczas którego pacjenci prowadzili samochód, jedli (w tym niezdrowe pokarmy np. surowe mięso) lub podejmowali niebezpieczne czynności seksualne [3].

Do leków z tej grupy zaliczamy zaleplon (np. Morfeo), zolpidem (np. Nasen, Stilnox, Zolpic) oraz zopiklon (np. Dobroson, Imovane, Senzop).

Leki przeciwdepresyjne o właściwościach uspokajających

Gdy bezsenność ma związek z depresją lub leki z grupy benzodiazepin lub agonistów receptora benzodiazepinowego nie mogą być z jakichś powodów stosowane, lekarz może przepisać jeden z leków przeciwdepresyjnych, posiadających właściwości uspokajające. Oprócz bezsenności leczą one również często z nią związaną depresję lub zaburzenia lękowe, jednak to działanie ujawnia się dopiero po kilku tygodniach [2,4].

Przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych nie wiąże się z ryzykiem uzależnienia lub nadużywania, jednak ich działanie nasenne nie jest tak silne, jak w wypadku wcześniej wymienionych leków. Dlatego w ciężkich przypadkach, zwłaszcza na początku terapii, mogą być niewystarczające. W leczeniu bezsenności podaje się je często w niższych dawkach niż w depresji.

Przykładami leków przeciwdepresyjnych stosowanych w walce z bezsennością są: trazodon (np. Trittico CR), mirtazapina (np. Mirtagen, Mirtor, Mirzaten), doksepina (np. Doxepin-Teva) czy mianseryna (np. Deprexolet, Lerivon, Miansec).

Leki przeciwhistaminowe

Leki przeciwhistaminowe wiele osób kojarzy przede wszystkim z leczeniem alergii sezonowych. Wywoływanie senności, w przypadku leków przeciwalergicznych będące działaniem niepożądanym, wykorzystuje się przy kłopotach z zasypianiem.

Leki antyhistaminowe nie oddziałują tak silnie na ośrodkowy układ nerwowy, jak te opisane powyżej. Jednak długo utrzymują się w organizmie i następnego dnia po przyjęciu mogą powodować senność. Po kilku dniach stosowania może rozwijać się tolerancja, wtedy skuteczność tych preparatów stopniowo spada. Zaleca się jedynie ich krótkotrwałe przyjmowanie, ponieważ nie leczą przyczyny bezsenności [2,3,6].

Przykładami leków antyhistaminowych są: doksylamina (np. Dorminox - bez recepty oraz Noctis - na receptę).

Leki nasenne bez recepty

Melatonina

Melatonina jest hormonem występującym naturalnie w organizmie ludzkim, który odpowiada za regulację dobowego rytmu snu i czuwania. Według obecnej wiedzy leki zawierające melatoninę powinny być stosowane jedynie wówczas, gdy zaburzenia snu wynikają z zakłócenia tego rytmu, na przykład w związku ze zmianą strefy czasowej lub pracą zmianową [2,3,6].

Melatonina dostępna jest w trzech dawkach: 1 mg, 3 mg i 5 mg. W zaburzeniach snu związanych ze zmianą stref czasowych stosuje się raz na dobę dawkę od 2 do 3 mg (czyli dwie tabletki 1 mg lub jedna 3 mg). Natomiast dawka stosowana w zaburzeniach rytmu snu i czuwania, spowodowanych, np. przez pracę zmianową, powinna być odpowiednio dobrana. Zacząć należy od dawki 1 mg i stopniowo ją zwiększać, jeśli okazuje się niewystarczająca, do maksymalnie 5 mg. Trzeba przy tym pamiętać, że lek potrzebuje czasu, żeby zaczął działać – niekiedy efekty pojawiają się dopiero po 2 tygodniach.

Bez recepty dostępne są leki z melatoniną w formie doustnych tabletek, np. Melatonina Lek-Am oraz suplementy, np. w postaci sprayu, m.in. Melatonina Tonaxinum Spray.

