Fakty i mity o mleku modyfikowanym

Trzeba przejść na mleko modyfikowane, jeśli dziecko ma alergię na mleko matki.

MIT Dzieci nie mają alergii na mleko matki, gdyż matczyny pokarm sam w sobie nie alergizuje. Karmienie piersią nie wyklucza jednak pojawienia się alergii u dziecka z innych powodów.

Alergeny z pokarmów jedzonych przez mamę mogą przenikać do mleka, a wraz z nim trafiać do organizmu maluszka i wywoływać objawy alergii, np. wypryski skórne, problemy z wypróżnianiem czy przewlekły katar.

U niemowląt karmionych piersią najczęściej zdarza się alergia pokarmowa na białko mleka krowiego, białko jaja kurzego, cielęcinę, kakao czy cytrusy znajdujące się w diecie matki. W tym wypadku mamie karmiącej zaleca się przejście na dietę eliminacyjną, w której na 2-3 tygodnie odstawia się "podejrzany" produkt. Jeśli w tym czasie u dziecka nie nastąpi poprawa, przywraca się go do diety i usuwa kolejny. Nie eliminuj jednak z diety zbyt wiele - jeśli problem nie mija, skorzystaj z pomocy pediatry lub doradcy laktacyjnego.

Innym powodem alergii może być galaktozemia - choroba uwarunkowana genetycznie, w wyniku której organizm nie jest w stanie przetwarzać galaktozy w glukozę. Pierwsze objawy galaktozemii pojawiają się, gdy noworodek zaczyna przyjmować pokarm matki, co jest związane z tym, że w kobiecym mleku znajduje się laktoza, czyli cukier mleczny, w skład którego wchodzi galaktoza. Objawami galaktozemii są, np. biegunka czy wymioty.

Jeżeli u dziecka faktycznie zostanie zdiagnozowana galaktozemia, konieczne jest wyeliminowanie z diety wszystkich produktów zawierających galaktozę i laktozę. Aby kontynuować karmienie piersią, można podać dziecku laktazę w kroplach, np. Delicol, Kolzym. Jest to enzym, który odpowiada za trawienie laktozy zawartej w mleku. Rodzice mogą także zdecydować się zastąpić mleko matki mlekiem modyfikowanym bezlaktozowym, np. Bebilon bez laktozy.

Gdy dziecko skończy 6 miesięcy trzeba przejść na kolejne mleko modyfikowane.

FAKT Potrzeby żywieniowe maluszka do 6. miesiąca życia są inne niż półroczniaka czy roczniaka, dlatego mleko początkowe, które podaje się dzieciom od urodzenia do 6. miesiąca, różni się składem od następnego - przeznaczonego dla dzieci powyżej pół roku.

Mleko następne, np. Bebilon 2 z Pronutra Advanced, Bebiko 2, Enfamil Premium 3, jest dodatkowo wzbogacone o żelazo, którego na tym etapie rozwoju dzieci nie mają już z zasobów z życia płodowego.

Mleko matki w przypadku dzieci karmionych piersią zawiera nieznaczne ilości żelaza, jednak jego poziom nie wzrasta "samoistnie" po ukończeniu przez dziecko 6 miesięcy. Podaż tego pierwiastka w mleku modyfikowanym jest więc większa niż w przypadku mleka matki, jednak ze względu na swoje pozostałe właściwości mleko matki jest nadal zalecane przez WHO do co najmniej 2 rż.

Należy zaznaczyć, że po ukończeniu 6. miesiąca życia każde dziecko, niezależnie od metody karmienia, powinno mieć już rozszerzaną dietę, najlepiej z użyciem produktów bogatych w żelazo.

O tym, które mleko następne wybrać i jak je wprowadzić do diety dziecka, przeczytasz szczegółowo w opracowaniu Mleka modyfikowane (zastępcze).

Mleko modyfikowane jest bardziej kaloryczne od mleka matki.

MIT Mleko modyfikowane posiada bardzo podobną kaloryczność do kobiecego pokarmu. Siara, czyli pokarm, który dziecko otrzymuje od mamy w ciągu 4-6 dni po porodzie, posiada 48-64 kcal/100 ml. Kaloryczność dojrzałego mleka mamy to 65-75 kcal/100 ml, a mleka modyfikowanego - 65-70 kcal/100 ml.

Trzeba przejść na mleko modyfikowane, jeśli dziecko słabo przybiera na wadze.

