Rytonawir (ritonavir)

Rytonawir to inhibitor proteaz stosowany w leczeniu zakażeń wirusem HIV. Stosowany łącznie z lopinawirem - innym lekiem antyretrowirusowym, hamuje jego metabolizm, tym samym zwiększając stężenie lopinawiru w osoczu, dzięki czemu wzmacnia jego działanie na organizm.

W Polsce rytonawir został dopuszczony do obrotu w 2018 r. Dostępny jest w postaci doustnych tabletek lub jako preparat złożony, w połączeniu z lopinawirem - w postaci tabletek lub płynu doustnego. Wszystkie te leki zalicza się do kategorii dostępności "wydawane z przepisu lekarza do zastrzeżonego stosowania". Czyli, w terapii chorób, które muszą być zdiagnozowane w warunkach szpitalnych lub w ośrodkach o odpowiednim zapleczu diagnostycznym, chociaż podawanie i dalsza opieka mogą być prowadzone gdzie indziej lub w przypadku leków, które z uwagi na możliwość wystąpienia ciężkich działań niepożądanych, wymagają monitorowania całego okresu terapii.

Wraz z początkiem pandemii SARS-CoV-2, z uwagi na silne działanie przeciwwirusowe, leki złożone zawierające lopinawir i rytonawir zostały poddane badaniom, na możliwość ich stosowania w leczeniu pacjentów z ciężkim przebiegiem COVID-19.

W marcu 2020 r. chińscy naukowcy przeprowadzili niewielkie badanie na grupie 199 pacjentów z ciężkimi objawami COVID-19. W podsumowaniu autorzy napisali, że uzyskane dane nie są dostateczne, by jednoznacznie rozstrzygnąć, czy stosowanie kombinacji lopinawir i rytonawir w leczeniu zakażenia SARS-CoV-2 poprawia wyniki kliniczne. Jak przyznali, potrzebne są dalsze, randomizowane badania, aby to ustalić.

W lipcu 2020 r. WHO podjęła decyzję o przerwaniu badań nad lopinawirem z rytonawirem w leczeniu osób chorych na COVID-19. Związane jest to z brakiem zmniejszenia śmiertelności pacjentów hospitalizowanych z powodu koronawirusa w porównaniu do standardowej opieki.

Opublikowane 5 października 2020 r. w The Lancet wyniki randomizowanych badań potwierdziły brak skuteczności lopinawiru z rytonawirem w leczeniu pacjentów z COVID-19.

Aktualizacja listopad 2021 r.

Firma Pfizer poinformowała, iż stworzony przez nich lek PF-07321332 w połączeniu z rytonawirem zmniejsza liczbę hospitalizacji i zgonów u pacjentów z COVID-19 nawet o 89%. Dane te zostały uzyskane na podstawie badań klinicznych. Łączna kuracja, która ma nosić nazwę handlową Paxlovid składa się z 3 tabletek przyjmowanych dwa razy dziennie. 

Badanie Pfizera przeprowadzono na 1219 pacjentach i dotyczyło hospitalizacji lub zgonów osób, u których zdiagnozowano łagodny lub umiarkowany COVID-19 z co najmniej jednym czynnikiem ryzyka (np. astmą, otyłością, podeszłym wiekiem). Spośród osób przyjmujących lek hospitalizacji wymagało tylko 0,8% pacjentów, którym w ciągu trzech dni od wystąpienia objawów podano lek Pfizera, a żaden z pacjentów nie zmarł w ciągu 28 dni po leczeniu. Dla porównania wskaźnik hospitalizacji u osób, którym podano placebo, wyniósł 7%, w tej grupie zanotowano też siedem zgonów.

Jak podaje producent, lek działa na zasadzie silnego inhibitora, który ma blokować namnażanie się wirusa SARS-CoV-2. 

Na ten moment terapia jest na etapie badań klinicznych, lek nie jest jeszcze dostępny w sprzedaży.