Jak zwalczyć biegunkę?

Spis treści

Czym jest biegunka?

Co powoduje biegunkę?

Jakie preparaty bez recepty można zastosować w biegunce?

Co stosować na biegunkę u dzieci?

Kiedy z biegunką należy udać się do lekarza?

Jakie leki na receptę stosuje się w biegunce?

Jak zapobiegać biegunce?

Źródła

Czym jest biegunka?

O biegunce mówimy wtedy, gdy pacjent oddaje stolce o nadmiernie luźnej konsystencji (płynne lub półpłynne) ze zwiększoną częstotliwością (przynajmniej 3 razy dziennie).

Rozwolnienie to jedno z najczęstszych przyczyn problemów zdrowotnych. U dzieci w wieku poniżej 5 lat dochodzi do niego średnio 3 razy w ciągu roku, a u dorosłych raz na rok. Biegunkę możemy rozróżniać ze względu na czas trwania objawów na ostrą (do 14 dni) i przewlekłą (ponad 4 tygodnie).

Co powoduje biegunkę?

Infekcje wirusowe i bakteryjne lub spożycie toksyn

Krótkotrwałe epizody biegunki w krajach rozwiniętych, jak Polska, mają najczęściej podłoże wirusowe. Infekcja prowadzi do zmniejszenia powierzchni wchłaniania pokarmu w wyniku uszkodzenia kosmków jelitowych.

Z zakażeniami bakteryjnymi mamy do czynienia na terenach rozwijających się. Związane jest to z niedostatkiem higieny oraz cieplejszym klimatem sprzyjającym namnażaniu bakterii. W przeciwieństwie do wirusów, toksyny bakteryjne powodują nadmierne wydzielanie płynów do jelita.

Biegunka spowodowana przez leki

Biegunka przewlekła (trwająca dłużej niż 4 tygodnie) związana jest najczęściej z działaniem niepożądanym leków (np. antybiotyków, metforminy, inhibitorów pompy protonowej IPP, leków przeciwnowotworowych) lub ich nadużywaniem (np. środków przeczyszczających).

Inne powody to przede wszystkim: zaburzenia trawienia, wchłaniania, zespół jelita drażliwego, choroby tarczycy lub nadmierne spożywanie produktów bogatych w słodziki (ksylitol, mannitol, sorbitol), których wysokie stężenie w treści pokarmowej powoduje przenikanie wody z organizmu do jelita (biegunka osmotyczna).

Jakie preparaty bez recepty można zastosować w biegunce?

Biegunka to zwykle fizjologiczna reakcja obronna organizmu i z tego powodu ma ona często charakter samoograniczający się i nie wymaga konkretnego leczenia. Najczęściej, kiedy czynniki wywołujące biegunkę zostaną usunięte z przewodu pokarmowego, objawy same ustaną. W aptekach znajdziemy preparaty nawadniające oraz leki, które pomagają zniwelować nieprzyjemne objawy.

• elektrolity (np. Orsalit, Acidolit, Dicoflor Elektrolity) - działają nawadniająco,

• diosmektyt (np. Smecta) - wychwytuje substancje powodujące biegunkę i powleka błonę śluzową przewodu pokarmowego,

• loperamid (np. Stoperan, Laremid, Imodium Instant) - hamuje perystaltykę jelit,

• racekadotryl (np. Tiorfan) - zmniejsza ilość wydzielanych płynów do jelita,

• garbniki (np. Taninal, owoc borówki czernicy, herbata czarna) – działają ściągająco (napar z płaskiej łyżki czarnej herbaty, sporządzany przez 15-20 min pod przykryciem w szklance zalanej wrzącą wodą, ma działanie przeciwbakteryjne, zagęszczające kał i zwalniające motorykę jelit; taki ciepły napój należy pić 2-3 razy dziennie),

• nifuroksazyd (np. Nifuroksazyd Gedeon Richter, Nifuroksazyd Hasco, Nifuroksazyd Polfarmex) – działa przeciwbakteryjnie; zalecany w biegunkach przebiegających z wysoką gorączką, w biegunkach podróżnych,

• probiotyki (Saccharomyces boulardii (np. Enterol), Lactobacillus (np. Lacidofil, Lakcid)) - przywracają równowagę mikroflory jelitowej.

