Euforia, pobudzenie, ryzykowne zachowania… a następnie depresja. Takie zmiany mogą oznaczać chorobę afektywną dwubiegunową (CHAD). Jest to coś więcej niż tylko huśtawka nastrojów. Jak przebiega choroba dwubiegunowa? Jak opanować objawy i powrócić do normalnego funkcjonowania?
Spis treści
Czym jest choroba afektywna dwubiegunowa?
Kto choruje na chorobę dwubiegunową?
Jak zdiagnozować chorobę dwubiegunową?
Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej
Czy choroba dwubiegunowa jest uleczalna?
Czym jest choroba afektywna dwubiegunowa?
Choroba afektywna dwubiegunowa (CHAD) to choroba psychiczna, której cechą charakterystyczną są powtarzające się okresy zaburzeń nastroju, tzw. epizody. Może to być nastrój nadmiernie podwyższony, czyli mania lub hipomania, lub też nastrój obniżony, czyli depresja. Takie odmienne „bieguny” występują naprzemiennie lub też jeden rodzaj epizodów powtarza się częściej. Mogą być one również rozdzielone krótszymi lub dłuższymi okresami bez objawów.
Mania lub hipomania - biegun górny
Epizod manii trwa przynajmniej 7 dni. Może to być zarówno euforia, jak i nadmierna drażliwość. W stanie manii chory ma gonitwę myśli i ciągłą potrzebę mówienia. Zmniejsza się zapotrzebowanie na sen, a mimo to następuje zwiększenie energii i aktywności. Wzrasta samoocena, spada natomiast zdolność krytycznego myślenia i samokontroli. Chory ma zatem tendencję do podejmowania ryzykownych zachowań bez zrozumienia ich konsekwencji, np. nadmiernego wydawania pieniędzy, szybkiej jazdy samochodem, przygodnych kontaktów seksualnych. W fazie manii wystąpić mogą również objawy przypominające schizofrenię, czyli urojenia i halucynacje.
Hipomania wygląda podobnie do manii, jednak symptomy są mniej nasilone i nie zaburzają aż tak bardzo funkcjonowania. Taki epizod trwa co najmniej 4 dni.
Depresja - biegun dolny
Epizod depresji trwa 2 tygodnie lub więcej. Objawia się brakiem odczuwania przyjemności i zaniżoną samooceną. Mogą wystąpić trudności z wykonywaniem codziennych czynności i podejmowaniem decyzji, zaburzenia snu oraz apetytu. W ciężkich przypadkach pojawiają się myśli samobójcze.
Epizody mieszane
O epizodach takich mówimy, gdy występują zarówno objawy manii (hipomanii), jak i depresji, równocześnie lub jako częste zmiany nastroju (np. w ciągu kilku godzin).
Kto choruje na chorobę dwubiegunową?
Według statystyk na chorobę dwubiegunową zapada do 2,6% społeczeństwa. W rzeczywistości liczba ta może być dużo wyższa ze względu na trudności w zdiagnozowaniu choroby (często mylona jest z samą depresją).
Pierwsze objawy występują zwykle w bardzo młodym wieku (15-18 r.ż.), jednak nierzadko właściwe rozpoznanie następuje kilka lat później, ok. 25-35 r.ż. [1]. Na zaburzenia dwubiegunowe kobiety i mężczyźni zapadają równie często.
CHAD ma podłoże genetyczne, jednak dziedziczy się jedynie predyspozycję do niej. Na jej faktyczne wystąpienie wypływa wiele innych czynników, np. stresujące wydarzenia, nieuregulowany tryb życia czy niektóre współistniejące choroby.
Jak zdiagnozować chorobę dwubiegunową?
W fazie depresji chory czuje się źle, więc przeważnie sam zgłasza się do lekarza. Trudniej jest w przypadku manii, kiedy to osoba cierpiąca na CHAD często nie zdaje sobie sprawy z tego, że z jej zachowaniami jest coś nie tak i że są one niebezpieczne.
Przy podejrzeniu choroby dwubiegunowej - gdy czujemy, że nie panujemy nad swoimi emocjami czy zachowaniami oraz zaobserwujemy cykliczność zaburzeń nastroju - należy zwrócić się po pomoc do psychiatry. Do tego specjalisty nie trzeba mieć skierowania. Wystarczy udać się bezpośrednio do poradni zdrowia psychicznego lub do prywatnego gabinetu psychiatrycznego.
Lekarz diagnozuje chorobę poprzez badanie psychiatryczne oraz rozmowę o zmianach nastroju. W rozpoznaniu choroby dwubiegunowej ważne jest odróżnienie jej od samej depresji oraz schizofrenii. Należy również wziąć pod uwagę inne możliwe przyczyny zmian zachowania, np. nadużywanie substancji psychoaktywnych czy choroby somatyczne (niedoczynność tarczycy, nowotwory mózgu). Z tego powodu lekarz może zlecić wykonanie badań diagnostycznych (np. badanie krwi, rezonans magnetyczny).
Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej
Większość osób leczących się na zaburzenia dwubiegunowe obywa się bez pobytu w szpitalu. Jednak przy bardzo nasilonych objawach, gdy chory jest zagrożeniem dla siebie lub otoczenia, hospitalizacja może być konieczna.
Leki stosowane w chorobie dwubiegunowej
W leczeniu CHAD główną rolę odgrywają leki stabilizujące nastrój (normotymiczne). Mają one za zadanie opanowanie epizodów manii (hipomanii) i zapobieganie ich nawrotom. Niektóre z nich są skuteczne również w epizodach depresyjnych. Leki normotymiczne nie działają natychmiast. Przyjmuje się je długotrwale lub na stałe. Ze względu na indywidualny przebieg choroby, dobranie najskuteczniejszych u danej osoby medykamentów może wymagać kilku prób. Istotna jest współpraca pacjenta z lekarzem. W fazie manii istnieje ryzyko samodzielnego odstawienia leków przez chorego, co stwarza problem w leczeniu.
W charakterze stabilizatorów nastroju stosuje się:
leki przeciwpadaczkowe - kwas walproinowy i jego pochodne (np. Convulex, Depakine Chrono), karbamazepina (np. Tegretol CR, Neurotop Retard), lamotrygina (np. Lamitrin);
atypowe leki przeciwpsychotyczne, m.in. klozapina (np. Klozapol), risperidon (np. Rispolept), zyprazydon (np. Zypsila), kwetiapina (np. Kwetaplex, Ketrel), olanzapina (np. Zolafren, Zolaxa), aripiprazol (np. Abilify).
W leczeniu poszczególnych epizodów choroby stosuje się dodatkowo:
w fazie depresji – leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI, takie jak citalopram (np. Cital, Citabax), escitalopram (np. Aciprex, Elicea) czy fluoksetyna (np. Andepin, Seronil) oraz z grupy SNRI, jak wenlafaksyna (np. Faxolet Er, Venlectine). Istotne jest, że leki te mogą wywołać lub nasilać objawy manii, należy więc je stosować tylko w razie konieczności oraz w połączeniu lekami normotymicznymi;
w fazie manii, gdy pacjent jest pobudzony - leki uspokajające z grupy benzodiazepin, takie jak klonazepam (np. Clonazepamum TZF) czy alprazolam (np. Xanax, Afobam).
Psychoterapia choroby afektywnej dwubiegunowej
Psychoterapia (terapia poznawczo-behawioralna, psychoedukacja) zastosowana jako uzupełnienie dla leków pomaga choremu opanować wahania nastroju (np. uczy rozpoznawać i unikać czynników wyzwalających depresję lub manię), uaktywnić się w trakcie epizodów depresyjnych oraz zmierzyć się z konsekwencjami epizodów maniakalnych. Na takie leczenie kieruje lekarz prowadzący i zazwyczaj odbywa się ono w poradni zdrowia psychicznego.
Czy choroba dwubiegunowa jest uleczalna?
Nieleczona choroba prowadzi do niepełnosprawności, gdyż z czasem zwiększa się jej nasilenie. Bardzo często zdarzają się nawroty. Leczenie jest długotrwałe, może trwać kilka lat lub nawet całe życie, jednak dzięki niemu u 1/3 osób dotkniętych chorobą afektywną dwubiegunową jej postęp zatrzymuje się; kolejne 1/3 nadal ma problemy (w sferze pracy, społeczeństwa czy rodziny), ale jest w stanie funkcjonować. U 20% chorych objawy stają się chroniczne [2]. Z kolei 10%-15% popełnia samobójstwo [3]. Pamiętajmy więc, że w przypadku zaobserwowania u siebie lub bliskich niepokojących objawów, najlepsze szanse na powrót do normalnego funkcjonowania daje jak najszybsze zgłoszenie się do lekarza.
Źródła
[1] Lek. Psych. Stanisław Porczyk: Choroba afektywna dwubiegunowa, CHAD - podstawowe informacje. Witryna edukacyjna Grupa Synapsis Online
[2] Frederick K Goodwin, Kay Redfield Jamison: Manic-Depressive Illness - Bipolar Disorders and Recurrent Depression. Wyd. Oxford University Press, 2007
[3] Stanisław Pużyński: Zaburzenia afektywne dwubiegunowe. W: Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria. T. 2. Wyd. Urban Parner, 2011
redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.
ostatnia zmiana: 02.09.2024 14:49:57
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.