Zapalenie spojówek

Spis treści

Czym jest zapalenie spojówek?

Najczęstsze objawy zapalenia spojówek

Czym różni się zapalenie spojówek od jęczmienia?

Przyczyny i rodzaje zapalenia spojówek

Zapalenie spojówek u dzieci

Czy zapalenie spojówek może być objawem COVID-19?

Czy zapaleniem spojówek można się zarazić?

Czy w czasie zapalenia spojówek trzeba pozostać w domu?

Zapalenie spojówek - jak nie zarazić innych?

Domowe sposoby na zapalenie spojówek

Preparaty na zapalenie spojówek dostępne bez recepty

Zapalenie spojówek - kiedy udać się do lekarza?

Lekarz rodzinny czy okulista - do kogo udać się z zapaleniem spojówek?

Leki na zapalenie spojówek na receptę

Czym jest zapalenie spojówek?

Zapalenie spojówek to stan zapalny przezroczystej błony śluzowej wyścielającej wewnętrzną powierzchnię powieki i zewnętrzną powierzchnię gałki ocznej, będący jedną z najczęstszych chorób oczu wśród dzieci i osób dorosłych.

Najczęstsze objawy zapalenia spojówek

• Zaczerwienienie gałek ocznych

• Obrzęk spojówki lub powieki

• Łzawienie, świąd, podrażnienie, pieczenie

• Uczucie ciała obcego pod powieką

• Obecność wydzieliny (ropnej, śluzowej, surowiczej)

Czym różni się zapalenie spojówek od jęczmienia?

Pomimo wspólnych objawów, takich jak świąd, zaczerwienienie oka, obrzęk czy nadwrażliwość na światło, zapalenie spojówek i jęczmień to dwa różne schorzenia. Jęczmień jest spowodowany infekcją bakteryjną gruczołów łojowych i potowych zlokalizowanych na brzegach powiek. Zapalenie spojówek dotyczy zaś błony śluzowej i może mieć różne przyczyny.

Przyczyny i rodzaje zapalenia spojówek

Wirusowe zapalenie spojówek

• Najczęściej spotykany typ choroby

• Wywoływane głównie przez wirusy odpowiedzialne za przeziębienie (np. rinowirusy, adenowirusy), rzadziej wirus ospy wietrznej, półpaśca, opryszki pospolitej

• Wydzielina jest przezroczysta lub ma białe zabarwienie i wodnistą konsystencję

• Mogą towarzyszyć mu objawy przeziębienia, grypy lub innych infekcji dróg oddechowych

Bakteryjne zapalenie spojówek

• Powodowane przez gronkowce, paciorkowce czy pałeczki Haemophilus influenzae, rzadziej dwoinki rzeżączki i chlamydie

• Cechą charakterystyczną jest wydzielina o charakterze ropnym lub ropno-śluzowym i żółtym lub zielonym zabarwieniu

• Po przebudzeniu powieki bywają sklejone

• Może współistnieć z infekcjami uszu

Alergiczne zapalenie spojówek

• Może występować okresowo (np. alergia na pyłki roślin) lub całorocznie (np. alergia na roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt)

• Wydzielina na charakter wodnisto-śluzowy

• Charakteryzuje się intensywnym swędzeniem, łzawieniem i obrzękiem oczu

• Często towarzyszą mu objawy alergii, takie jak świąd błony śluzowej nosa, kichanie czy drapanie w gardle

Proste niezakaźne zapalenie spojówek

• Powodowane przez czynniki niezakaźne, takie jak wiatr, pył, promienie UV, substancje drażniące, niektóre wady wzroku czy urazy mechaniczne

• Charakteryzuje się występowaniem łzawienia, pieczenia i świądem oraz brakiem wydzieliny

• Objawy ustępują po wyeliminowaniu czynnika drażniącego

Atopowe zapalenie spojówek

• Najgroźniejsza postać choroby, występująca rzadko, najczęściej u młodych mężczyzn z zaostrzeniem atopowego zapalenia skóry

• Występuje zwykle kilka lat po zaobserwowaniu pierwszych objawów atopowego zapalenia skóry

• Często towarzyszy nasileniu objawów atopowego zapalenia skóry bądź astmy

• Występuje częściej w okresie zimowym

Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek

• Jego przyczyną jest obecność ciała obcego w worku spojówkowym (np. soczewek kontaktowych, protezy oka czy szwów pooperacyjnych)