Leki ziołowe

W aptekach dostępna jest bez recepty szeroka gama nasennych leków ziołowych. Warto zdawać sobie sprawę, że nie zostały one zbadane tak dobrze, jak leki wydawane na receptę, ich działanie jest znacznie słabsze, a stosowanie opiera się przede wszystkim na długiej tradycji. Przyjmowanie tych leków może przynieść skutek jedynie w przypadku krótkotrwałej bezsenności, związanej ze stanami łagodnego napięcia nerwowego. Stosunkowo najlepiej zbadany pod względem właściwości nasennych jest kozłek lekarski (Valeriana officinalis) [6].

Suchy wyciąg z kozłka lekarskiego zawierają, np. Krople Walerianowe, Persen Noc. W niektórych lekach składnik ten, występujący wówczas w mniejszej dawce, połączono z innym składnikiem ziołowym, m.in. z owocem głogu - np. Neospasmina lub wyciągami z szyszek chmielu i ziela męczennicy - np. Valused.

Leki przeciwbólowe

Co interesujące, nasenną difenhydraminę zawierają leki przeciwbólowe o właściwościach ułatwiających zasypianie, na przykład Apap Noc. Warto pamiętać, że Apap Noc zawiera również paracetamol i powinien być stosowany jedynie wówczas, gdy kłopoty ze snem wynikają z bólu. Nie należy go traktować jako leku nasennego.

Psychoterapia w leczeniu bezsenności

Pomimo dostępności szeregu coraz nowocześniejszych leków, to nie one jednak powinny odgrywać główną rolę w leczeniu przewlekłej bezsenności. Naukowcy i lekarze zajmujący się problematyką snu są zgodni - na pierwszym miejscu stoi psychoterapia, a leczenie farmakologiczne to jedynie jej wsparcie. Najlepsze efekty przynosi terapia behawioralno-poznawcza, która obejmuje cykl spotkań z terapeutą i stopniowe wprowadzanie przez pacjenta określonych zmian w dotychczasowym sposobie życia. Celem terapii jest zmiana wyuczonych szkodliwych schematów myślowych i zachowań przyczyniających się do bezsenności [2,6].

Najlepsza recepta na bezsenność

Dostępne obecnie znacznie bardziej nowoczesne niż kiedyś leki pozwalają na przywrócenie snu, nawet wówczas, gdy bezsenność ma ciężką postać. Należy jednak pamiętać, że są rozwiązaniem doraźnym, krótkotrwałym i niepozbawionym zagrożeń. Zdrowy sen w długiej perspektywie zależy w dużej mierze od tego jak żyjemy, dlatego warto pamiętać o zasadach higieny snu, a gdy bezsenność staje się poważnym problemem - nie wahać się z rozpoczęciem psychoterapii. Zdrowy sen jest w naszych rękach - dbajmy o niego.

Źródła

[1] NHS Choices. Insomnia (dostęp 4.10.2017). Dostępny na: http://www.nhs.uk/conditions/insomnia/

[2] D Riemann, C Baglioni, C Bassetti, B Bjorvatn, L Dolenc Groselj, JG Ellis, CA Espie, D Garcia Borreguero, M Gjerstad, M Gonçalves, E Hertenstein, M Jansson-Fröjmark, PJ Jennum, D Leger, C Nissen, L Parrino, T Paunio, D Pevernagie, J Verbraecken, HG Weeß, A Wichniak, I Zavalko, ES Arnardottir, OC Deleanu, B Strazisar, M Zoetmulder, K Spiegelhalder. European guideline for the diagnosis and treatment of insomnia. J Sleep Res. 2017 Sep 5.

[3] Mind, the mental health charity. Sleep problems (dostęp 4.10.2017). Dostępny na: http://www.mind.org.uk/information-support/types-of-mental-health-problems/sleepproblems/#.Wf9Ptzpe7IU

[4] Harvard Health Publishing.Insomnia. What Is It? (dostęp 4.10.2017). Dostępny na: http://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/insomnia-

[5] National Institute for Health and Care Excellence.Evidence-based recommendations on zaleplon, zolpidem and zopiclone for treating insomnia in adults (dostęp 4.10.2017). Dostępny na: http://www.nice.org.uk/guidance/ta77

[6] MJ Sateia, DJ Buysse, AD Krystal, DN Neubauer, JL Heald. Clinical practice guideline for the pharmacologic treatment of chronic insomnia in adults: an American Academy of Sleep Medicine clinical practice guideline. J Clin Sleep Med. 2017;13(2):307–349.