SIBO - zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego

Spis treści

Czym jest SIBO?

Jakie objawy może powodować SIBO?

Jakie mogą być przyczyny SIBO?

Czy żucie gumy może wywołać SIBO?

Jak zdiagnozować SIBO?

Czy SIBO jest uleczalne? Czy brać antybiotyki na SIBO?

Jakie leki stosować, by złagodzić objawy SIBO?

Czy brać probiotyki przy SIBO?

Jaka dieta przy SIBO?

Czym jest SIBO?

Jelito cienkie jest w niewielkim stopniu zasiedlone przez bakterie. W znacznie większym stopniu kolonizują one kolejny odcinek przewodu pokarmowego, czyli okrężnicę. Kiedy bakterii w jelicie cienkim z różnych przyczyn pojawia się dużo więcej niż przeciętnie, mówimy o zespole przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, czyli SIBO (ang. small intestinal bacterial overgrowth).

Jakie objawy może powodować SIBO?

Przerost bakterii w jelicie cienkim wiąże się ze wzmożoną fermentacją pokarmu. Jej efektem jest zwiększona ilość gazów, które są produktami ubocznymi procesu fermentacji. Pacjenci z SIBO odczuwają zatem wzdęcie brzucha, silne i częste gazy. Fermentacja zachodząca w jelicie cienkim może także powodować biegunkę lub zaparcia. Na tym koniec? Niekoniecznie.

Ciekawostką są doniesienia o związku między występowaniem trądziku różowatego i SIBO. Choć ta zależność nie została jednoznacznie potwierdzona, badacze obserwowali zwiększoną częstość zmian trądzikowych u osób z SIBO, a antybiotyki zastosowane do leczenia SIBO zmniejszały także dolegliwości skórne.

Wiele mówi się także o wpływie stanu układu pokarmowego na zdrowie psychiczne. Coraz większą rolę odgrywa tzw. oś jelita-mózg. Badacze stale poszukują związków między depresją, zaburzeniami lękowymi i zaburzeniami pracy jelit – między innymi również SIBO. Wiadomo już, że u osób cierpiących na zespół jelita drażliwego (IBS) częstotliwość występowania zaburzeń lękowych i depresji jest wyższa. Podobne wnioski pojawiają się w kontekście SIBO, a z racji tego, że schorzenia te często występują jednocześnie, temat zdrowia psychicznego w kontekście zaburzeń jelitowych z pewnością wymaga dalszego zgłębiania.

Jakie mogą być przyczyny SIBO?

Objawy SIBO są wywołane przez przerost flory bakteryjnej w obrębie jelita cienkiego. Skąd jednak bierze się tak wiele bakterii w miejscu, gdzie u zdrowego człowieka nie ma ich prawie wcale?

Przyczyną takiego stanu rzeczy mogą być zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, np. zespół jelita drażliwego (IBS), rzekoma niedrożność jelit lub (znaczniej rzadziej) popromienne zaburzenia pracy jelit.

Nieprawidłowości anatomiczne również mogą zaburzyć równowagę flory jelitowej. Ważną rolę ogrywa tu zastawka kątniczo-krętnicza oddzielająca okrężnicę od jelita cienkiego. Uszkodzenie lub chirurgiczne usunięcie tej struktury powoduje utratę fizjologicznej bariery między florą bakteryjną okrężnicy a środowiskiem jelita cienkiego. W grupie ryzyka wystąpienia SIBO są również pacjenci po innych zabiegach chirurgicznych, m.in. pomostowaniu żołądka, wycięciu fragmentu jelita grubego i omijającej operacji bariatrycznej.

Kwas solny wydzielany w żołądku również stanowi barierę – tym razem chemiczną – dla drobnoustrojów w przewodzie pokarmowym. Z tego powodu zaleca się dużą ostrożność w stosowaniu leków zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego z grupy tzw. inhibitorów pompy protonowej np. omeprazolu i pantoprazolu. Przewlekłe przyjmowanie tych leków uznaje się za jedną z prawdopodobnych przyczyn występowania SIBO. 

Przewlekłe schorzenia metaboliczne i układowe, takie jak cukrzyca, marskość wątroby, przewlekłe zapalenie trzustki, niewydolność nerek, również stwarzają ryzyko wystąpienia SIBO.

Czy żucie gumy może wywołać SIBO?

By wyjaśnić, jaki związek ma guma do żucia z przerostem bakteryjnym jelita cienkiego, musimy zagłębić się lekko w fizjologię jelit. 