• Na powierzchni górnej powieki pojawiają się brodawki powodujące podrażnienie

• Dyskomfort zwykle odczuwany jest tuż po założeniu soczewek

• Po przebudzeniu powieki bywają sklejone białą gęstą wydzieliną

Zapalenie spojówek u dzieci

Zapalenie spojówek u noworodków

• Chemiczne zapalenie spojówek - spowodowane podrażnieniem wywołanym przez krople do oczu (np. 1-2% roztwór azotanu srebra - zabieg Credégo), podawane w celu zapobiegania zapalenia spojówek powodowanego przez bakterie i wirusy. Objawia się łagodnym podrażnieniem spojówek pojawiającym się kilka godzin po podaniu kropli. Nie wymaga leczenia, po 2-4 dniach objawy ustępują samoistnie

• Zapalenie spojówek powodowane przez dwoinkę rzeżączki, chlamydie, opryszczkę pospolitą - spowodowane drobnoustrojami przenoszonymi drogą płciową. Do zakażenia dochodzi w czasie przejścia płodu przez drogi rodne matki. Objawy w postaci silnego przekrwienia spojówek, obrzęku powiek i produkcji znacznej ilości wydzieliny pojawiają się zazwyczaj w okresie pierwszych 2 tygodni życia dziecka. Mogą wiązać się z poważnymi powikłaniami ogólnoustrojowymi i uszkodzeniem narządu wzroku, dlatego bezwzględnie wymagają konsultacji z okulistą i wdrożenia leczenia.

• Zapalenie spojówek spowodowane niedrożnością przewodu nosowo-łzowego i innymi bakteriami - wymagają konsultacji z lekarzem i wdrożenia leczenia przeciwbakteryjnego, w większości przypadków nie stanowią jednak poważnego zagrożenia dla zdrowia dziecka.

Zapalenie spojówek u starszych dzieci

U starszych dzieci najczęściej obserwuje się bakteryjne i alergiczne zapalenie spojówek. Objawy są analogiczne do zmian obserwowanych u osób dorosłych. W przeciwieństwie do zapalenia spojówek u noworodków, schorzeniu nie towarzyszą zwykle procesy zapalne w innych częściach oka i narządach wewnętrznych. Mimo to, w przypadku ich zaobserwowania, zwłaszcza u dzieci poniżej 5 roku życia, konieczna jest wizyta u lekarza.

Czy zapalenie spojówek może być objawem COVID-19?

Na początku pandemii w mediach pojawiały się doniesienia mówiące o tym, że zapalenie spojówek może być jednym z objawów zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Analiza 20 różnych badań naukowych przeprowadzonych z udziałem 3383 uczestników wykazała, że zapalenie spojówek występuje przeciętnie u 1 na 100 pacjentów z COVID-19, częściej u mężczyzn niż u kobiet.

Czy zapaleniem spojówek można się zarazić?

Bakteryjne i wirusowe zapalenie spojówek łatwo przenoszą się na drodze bezpośredniego kontaktu z osobą zakażoną i przedmiotami, z którymi chory miał kontakt, a także drogą kropelkową. Zapalenie spowodowane rzeżączką, chlamydią i wirusem opryszczki może być przenoszone drogą płciową. Pozostałe odmiany choroby nie są zakaźne. Objawy zwykle pojawiają się 24-72 godziny od kontaktu z osobą zakażoną.

Czy w czasie zapalenia spojówek trzeba pozostać w domu?

Osoby z bakteryjnym i wirusowym zapaleniem spojówek mogą zarażać innych od momentu pojawienia się charakterystycznej wydzieliny i łzawienia aż do ustąpienia objawów. Zwykle okres ten trwa kilka dni. W przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek, wydzielina przestaje być zakaźna po 24-48 godzinach od zastosowania leków przeciwbakteryjnych. Dzieciom uczęszczającym do żłobków i przedszkoli oraz osobom dorosłym, których praca wymaga bliskiego kontaktu z innymi, zaleca się pozostanie w domu przez kilka dni.

Zapalenie spojówek - jak nie zarazić innych?

• Nie dotykaj okolic oczu.

• Często myj ręce ciepłą wodą z mydłem, zwłaszcza przed i po aplikacji kropli i maści do oczu. Jeśli nie masz dostępu do wody, użyj środka odkażającego na bazie alkoholu.

• Nie dziel z innymi osobami przedmiotów osobistych, takich jak okulary, ręczniki, poduszki, krople do oczu, kosmetyki i akcesoria do makijażu, etui na soczewki kontaktowe.

• W czasie infekcji zrezygnuj z wizyty na basenie czy u kosmetyczki.

Domowe sposoby na zapalenie spojówek

Większość przypadków łagodnego zapalenia spojówek ustępuje samoistnie po kilku dniach i nie wymaga specjalistycznego leczenia.

