Toksoplazmoza - czy koty zagrażają kobietom w ciąży?

Spis treści

Toksoplazmoza – co to za choroba?

Toksoplazmoza – jak można się zarazić?

Toksoplazmoza - kto może zachorować i jakie są objawy?

Toksoplazmoza w ciąży – objawy u dziecka

Toksoplazmoza – diagnostyka, badania i interpretacja wyników

Toksoplazmoza - jak zapobiegać, czyli profilaktyka

Toksoplazmoza - leczenie antybiotykami

Toksoplazmoza u kota

Toksoplazmoza u psa

Toksoplazmoza – co to za choroba?

Toksoplazmoza to powszechna choroba pasożytnicza rozwijająca się w wyniku zakażenia pierwotniakiem Toxoplasma gondii. Szacunkowy odsetek Polaków, którzy w ciągu życia byli zakażeni toksoplazmozą, wynosi od 36 do 62%. U przeciętnego człowieka infekcja przebiega bezobjawowo, a o kontakcie z pierwotniakiem świadczą tylko przeciwciała obecne we krwi.

Toksoplazmoza – jak można się zarazić?

1. Droga pokarmowa – spożywanie surowego lub półsurowego mięsa (głównie wieprzowiny, jagnięciny i dziczyzny) skażonego pierwotniakiem lub niewłaściwa higiena rąk oraz produktów narażonych na kontakt z odchodami zarażonego kota. Warto podkreślić, że bezpośredni kontakt z kotem, przy zachowaniu należytej higieny, nie zwiększa ryzyka infekcji.

2. Droga przezłożyskowa – zakażenie płodu od chorej ciężarnej.

3. Droga potransfuzyjna – obecnie bardzo rzadko zdarzają się zakażenia związane z przetaczaniem krwi.

4. Zakażenie wskutek pracy z materiałem zakaźnym w laboratorium.

Toksoplazmoza - kto może zachorować i jakie są objawy?

Poważne następstwa choroby dotyczą dwóch grup pacjentów.

Pierwsza grupa to osoby z deficytem odporności, np. chorzy na AIDS lub pacjenci przyjmujący leki po przeszczepach narządów. Zakażenie może spowodować rozwój choroby przebiegającej z wysoką gorączką oraz objawami zapalenia mózgu, płuc, mięśnia sercowego i uszkodzenia narządu wzroku.

Druga grupa pacjentów wysokiego ryzyka to kobiety w ciąży. Skutki zarażenia mogą być bardzo poważne i niosą ze sobą ryzyko uszkodzenia płodu. Im bardziej zaawansowana ciąża, tym większe prawdopodobieństwo, że pasożyt przeniknie przez łożysko, natomiast w pierwszym trymestrze ciąży skutki infekcji mogą być najpoważniejsze.

Jeżeli pacjent podejrzewa u siebie możliwość zakażenia toksoplazmozą, powinien udać się do lekarza podstawowej opieki, który wystawi skierowanie do poradni chorób zakaźnych. Kobiety w ciąży powinny jak najszybciej zasięgnąć porady ginekologa.

Toksoplazmoza w ciąży – objawy u dziecka

I trymestr – bardzo często dochodzi do obumarcia płodu i poronienia; prawdopodobieństwo zakażenia wynosi 17-25%.

II i III trymestr – możliwe poważne zmiany w układzie nerwowym płodu: wodogłowie, uszkodzenie mózgu, trwałe uszkodzenie wzroku oraz zmiany narządowe, np. choroby serca, jelit, wątroby. Ryzyko zakażenia wynosi 25-50% w II trymestrze i aż 60-90% w III trymestrze.

90% zakażeń w trakcie ciąży kończy się toksoplazmozą wrodzoną, czyli pełnoobjawową chorobą u noworodka, wymagającą natychmiastowego leczenia i monitorowania w kolejnych latach życia dziecka – 7-15% przypadków cierpi na odległe następstwa infekcji (np. zaburzenia narządu wzroku, zapalenie siatkówki i naczyniówki oraz zmiany w ciele szklistym – tzw. toksoplazmoza oczna). Nieleczona toksoplazmoza stanowi zagrożenie dla życia dziecka.

Toksoplazmoza – diagnostyka, badania i interpretacja wyników

Podstawowe badanie to ocena obecności przeciwciał IgG oraz IgM we krwi. Przeciwciało to białko, które powstaje w wyniku kontaktu z czynnikiem wywołującym infekcję. Obecność przeciwciał specyficznych dla pierwotniaka Toksoplasma gondii świadczy o przebyciu infekcji lub o aktualnie postępującej chorobie. Koszt badania przeciwciał toksoplazmozy wynosi ok. 60-120 zł i należy wykonać je na czczo. Badanie może również zostać zlecone przez ginekologa w ramach NFZ.

IgG – powstają 2-4 tygodnie po zakażeniu, ich liczba osiąga poziom maksymalny po 7-8 tygodniach, po czym spada. Pozostają w organizmie do końca życia.