MIT Słabe przybieranie na wadze wynika zazwyczaj z faktu, że:

• dziecko ma problemy ze ssaniem (występują u niego zaburzenia ssania, posiada wadę utrudniającą prawidłowe chwytanie piersi lub z jakiegoś powodu odmawia ssania),
• w przypadku urodzeń przedwczesnych maluszek może być za słaby, by efektywnie pobierać mleko z piersi lub może szybko się męczyć - zasypiać, nie zdążywszy się najeść,
• niektóre mamy (np. podczas silnego stresu, chorób lub przyjmowania niektórych leków) mogą produkować zbyt małą ilość mleka, aby sprostać zapotrzebowaniu dziecka.

Pediatra lub doradca laktacyjny, który zbada dziecko i przeprowadzi wywiad z rodzicami, może zlecić dodatkowe badania czy ocenić prawidłowość techniki karmienia piersią, aby znaleźć przyczynę zbyt małych przyrostów.

Jeśli przyczyną jest nieefektywne ssanie, niektóre mamy decydują się na odciąganie swojego pokarmu i podają go dziecku z butelki.

Dopiero jeśli pomimo podjętych starań dziecko nadal nie przybiera na wadze, zleca się dokarmianie mlekiem modyfikowanym, czasem jednak przy kontynuacji karmienia piersią. Dokarmiania nie rekomenduje się jednak z uwagi na krążący mit o jego wyższej kaloryczności w stosunku do mleka mamy. Karmiąc mieszanką możemy po prostu dopasować jej ilość do zapotrzebowania dziecka oraz - dzięki podziałce na butelce - łatwo kontrolować, ile maluszek zjadł, a także wybrać odpowiedni smoczek czy butelkę, które umożliwią mu prawidłowe pobieranie pokarmu.

O tym, jak wybrać najlepszą butelkę do karmienia, przeczytasz w artykule Butelki dla dzieci.

Dzieci karmione mlekiem modyfikowanym szybciej przybierają na wadze.

MIT Dzieci karmione mlekiem modyfikowanym w prawidłowy sposób nie przybierają szybciej na wadze niż te, które we właściwy sposób są karmione naturalnie. Pisząc "prawidłowo" mam na myśli nieprzekarmianie dziecka, gdyż jest to jeden z najczęściej popełnianych błędów, który prowadzi do tego, że maluszek tyje.

Gdy masa dziecka odpowiednio wzrasta, a w czasie posiłku odwraca ono główkę, odpycha butelkę czy wypluwa smoczek, to znak dla rodziców, że pora zakończyć karmienie. Nie podawaj mleka na siłę, aż dziecko "do cna" opróżni butelkę i zje więcej, niż potrzebuje. Taka praktyka faktycznie prowadzi do szybszego i nadmiernego przybierania na wadze. Owszem, na opakowaniu mleka modyfikowanego podana jest objętość porcji, jaką podaje się dziecku w określonym wieku, ale maluszek wcale nie musi tyle zjeść, jeśli rozwija się prawidłowo. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące wagi dziecka, skonsultuj się z pediatrą.

Dzieci karmione mlekiem modyfikowanym powinny mieć szybciej rozszerzaną dietę.

MIT Niezależnie od tego, czy dziecko karmione jest mlekiem modyfikowanym czy piersią, zgodnie ze stanowiskiem ESPGHAN (The European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition), rozszerzanie diety zaleca się rozpocząć pomiędzy 17. tygodniem (początek 5. miesiąca życia) a 26. tygodniem (początek 7. miesiąca życia) jego życia, gdyż w tym okresie dzieci osiągają dojrzałość mięśniowo-nerwową, która umożliwia im nabycie umiejętności siedzenia z podparciem, kontrolowania ruchów głowy i szyi czy jedzenia z łyżeczki, które umożliwiają bezpieczne rozszerzenie diety. W tym okresie zanika także charakterystyczny dla okresu noworodkowego i wczesnoniemowlęcego odruch usuwania z ust ciał obcych, utrudniający karmienie pokarmami innymi niż płynne.

Nie ma jednak jednego właściwego wieku, w którym u wszystkich niemowląt konieczne jest rozszerzenie diety. Zależy to przede wszystkim od cech rozwoju osobniczego dziecka, aczkolwiek większość maluchów wymaga wprowadzania dodatkowego pokarmu, oprócz mleka modyfikowanego, ok. 6. miesiąca życia, gdyż mniej więcej w tym okresie wyłączne karmienie mlekiem przestaje zapewniać mu właściwą podaż energii, białka, żelaza, cynku i niektórych witamin.

Zalecenia mówią, iż u dzieci poniżej 6. miesiąca życia należących do grupy ryzyka niedoboru żelaza, istnieją korzyści z wprowadzenia do diety produktów z tym pierwiastkiem, oczywiście, po konsultacji z pediatrą.

