Krwawoczerwona wysypka i malinowy język to jej główne objawy. W dawnych czasach śmiertelna choroba zakaźna, nie tylko wieku dziecięcego - szkarlatyna. Jak rozpoznać szkarlatynę i czy dostępne są testy, które pozwalają ją wykryć? Jak wyleczyć szkarlatynę, również u kobiet w ciąży?
Spis treści
W jaki sposób można zarazić się szkarlatyną?
Jak leczyć szkarlatynę w ciąży?
Czym jest szkarlatyna?
Szkarlatyna (płonica) to ostra choroba zakaźna wywoływana przez bakterie Streptococcus pyogenes, czyli paciorkowce ropne grupy A. Objawy płonicy są efektem obecności w organizmie jednego z trzech rodzajów toksyn: A, B lub C, produkowanych przez te drobnoustroje.
Kto choruje na szkarlatynę?
Najczęściej chorują dzieci w wieku 3-8 lat, rzadziej osoby dorosłe. Płonicy nie obserwuje się u niemowląt do 6 miesiąca życia. Szczyt zachorowań przypada na okres jesieni, zimy oraz wczesnej wiosny.
Przebycie szkarlatyny daje trwałą odporność na konkretny typ toksyny, która wywołała zachorowanie. Chorować można nawet trzykrotnie, ze względu na istnienie trzech, różniących się typów toksyn.
W jaki sposób można zarazić się szkarlatyną?
Źródłem zakażenia są chorzy na szkarlatynę lub anginę paciorkowcową, jak również zdrowi, będący nosicielami paciorkowców z grupy A – sami nie chorują, ale zarażają innych.
Bakterie przenoszone są drogą kropelkową (np. przez kichnięcie czy kaszlnięcie) oraz poprzez odzież i sprzęt używany przez chorego.
Jakie są objawy szkarlatyny?
Pierwsze symptomy choroby pojawiają się w ciągu 1-3 dni od zakażenia. U najmłodszych szkarlatyna rozpoczyna się wysoką gorączką (39-40°C), uczuciem rozbicia, bólem gardła, głowy, brzucha. Częstym objawem są wymioty.
W 2-3 dobie od wystąpienia gorączki, na skórze ciała pojawia się wysypka, wyglądem przypominająca ukłucie igły lub drucianej szczotki. Ma ona postać drobnych, szkarłatno-czerwonych, gęsto ułożonych kropeczek (stąd nazwa choroby). Obejmuje całe ciało, z wyjątkiem okolicy nosa i ust, które pozostają blade (tzw. trójkąt Fiłatowa). Najpierw uwidacznia się na szyi i piersiach. Najbardziej obfita jest w zgięciach łokci i kolan oraz ciepłych miejscach na skórze – brzuchu, pośladkach czy pachwinach. Blednie pod wpływem ucisku czy uszczypnięcia skóry. Może być szorstka i swędząca. W fałdach ciała kruche naczynia mogą pękać i powodować czerwone smugi (tzw. linie Pastii).
Kolejnym, typowym objawem płonicy, jest pokrycie się języka białym nalotem, który ustępuje po 2-3 dniach. Wtedy to uwypuklają się brodawki oraz kubki smakowe i język staje się żywoczerwony (język malinowy). Żywoczerwone jest także gardło. Czasem na obrzękniętych migdałkach podniebiennych widoczny jest ropny nalot. Dochodzi do powiększenia i bolesności węzłów chłonnych pachwinowych i szyjnych.
Po około 5-6 dniach wysypka zanika. Wtedy skóra twarzy, tułowia, ale głównie dłoni i stóp, zaczyna się intensywnie płatowo złuszczać. Proces ten trwa od 2 do 6 tygodni.
U dorosłych objawy są zbliżone do tych, które obserwuje się u dzieci, jednak przebieg choroby jest znacznie ostrzejszy. Może pojawić się martwica dna jamy ustnej czy utrata przytomności, a w skrajnych przypadkach nawet zapalenie wsierdzia (błony wyścielającej powierzchnię przedsionków i komór serca).