IgM – powstają po 2 tygodniach od zakażenia, po 4 tygodniach ich ilość zaczyna spadać. Zazwyczaj są obecne tylko przez 4-6 miesięcy od chwili zakażenia.

Na podstawie powyższych badań można ocenić, kiedy nastąpiła infekcja i czy istnieje realne zagrożenie dla ciężarnej i płodu. Zwykle badania przeprowadza się dwukrotnie w przeciągu dwóch tygodni i ocenia ilość przeciwciał. Gwałtowny wzrost oznacza zazwyczaj chorobę aktywną.

Dodatkowym badaniem wykonywanym w celu uzupełnienia diagnostyki u ciężarnych jest test awidności. To dość skomplikowane badanie krwi, które określa dojrzałość przeciwciał. Wysoka awidność oznacza dawne zakażenie, niska – wczesną fazę choroby. Test awidności można wykonać prywatnie (ok. 80 zł) lub ze skierowaniem w ramach NFZ.

W sytuacji, gdy powyższe wyniki nie dają jednoznacznej informacji, istnieje możliwość przeprowadzenia jeszcze innych, bardziej szczegółowych badań krwi.

Toksoplazmoza - jak zapobiegać, czyli profilaktyka

Kobiety ciężarne, które nigdy nie chorowały na toksoplazmozę powinny zachować szczególną ostrożność i przestrzegać wszystkich zaleceń profilaktyki zakażeń. Należy zwrócić uwagę na higienę oraz zalecenia dietetyczne - zakaz spożywania surowego mięsa, kupowanie mięsa ze sprawdzonych źródeł, dokładne oczyszczanie warzyw przed spożyciem, dokładne mycie rąk podczas przygotowywania posiłków. Jeżeli w domu mieszka kot, należy zachować szczególną higienę podczas sprzątania kuwety (dezynfekcja rąk). Wskazane są kontrolne badania krwi co 3 miesiące. Niestety, nie istnieje szczepienie przeciwko toksoplazmozie u ludzi.

Toksoplazmoza - leczenie antybiotykami

Stwierdzenie aktywnej formy choroby wiąże się z długotrwałą terapią farmakologiczną, natomiast nie stwierdza się ryzyka zarażenia innych ludzi w tym czasie. Leki na toksoplazmozę to m.in. pirymetamina (np. Daraprim), sulfadiazyna (w połączeniu z pirymetaminą, np. Fansidar), kwas folinowy, spiramycyna (np. Rovamycine) i klindamycyna (np. Dalacin, Clindamycin MIP) – większość z nich to chemioterapeutyki oraz antybiotyki. Długotrwała terapia antybiotykami wymaga osłony przewodu pokarmowego za pomocą probiotyków, np. Dicoflor, Sanprobi, Solgar Jelitowa Flora Bakteryjna.

W przypadku kobiet w ciąży leczenie toksoplazmozy rozpoczyna się w trakcie trwania ciąży i kontynuuje w szpitalu po urodzeniu dziecka. Dobór leków jest ustalany w zależności od stopnia zaawansowania ciąży. Kuracja jest kontynuowana u dziecka aż do ukończenia 12 miesiąca życia. Przez pierwsze 2 lata życia dziecko powinno być poddawane systematycznym badaniom oceniającym rozwój układu nerwowego.

Toksoplazmoza u kota

Kot może zarazić się pierwotniakiem Toksoplasma gondii głównie drogą pokarmową – jedząc zakażone mięso lub poprzez kontakt z kałem kotów-nosicieli. Młode osobniki przechodzą chorobę gorzej niż koty starsze. Objawy toksoplazmozy u kota to na początku gorączka, biegunka i bóle brzucha, później dochodzą zaburzenia równowagi, otępienie, duszności, obrzęk brzucha i spadek masy ciała. Część zwierząt przechodzi zakażenie bezobjawowo, jednak nadal mają status nosiciela choroby. Nieleczona toksoplazmoza u kota może doprowadzić do jego śmierci, dlatego w przypadku jakichkolwiek symptomów należy udać się na konsultację weterynaryjną. Nie należy podawać zwierzętom leków przeznaczonych dla ludzi, gdyż mogą być dla nich toksyczne.

Toksoplazmoza u psa

Psy bardzo rzadko zarażają się toksoplazmozą i dotyczy to głównie zwierząt w wieku szczenięcym. Zazwyczaj przyczyną zarażenia jest zjedzenie skażonego mięsa lub odchodów kota-nosiciela. Objawy toksoplazmozy u psa to zaburzenia neurologiczne – drgawki, problemy ze wzrokiem, a także: gorączka, kaszel i osłabienie. Nieleczona toksoplazmoza może prowadzić do śmierci zwierzęcia, dlatego ważna jest szybka interwencja lekarza weterynarii. Skutecznym lekiem jest klindamycyna (stosuje się wariant weterynaryjny, dawkę ustala weterynarz).