Niemowlętom, które wykazują umiejętności rozwojowe potrzebne do spożywania pokarmów uzupełniających przed 17. tygodniem życia, nie trzeba od razu w dniu ukończenia tego wieku rozszerzać diety. Gotowość do przyjmowania pokarmów innych niż mleko modyfikowane nie oznacza od razu konieczności ich wprowadzania.

Dzieci karmione mlekiem modyfikowanym powinny być dopajane wodą.

MIT Nie ma zaleceń dotyczących dopajania dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym. Zgodnie ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, które zostało zaktualizowane w styczniu 2021 r., "skład preparatów do początkowego żywienia niemowląt uwzględnia swoiste potrzeby żywieniowe w tym okresie i w całości zaspokaja zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne składniki odżywcze w pierwszych 6 miesiącach życia." Zalecenie to dotyczy zdrowych dzieci, ale przy podjęciu decyzji, czy dziecko do 6. miesiąca życia karmione mieszanką należy dodatkowo dopajać wodą, należy brać pod uwagę przede wszystkim jego stan zdrowia i funkcjonowanie.

Jeśli dziecko jest aktywne, zdrowe (np. nie ma gorączki, biegunki, wymiotów), nie ma cech odwodnienia (suchość ust, nadmierna senność, "zapadnięte oczy") i regularnie oddaje mocz – nie ma potrzeby dodatkowego podawania płynów. Jeśli maluch jest chory, trwa upalne lato lub dziecko właściwie przybiera na wadze, ale jest niespokojne między karmieniami, można podawać mu wodę, aby uniknąć "ponadprogramowych karmień".

Po ukończeniu 6. miesiąca życia zapotrzebowanie dziecka na wodę wynosi około 800-1000 ml na dobę i obejmuje wodę z wszelkiego rodzaju napojów oraz tą obecną w żywności. W związku z tym, że w tym okresie następuje proces rozszerzania diety, warto podawać maluchowi wodę celem kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych. Przyzwyczajanie dziecka do picia wody ma duże znaczenie w profilaktyce wielu chorób, między innymi, otyłości.

Dziecko powinno pić mleko modyfikowane nie częściej niż co "X" godzin.

MIT Nie ma "sztywnych" wytycznych, które ustalają odstępy czasowe pomiędzy kolejnymi karmieniami mlekiem modyfikowanym, ale istnieją zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, które - zależenie od wielu czynników - można modyfikować. Zgodnie z nimi:

• w 1 miesiącu zalecane podawanie jest 7 porcji po ok. 110 ml,
• w 2-4 miesiącu - 6 porcji po 120-140 ml,
• w 5-6 miesiącu podaje się 5 porcji mleka po 150-160 ml dziennie,
• w 7-8 miesiącu - 5 porcji po 170-180 ml,
• w 9-12 miesiącu - 4-5 porcji po 190-220 ml.

Z powyższego schematu można oczywiście wyliczyć, co ile mniej więcej godzin może jeść dziecko, dzieląc dobę na liczbę porcji, np. 24 godziny : 6 = 4 godziny - dziecku w 2-3 miesiącu życia zaleca się pić mleko co mniej więcej 4 godziny. Należy jednak pamiętać, że istnieje szereg sytuacji, które wymagają zmiany odstępów pomiędzy kolejnymi karmieniami mlekiem modyfikowanym, np. dzieci mające tendencję do ulewania będą jadły częściej, ale mniejsze objętości, przez co liczba porcji w ciągu doby wzrośnie.

Karmiąc dziecko należy być "elastycznym" - jeśli widzisz, że dziecku nie odpowiada zaproponowany szablon karmienia - zamiast powielać na siłę schematy, staraj się wraz ze specjalistą dobrać najlepsze rozwiązanie.

Niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym śpią lepiej niż karmione piersią.

MIT Przeprowadzone badania nie wykazują związku pomiędzy liczbą wybudzeń nocnych ani ze sposobem karmienia dziecka, ani z ilością spożywanych posiłków mlecznych. 

Na podstawie obserwacji, iż dziecko karmione naturalnie nie zasypia przy piersi, nie powinno się wyciągać wniosków, że podanie mieszanki mogłoby być receptą na uśpienie - wszak przecież maluszek wcale nie musi zasypiać podczas karmienia. Sposobem na wyciszenie dziecka może być np. bujanie, kilkuminutowy masaż czy łagodna muzyka.

Pamiętajmy także, że głód nie jest jedynym powodem nocnych pobudek dziecka. Nie należy zapominać, że maluszek oprócz jedzenia ma także inne potrzeby, np. emocjonalne i budzi się, bo zwyczajnie potrzebuje bliskości, poczucia bezpieczeństwa czy zapachu rodzica, a może po prostu jest mu za ciepło lub coś go boli.