Objawy zapalenia spojówek można złagodzić poprzez:

• przepłukiwanie powierzchni oka za pomocą roztworu soli fizjologicznej kilka razy dziennie,

• właściwą higienę brzegów powiek - pomocne mogą okazać się dostępne w aptekach chusteczki i płyny do przemywania powiek,

• stosowanie kropli nawilżających do oczu i chłodnych okładów na powieki,

• rezygnację z noszenia soczewek kontaktowych i makijażu aż do ustąpienia dolegliwości.

Preparaty na zapalenie spojówek dostępne bez recepty

• Nawilżające krople do oczu, tzw. „sztuczne łzy” - zawierają m.in. hialuronian sodu i trehalozę. Łagodzą podrażnienia i nawilżają spojówkę. Można stosować je w przypadku każdego typu zapalenia spojówek. Można wybrać krople bez konserwantów - substancje konserwujące mogą dodatkowo podrażniać śluzówkę oka.

• Krople do oczu zawierające substancje przeciwalergiczne - zawierają m.in. azelastynę, ketotifen, ektoinę i kromoglikan sodowy. Stosowane są w alergicznym i atopowym zapaleniu spojówek.

• Krople łagodzące przekrwienie oczu - zawierają m.in. tetryzolinę i nafazolinę. Można stosować je krótkotrwale (3-5 dni) w przypadku alergicznego i prostego zapalenia spojówek.

• Doustne leki przeciwhistaminowe - cetyryzyna, lewocetyryzyna, feksofenadyna. Stosowane w alergicznym i atopowym zapaleniu spojówek.

• Doustne leki przeciwbólowe - np. ibuprofen, paracetamol, można je stosować w łagodzeniu objawów bólowych towarzyszących zapaleniu spojówek.

Zapalenie spojówek - kiedy udać się do lekarza?

• Jeśli dolegliwości nie ulegną złagodzeniu po 2-3 dniach od wystąpienia pierwszych objawów,

• W przypadku, gdy zapaleniu towarzyszą: obecność znacznych ilości ropnej wydzieliny, silny światłowstręt, zaburzenia widzenia, ból oka, gorączka, powiększenie węzłów chłonnych w okolicy uszu,

• Jeśli zapalenie spojówek dotyczy noworodków i dzieci poniżej 5 roku życia oraz osób z obniżoną odpornością (np. pacjenci zakażeni wirusem HIV, leczeni onkologicznie),

• Gdy podejrzewasz, że zapalenie spojówek może mieć związek z zakażeniem wirusem ospy wietrznej, półpaśca, opryszczki pospolitej lub chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Lekarz rodzinny czy okulista - do kogo udać się z zapaleniem spojówek?

W pierwszej kolejności warto zasięgnąć porady lekarza pierwszego kontaktu. W przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek, objawiającego się występowaniem żółto-zielonej, ropnej wydzieliny, lekarz rodzinny zaleci właściwe leczenie. W razie potrzeby wdrożenia szerszej diagnostyki, otrzymasz skierowanie do okulisty.

Leki na zapalenie spojówek na receptę

• Krople i maści oczne zawierające antybiotyk - zawierają m.in. amikacynę, gentamycynę, tobramycynę, erytromycynę i lewofloksacynę. Stosowane w przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek i nadkażeń bakteryjnych, będących częstym powikłaniem zapalenia spojówek wywołanego innymi czynnikami.

• Żele do oczu zawierające substancje przeciwwirusowe - dostępne wyłącznie na receptę, zawierają acyklowir lub gancyklowir. Stosowane wyłącznie w wirusowym zapaleniu spojówek.

• Krople do oczu zawierające substancje przeciwalergiczne dostępne na receptę - zawierają m.in. olopatadynę. Stosowane w alergicznym i atopowym zapaleniu spojówek.

• Krople i maści do oczu zawierające glikokortykosteroidy - wydawane wyłącznie na receptę, zawierają m.in. deksametazon, fludrokortyzon. Ze względu na ryzyko groźnych powikłań (np. jaskra, zaćma) zaleca się ich podawanie jedynie w ciężkich przypadkach zapalenia spojówek pod kontrolą okulisty.

• Antybiotyki stosowane doustnie - np. azytromycyna, erytromycyna, doksycyklina, tetracyklina. Stosowane w przypadku, gdy zapalenie spojówek występuje równocześnie z objawami ogólnymi zakażenia.

• Antybiotyki stosowane dożylnie - np. ceftriakson, cefiksym. Stosowane w warunkach szpitalnych, głównie w rzeżączkowym zapaleniu spojówek.