Jednym z mechanizmów, które mają za zadanie oczyścić jelita z resztek pokarmu oraz drobnoustrojów, by mogły wkrótce przyjąć kolejną porcję pożywienia jest tzw. wędrujący kompleks mioelektryczny (ang. migrating motor complex, MMC). W dużym uproszczeniu – MMC odpowiada za aktywność elektryczną i motoryczną mięśniówki jelit wywołując ich ruch i stopniowe przemieszczanie się treści pokarmowej. Nasilenie aktywności MMC obserwujemy około 90-120 minut po zakończeniu posiłku oraz w okresie dłuższych przerw od posiłków (tzw. postach). Podczas posiłku aktywność MMC jest zahamowana. A co ma do tego guma do żucia?

Żucie gumy aktywuje tzw. fazę głowową, w której dochodzi do zwiększonego wydzielania soku żołądkowego oraz zahamowania kompleksu MMC. W efekcie jelita nie mają wystarczająco dużo czasu, by „posprzątać” przed kolejnym posiłkiem, a to sprzyja nadmiernemu rozrostowi flory bakteryjnej. Upośledzenie działania MMC mogą wywołać także niektóre leki – opioidy, leki przeciwbiegunkowe (np. loperamid) i antycholinergiczne. 

W związku z tą teorią pojawiły się pewne zalecenia dietetyczne w kontekście leczenia SIBO. Najważniejsze z nich to wdrożenie regularności posiłków i pozbycie się nawyku podjadania pomiędzy nimi.

Jak zdiagnozować SIBO?

Aktualne metody diagnozowania SIBO opierają się na tzw. testach oddechowych. Badanie polega na pomiarze ilości wodoru i metanu w powietrzu wydychanym 90 minut po przyjęciu roztworu glukozy lub laktulozy.

Glukoza i laktuloza to cukry podlegające fermentacji przez drobnoustroje obecne w jelitach. Produktem ubocznym tego procesu jest wodór lub metan. Komórki ludzkie nie są zdolne do wytwarzania tych gazów, dlatego zakłada się, że pochodzą one z innego źródła - bakterii.

Jeśli przygotowujesz się do testu oddechowego, pamiętaj, aby przestrzegać kilku zaleceń:

• nie należy stosować żadnych antybiotyków doustnych przez okres 4 tygodni poprzedzających badanie,

• na tydzień przed badaniem należy odstawić leki przeczyszczające i prokinetyczne,

• dzień przed badaniem zaleca się zachowanie postu (a przynajmniej unikanie produktów spożywczych fermentujących), zaprzestanie palenia tytoniu i ograniczenie wysiłku fizycznego.

Diagnozę SIBO można postawić także na podstawie badania mikrobiologicznego treści pobranej z jelita cienkiego. Próbki pobiera się z dwunastnicy odpowiednim cewnikiem wprowadzonym do przewodu pokarmowego podczas gastroskopii. Choć metoda ta jest najbardziej wiarygodna, w praktyce ze względu na kosztowność, czasochłonność i inwazyjność badania, preferowane są testy oddechowe.

Czy SIBO jest uleczalne? Czy brać antybiotyki na SIBO?

Podstawą leczenia SIBO jest aktualnie antybiotykoterapia, która ma na celu zmniejszenie zasiedlenia jelit przez drobnoustroje i złagodzenie objawów. Najczęściej stosowanym antybiotykiem jest ryfaksymina (np. Xifaxan), choć wykorzystywane są także: sulfametoksazol z trimetoprimem (np. Bactrim, Biseptol) często w połączeniu z metronidazolem (np. Metronidazol Polpharma), ciprofofloksacyna (np. Cipronex, Proxacin, Ciphin), nieco rzadziej amoksycylina z kwasem klawulanowym (np. Amoksiklav, Augmentin).

Choć leczenie antybiotykiem wywołuje remisję u dużego odsetka pacjentów, u niektórych dochodzi do nawrotu objawów. Powszechną praktyką jest wówczas zastosowanie innego antybiotyku niż na pierwszym etapie leczenia.

Jakie leki stosować, by złagodzić objawy SIBO?

Podstawą leczenia SIBO jest terapia przeciwbakteryjna, ale na rynku dostępne są produkty bez recepty, które mogą złagodzić objawy ze strony przewodu pokarmowego.

Jeśli odczuwasz wzdęcia, pełność żołądka i gazy, możesz wypróbować:

• leki z simetykonem (np. Espumisan, Spumax Wzdęcia) lub dimetykonem (np. Esputicon) - ich działanie polega na rozbijaniu pęcherzyków gazu w jelitach, które powodują uczucie wzdęcia,

• leki z trimebutyną dostępne bez recepty (np. Tribux Bio), który reguluje motorykę jelit,

• suplementy diety zawierające wyciągi ziołowe, m.in. z kopru włoskiego, imbiru, kurkumy (np. Coligas Fast),

• napary z ziół, takich jak: koper włoski (np. Koper włoski Fix Zielnik Apteczny), kminek i mięta (np. Mięta Fix Zielnik Apteczny).

