Jaki wpływ na zdrowie ma witamina A?

Prawdopodobnie każdy z nas spotkał się na lekcji biologii z "witaminowym" skrótem ADEK. Dotyczy on witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, a należą do nich witaminy: A, D, E i K. Nie wszyscy jednak pamiętają, że w przeciwieństwie do witamin rozpuszczalnych w wodzie, nie są one wydalane z moczem. Witaminy z grupy ADEK są odkładane w tkance tłuszczowej co ma swoje zalety - poza witaminą D rzadko spotykamy ich niedobory - jednak zwiększa ryzyko ich przedawkowania, które może być szkodliwe dla zdrowia.

Najstarszą wśród witamin jest witamina A. Nazwa "witamina A" odnosi się do organicznych związków chemicznych z grupy retinoidów, do których zaliczamy:

• retinol,

• retinal,

• kwas retinowy.

Spis treści

Produkty bogate w witaminę A

Przyczyny niedoboru witaminy A

Objawy niedoboru witaminy A

Jakimi preparatami uzupełnić niedobór witaminy A?

Witamina A może być niebezpieczna dla kobiet w ciąży

Objawy przedawkowania witaminy A

Produkty bogate w witaminę A

Do najbogatszych źródeł witaminy A należą produkty pochodzenia zwierzęcego: tran i wątroba, natomiast produkty pochodzenia roślinnego takie jak:

• słodkie ziemniaki,

• jarmuż,

• marchew,

• szpinak,

• dynia

są źródłem prowitaminy A, powszechnie znanej jako betakaroten.

Dzienne zapotrzebowanie ludzkiego organizmu na witaminę A wynosi około 1 miligrama. Taka dawka witaminy A jest niezbędna do:

• prawidłowego widzenia (przede wszystkim o zmroku),

• optymalnego funkcjonowania tkanki nabłonkowej,

• utrzymania dobrego stanu skóry, włosów i paznokci, oraz wzrostu kości i zębów.

Poza tym, witamina A chroni nabłonek układu oddechowego przed drobnoustrojami, a także zapewnia prawidłowy przebieg funkcji rozrodczych oraz rozwoju płodowego.

Przyczyny niedoboru witaminy A

Witamina A nie jest produkowana przez nasz organizm i dlatego musi być dostarczana wraz z pożywieniem. Z tego powodu do najczęstszych przyczyn jej niedoboru należy zbyt niskie spożycie produktów bogatych w witaminę A oraz zaburzenia jej wchłaniania w jelitach.

Stan niedoboru może również wystąpić w okresie zwiększonego zapotrzebowania na witaminę A, np. u dzieci chorujących na ospę.

Z chemicznego punktu widzenia jest to przede wszystkim witamina rozpuszczalna w tłuszczach. Choroby upośledzające trawienie i wchłanianie tłuszczów, takie jak:

• celiakia,

• kamica żółciowa,

• niewydolność trzustki,

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego

przyczyniają się więc do niedoboru witaminy A.

Objawy niedoboru witaminy A

W pierwszej kolejności niedobór witaminy A objawia się suchą i zrogowaciałą skórą oraz łamliwymi paznokciami. O niedoborze witaminy A może ponadto świadczyć:

• ślepota zmierzchowa,

• suchość oczu,

• pogorszenie wzroku,

• łuszczyca,

• trądzik pospolity,

• skłonność do biegunek,

• złe samopoczucie.

Warto pamiętać o możliwości oznaczenia poziomu witaminy A w laboratorium. Badanie to jest przydatne w diagnostyce, m.in. złego wchłaniania czy ślepoty zmierzchowej.

Jakimi preparatami uzupełnić niedobór witaminy A?

Jeśli mimo zmian wprowadzonych w diecie nadal mamy kłopot z suchą skórą to warto sięgnąć np. po znaną od lat maść ochronną z witaminą A. Nowością apteczną jest maść ochronna z wysoką zawartością witaminy A np. Retimax 1500 o szerokim zakresie działania, która poza działaniem nawilżającym, ochronnym i odżywczym, wspomaga również naturalne procesy gojenia.

Doustnie witamina A może być przyjmowana w postaci kapsułek, np. Vitaminum A Hasco.

Najsilniejszą formą witaminy A jest kwas retinowy i jego pochodne farmaceutyczne (np. izotretinoina) zaliczane do retinoidów. Są one przede wszystkim znane ze swojego działania przeciwtrądzikowego, bo hamują rozwój bakterii takich jak Staphylococcus epidermidis oraz Propionibacterium acnes. Poza tym powodują zanik gruczołów łojowych i rozjaśniają cerę, jednak ze względu na możliwość wywołania działań niepożądanych, są dostępne tylko na receptę.

Witamina A może być niebezpieczna dla kobiet w ciąży

Stosowanie retinoidów w pierwszym trymestrze ciąży przyczynia się do poważnych wad rozwojowych płodu obejmujących między innymi twarzoczaszkę. Z tego powodu decyzję o rozpoczęciu kuracji lekami zawierającymi izotretynoinę (np. Izotek, Curacne, Aknenormin, Actaven) podejmuje lekarz.

WAŻNE: Kuracja retinoidami jest bezwzględnie zakazana w przypadku kobiet w ciąży.

Retinoidy znajdują zastosowanie nie tylko w pielęgnacji skóry tłustej, lecz także skóry dojrzałej. Zawarte w kremach przeciwzmarszczkowych redukują zmarszczki, poprawiają wygląd i elastyczność skóry.

Podczas miejscowego stosowania retinoidów należy unikać nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV, aby zapobiec uszkodzeniom skóry. W celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia działań niepożądanych po zastosowaniu retinoidów w przemyśle kosmetycznym coraz częściej korzysta się z prekursorów kwasu retinowego, np. retinolu. Zastosowany w stężeniu 0,01%-0,08% nie powoduje bowiem podrażnień skóry.

Objawy przedawkowania witaminy A

O niebezpieczeństwie witaminy A decyduje jej lipofilny charakter, który uniemożliwia jej usuwanie z organizmu wraz z moczem, bo jest to witamina nierozpuszczalna w wodzie. Z tego powodu wzrasta ryzyko przedawkowania objawiające się wymiotami i bólem głowy. Jednorazowe przyjęcie dawki od 2000000 do 5000000 IU (zawartość witaminy A jest podawana w tzw. jednostkach międzynarodowych) może wywołać objawy ostrego zatrucia u dorosłego człowieka, na które wskazują następujące objawy:

• zaburzenia wątroby,

• osteoporoza,

• bóle stawów,

• bóle głowy,

• leukopenia (obniżenie liczby biały krwinek - leukocytów).

Pamiętajmy, że witamina A z aptecznej półki, bez względu na kategorię jej dostępności (OTC, recepta) musi być stosowana zgodnie z treścią ulotki dołączonej do opakowania. W ten sposób minimalizujemy ryzyko działań niepożądanych związanych z ich niewłaściwym przyjmowaniem.

O ryzyku związanym ze stosowaniem preparatów z witaminą A muszą wiedzieć przede wszystkim kobiety w wieku rozrodczym. Powinny one pamiętać o przyjmowaniu leków z witaminą A pod kontrolą lekarską, w celu zmaksymalizowania bezpieczeństwa terapii.

W razie jakichkolwiek wątpliwości, zawsze możesz zadać pytanie farmaceutom GdziePoLek.