• węgiel leczniczy (np. węgiel leczniczy Microfarm, Carbo Medicinalis VP).

Pamiętajmy również, aby podczas biegunki dostatecznie się nawadniać i spożywać małe posiłki, w miarę możliwości wracać do regularnej diety. Można również spróbować w diecie produktów zapierających jak np. ciemna czekolada, ryż, kleik marchwiowy.

Aboca Lenodiar Adult	Litorsal
Sanprobi Super Formuła	Orsalit smak neutralny

Co stosować na biegunkę u dzieci?

Najczęściej stosowanym i zwykle wystarczającym środkiem na biegunkę u dzieci jest nawadnianie za pomocą płynów do nawadniania doustnego, czyli elektrolitów z apteki (np. Acidolit, Orsalit). Jeśli dziecko nie toleruje smaku płynu, to dobrym sposobem jest schłodzenie napoju. Jeśli dziecko mimo wszystko nie chce wypić takiego roztworu - powinno przyjmować inne płyny: woda, rozcieńczony sok lub kompot, zupa, mleko w przypadku niemowląt karmionych piersią. 

Leki, które można (ale często nie trzeba) podawać dzieciom w przypadku biegunki to probiotyki (np. Dicoflor Baby, Enterol) lub preparaty zawierające diosmektyt (np. Smecta, Dicostop). Z ziołowych sposobów można stosować napar z suszonych borówek (np. owoc borówki czernicy) jeśli dziecko ma już rozszerzoną dietę. 

U dzieci nie stosuje się na własną rękę nifuroksazydu (np. Nifuroksazyd Gedeon Richter, Nifuroksazyd Hasco), ponieważ nie działa on na wirusy, a większość biegunek u dzieci ma pochodzenie wirusowe. Na własną rękę nie powinniśmy podawać dzieciom również loperamidu (np. Stoperan, Laremid).

Kiedy z biegunką należy udać się do lekarza?

• w przypadku odwodnienia, które objawia się m.in. suchością błon śluzowych lub utratą elastyczności skóry,

• w stolcu pojawia się krew, śluz lub biegunka ma charakter tłuszczowy,

• biegunce towarzyszy wysoka gorączka (powyżej 38,9 ℃),

• czas trwania biegunki jest dłuższy niż ok. 2 dni w przypadku dzieci i osób starszych, a dotychczasowe leczenie nie przynosi efektów.

Jakie leki na receptę stosuje się w biegunce?

Podstawowe leki przeciwbiegunkowe dostępne na receptę dość często nie różnią się bardzo mocno składem od tych, które otrzymamy w aptece z pominięciem wizyty u lekarza, np. Loperamid WZF, Hidrasec, Gastrolit.

Antybiotykoterapia bez badania mikrobiologicznego stolca nie jest zwykle zalecana, ponieważ zakażenia objawiające się rozwolnieniem są najczęściej pochodzenia wirusowego. U chorych z biegunką podróżnych lub o bardzo ciężkim przebiegu lekarz może jednak zalecić ciprofloksacynę (np. Cipronex, Ciphin) lub azytromycynę (np. Sumamed, AzitroLEK, Macromax).

Jak zapobiegać biegunce?

• przestrzegać podstawowych zasad higieny, m.in.: myć ręce, w szczególności przed spożywaniem pokarmów, po kichaniu lub skorzystaniu z toalety,

• myć owoce i warzywa przed ich zjedzeniem, a w krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej pić wodę tylko butelkowaną,

• przed wyjazdem i w jego trakcie prewencyjnie stosować probiotyki.

Źródła

1. Charakterystyki Produktów Leczniczych przedstawianych leków.

2. Goudarzi M, Goudarzi H, Rashidan M. Probiotics: an update on mechanisms of action and clinical applications. Novel Biomed. 2014; 2(1): 22-30.

3. J. Krajewska. Postępowanie w biegunkach. Lek w Polsce. 2015; 1(284): 6-12.

4. Rutter P. Opieka farmaceutyczna. Objawy, rozpoznanie i lecznie. Wrocław 2013, 143-149.

5. Saif Ul Islam. Clinical Uses of Probiotics. Medicine. 2016; 5(96): 1-5.

6. Witold Bartnik. (red.): Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, 886-887, 1051.