Jak zdiagnozować szkarlatynę?
Jeśli zaobserwujesz u siebie lub swoich bliskich objawy szkarlatyny, należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który na podstawie obserwacji objawów oraz wywiadu, zdiagnozuje chorobę. Kiedy pojawią się wątpliwości, zleci wykonanie wymazu z gardła, celem wykrycia paciorkowca grupy A lub zrobi szybki test na paciorkowca, tzw. strep test (wymaz z gardła z natychmiastowym wynikiem).
W aptekach dostępne są domowe testy wykrywające w wymazie z gardła paciorkowca grupy A (np. STREP A'LERT test na anginę i szkarlatynę, Test angina Strep A Diather). Wymaz można wykonać samodzielnie, a wynik widoczny jest już po kilku minutach. Wynik testu warto skonsultować z lekarzem.
 |
 |
Jak wyleczyć szkarlatynę?
Choremu na płonicę podaje się antybiotyk - penicylinę (np. Ospen 750, Ospen 1000). Stosuje się ją przez 10 dni, zgodnie z zaleceniami lekarza. W przypadku uczulenia na penicylinę, lekarz przepisuje antybiotyk z grupy makrolidów: azytromycynę (np. Sumamed, Azycyna, Azitrox 500) lub klarytromycynę (np. Klacid, Fromilid, Klabax). Osoba chora przestaje zarażać po około dobie od rozpoczęcia antybiotykoterapii. Po kilku dniach przyjmowania leku główne objawy najczęściej ustępują. Nie można jednak przerywać kuracji, ponieważ może dojść do groźnych powikłań (ropień okołomigdałkowy, zapalenie ucha środkowego, wsierdzia, opon mózgowych, kłębuszków nerkowych, zatok, gorączka reumatyczna, martwica dna jamy ustnej, sepsa) czy nawrotu choroby.
Chory na płonicę musi pozostać w domu przez całą terapię, a nawet do tygodnia po niej, najlepiej leżąc w łóżku. Należy przyjmować dużą ilość chłodnych płynów – wodę, herbatkę z lipy (np. Lipa Fix) czy rumianku (Rumianek Fix).
Dodatkowo, kiedy chory gorączkuje powyżej 38°C, podajemy na zmianę preparaty bez recepty - paracetamol (np. Apap Junior, Pedicetamol, Panadol dla dzieci) z ibuprofenem (np. Nurofen Forte, Ibum Forte), co 4-6 godzin (najpierw paracetamol, a po 4-6 godzinach ibuprofen lub odwrotnie). Złagodzą one także ból głowy i mięśni. Czoło i pachwiny można okładać pieluchą tetrową nasączoną chłodną, ale nie zimną wodą. Zmieniamy ją, kiedy przyjmie temperaturę ciała.
Po ustąpieniu objawów choroby, konieczna jest kontrolna wizyta lekarska oraz wykonanie ogólnego badania krwi i moczu. Skierowanie na nie wypisze lekarz rodzinny.
Na szkarlatynę nie ma szczepionki.
Jak leczyć szkarlatynę w ciąży?
Jeśli zakażenie nastąpiło w ciąży, choroba oraz leczenie nie zagrażają płodowi, ale antybiotykoterapia musi być wdrożona bardzo szybko. Antybiotyki z grupy penicylin można podawać kobietom ciężarnym. Niezależnie od etapu ciąży, bezpieczna jest również amoksycylina (np. Amotaks Dis, Ospamox, Duomox). Wysoką temperaturę obniżamy wyłącznie preparatami z paracetamolem (np. Apap, Efferalgan).
Źródła
https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/74624,szkarlatyna-plonica
https://www.cdc.gov/groupastrep/diseases-public/scarlet-fever.html
redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.
ostatnia zmiana: 07.03.2024 09:43:59
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.