SIBO może objawiać się także bólami brzucha, które można złagodzić stosując leki rozkurczowe zawierające:

• drotawerynę (np. No-spa, Deespa, Metafen rozkurczowy),

• mebewerynę (np. Duspatalin Gastro),

• hioscyny butylobromek (np. Scopolan, Buscopan).

W aptekach dostępne są także skoncentrowane wyciągi ziołowe w postaci kropli, które stosowane są w problemach z trawieniem, np. gazami, wzdęciami i uczuciem pełności. Wśród produktów znajdziesz zarówno leki (np. Iberogast), jak i suplementy diety (np. Ulgast, Igastrik).

Czy brać probiotyki przy SIBO?

W wielu schorzeniach przewodu pokarmowego stosowanie probiotyków daje dobre efekty - reguluje pracę przewodu pokarmowego, zmniejsza wzdęcia i gazy, a także łagodzi biegunki i zaparcia. W przypadku SIBO nadmierne stosowanie probiotyków nie jest jednak wskazane - flora bakteryjna jelit jest już zbyt bogata i istnieje niewielkie prawdopodobieństwo, że jej wzbogacenie o konkretny szczep bakterii uśmierzy objawy.

Aktualne wytyczne leczenia SIBO odradzają także stosowanie prebiotyków, czyli substancji pobudzających wzrost flory bakteryjnej. Warto mieć to na uwadze, ponieważ prebiotyki występują naturalnie nie tylko w żywności, ale są także składnikami niektórych prepartów probiotycznych stosowanych jako lek osłonowy przy antybiotyku, np. Enteromax Forte, Diarof. W tej sytuacji nie rezygnuj jednak z przyjmowania flory bakteryjnej - poproś farmaceutę o dobranie preparatu niezawierającego prebiotyków.

Jaka dieta przy SIBO?

Znając przyczynę wzdęć i bólu brzucha, częstych gazów oraz biegunek w przebiegu SIBO, można ustalić listę bezpiecznych i komfortowych produktów spożywczych - tzw. produktów low FODMAP. Lista ta obejmuje produkty niefermentujące, o niskiej zawartości błonnika i słodzików.

Pamiętaj jednak, że rygorystyczna dieta FODMAP zgodnie z zaleceniami powinna być stosowana maksymalnie przez 4-6 tygodni. Później stopniowo – najlepiej notując w dzienniku postępy – przywraca się do diety pokarmy zawierające FODMAP. Ten etap trwa między 8 a 12 tygodni, a jego zadaniem jest wypracowanie listy produktów z jak najmniejszą liczbą ograniczeń, która będzie indywidualnie dostosowana do Twoich potrzeb. 

Korzyści w SIBO może przynieść nie tylko unikanie niektórych pokarmów. Niektóre doniesienia naukowe sugerują, że stosowanie odpowiednich schematów żywieniowych może wywołać korzystne zmiany flory jelitowej. Przykładem może być coraz popularniejszy w Polsce post przerywany, czyli intermittent fasting (IF). Polega on na przyjmowaniu posiłku tylko w krótkich odcinkach czasowych w ciągu doby – tzw. oknach żywieniowych. Zalecenia dietetyczne w IF są indywidualne u każdego pacjenta. Najpopularniejsza jest metoda 16/8, w której dozwolone jest przyjmowanie posiłków przez 8 godzin w ciągu doby, a następnie zachowanie 16-godzinnego postu. Stosowanie postu przerywanego warto jednak skonsultować z dietetykiem, aby uniknąć nieprawidłowego doboru posiłków pod względem kaloryczności i zawartości składników odżywczych. Konsultację online z dietetykiem połączoną ze skomponowaniem indywidualnie dobranej diety możesz umówić za pośrednictwem GdziePoLek Umów konsultację z dietetykiem

Nie zawsze konieczne jest jednak stosowanie rygorystycznych metod. Pamiętaj, że nie tylko u pacjentów z SIBO podstawą prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego jest higiena jedzenia. Dbaj o regularność posiłków, unikaj szybkiego i niedbałego jedzenia, a także wspomnianego już wcześniej podjadania i popijania słodkich napojów między posiłkami. Twoje jelita z pewnością Ci się odwdzięczą. :)