Hydrokortyzon (hydrocortisone)

Hydrokortyzon jest substancją leczniczą należącą do grupy glikokortykosteroidów. Stosowany jest, m.in. w przypadku zaburzeń czynności kory nadnerczy, w leczeniu objawów atopowego zapalenia skóry, alergii czy innych zmian skórnych o charakterze zapalnym.

Leki z hydrokortyzonem dostępne są w Polsce na receptę - środki te zawierają sam hydrokortyzon lub mają postać preparatów złożonych, m.in. w postaci maści i kremów (np. Locoid Lipocream, Pimafucort), doustnych tabletek (np. Hydrocortisonum-Sf), czopków (np. Posterisan H), aerozoli na skórę (np. Oxycort), maści i kropli do oczu (np. Oxycort A, Softacort) i zastrzyków (np. Corhydron 100).

Hydrokortyzon stosowany jest także w recepturze aptecznej - stanowi składnik leków robionych np. maści, czopków, kropli do oczu lub uszu. 

Niektóre preparaty z hydrokortyzonem dostępne są także bez recepty, m.in. kremy (np. Maxicortan, Hydrocortisonum Aflofarm), czopki (np. Proktosedon).

Spis treści

Jak działa hydrokortyzon?

Kiedy można stosować hydrokortyzon?

Jak stosuje się preparaty z hydrokortyzonem?

Z jakimi preparatami nie należy łączyć hydrokortyzonu?

Jakie suplementy diety powinno się stosować łącznie z hydrokortyzonem?

Czy podczas stosowania leków z hydrokortyzonem można spożywać alkohol?

Jakie działania niepożądane powoduje hydrokortyzon?

Czy można stosować hydrokortyzon u kobiet w ciąży i karmiących piersią?

Źródła

Jak działa hydrokortyzon?

• Hydrokortyzon jest lekiem z grupy glikokortykosteroidów. Glikokortykosteroidy są hormonami kory nadnerczy występującymi naturalnie w organizmie. Jednak substancje te mogą być także pochodzenia syntetycznego.

• Posiada właściwości retencji soli i jest stosowany w leczeniu substytucyjnym w niewydolności kory nadnerczy.

• Wykazuje właściwości przeciwzapalne i może być stosowany w zaburzeniach czynności wielu narządów.

• Zmienia odpowiedź immunologiczną organizmu na różne czynniki.

• Łagodzi miejscowe stany zapalne skóry różnego pochodzenia, przede wszystkim o podłożu alergicznym.

• Łagodzi zmiany atopowego zapalenia skóry, wyprysku kontaktowego alergicznego, pokrzywki, a także reakcje występujące po użądleniu lub ukąszeniu przez owady (jak swędzenie i podrażnienie).

• Wykazuje właściwości przeciwalergiczne.

• Wykazuje działanie przeciwreumatyczne, przeciwwstrząsowe, immunosupresyjne.

Kiedy można stosować hydrokortyzon?

Hydrokortyzon w postaci tabletek doustnych wydawanych z przepisu lekarza zaleca się w leczeniu substytucyjnym w pierwotnej lub wtórnej niewydolności kory nadnerczy. Tabletki mogą być również stosowane przed operacjami i podczas poważnych urazów lub chorób u pacjentów z rozpoznaną niewydolnością kory nadnerczy lub niepewną rezerwą hormonów kory nadnerczy.

Preparaty o działaniu miejscowym, np. kremy, stosuje się m.in. w leczeniu atopowego zapalenia skóry, w celu zmniejszenia świądu i zahamowania procesu zapalnego. Hydrokortyzon zaleca się również w m.in. stanach wstrząsowych, ciężkich stanach spastycznych oskrzeli, ostrych stanach alergicznych, ostrych reakcjach nadwrażliwości na leki, ostrych postaciach schorzeń z autoagresji.

Jak stosuje się preparaty z hydrokortyzonem?

Dawkowanie hydrokortyzonu ustala się indywidualnie w zależności od stanu klinicznego pacjenta, nasilenia choroby i reakcji pacjenta na leczenie. W przypadku leków na receptę, zakończenie kuracji hydrokortyzonem powinno odbywać się w sposób stopniowy, ustalony przez lekarza prowadzącego.

Z jakimi preparatami nie należy łączyć hydrokortyzonu?

Hydrokortyzon może wchodzić w istotne klinicznie interakcje z wieloma lekami, dlatego przed jego zastosowaniem z innymi lekami warto zapoznać się z ulotką lub zasięgnąć rady lekarza lub farmaceuty.

Nie wskazane jest np. łączenie hydrokortyzonu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ) np. kwasem acetylosalicylowym, gdyż takie połącznie zwiększa ryzyko wystąpienia krwawień z przewodu pokarmowego i owrzodzeń.

Ostrożność należy zachować także podczas łączenia hydrokortyzonu z lekami przeciwzakrzepowymi, przeciwnadciśnieniowymi, glikozydami nasercowymi (np. digoksyną) oraz metotreksatem. 

Jakie suplementy diety powinno się stosować łącznie z hydrokortyzonem?

Podczas stosowania doustnego hydrokortyzonu zaleca się suplementację potasu i wapnia, ponieważ lek zwiększa ich wydalanie z organizmu.

Czy podczas stosowania leków z hydrokortyzonem można spożywać alkohol?

Samo stosowanie preparatów z hydrokortyzonem nie jest przeciwwskazaniem do spożywania alkoholu. Jednakże ze względu na możliwość np. podrażnienia układu pokarmowego, zaleca się zachowanie abstynencji na czas stosowania leków z hydrokortyzonem.

Jakie działania niepożądane powoduje hydrokortyzon?

Do najczęściej zgłaszanych działań niepożądanych po doustnym, dożylnym lub domięśniowym zastosowaniu hydrokortyzonu należą m.in. reakcje nadwrażliwości, zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia płodności, zahamowanie wzrostu u dzieci, wtórny brak czynności kory nadnerczy i przysadki, retencja sodu i płynów, zwiększony apetyt, zaburzenia psychiczne, uzależnienie psychiczne, bezsenność, napady drgawek, zwiększenie ciśnienia wewnątrzgałkowego, czkawka, zaburzenia zakrzepowo-zatorowe, opóźnienie gojenia się ran, osłabienie mięśni, utrata masy mięśniowej.

W przypadku miejscowego stosowania hydrokortyzonu zgłaszano takie skutki uboczne jak, m.in. zanikowe zapalenie skóry, zapalenie mieszków włosowych, alergia kontaktowa, nadkażenia bakteryjne, grzybicze i wirusowe, wybroczyny, jaskra lub zaćma. 

Czy można stosować hydrokortyzon u kobiet w ciąży i karmiących piersią?

Ponieważ hydrokortyzon przenika przez łożysko, może być stosowany przez kobiety w ciąży tylko w przypadku, gdy w opinii lekarza korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu.

W badaniach na zwierzętach wykazano wpływ hydrokortyzonu na zwiększenie częstości wad wrodzonych (np. rozszczepu podniebienia). Zewnętrzne stosowanie hydrokortyzony również powinno wynikać z zaleceń lekarskich. Szczególną ostrożność należy zachować w pierwszych 3 miesiącach ciąży (Jakie leki można stosować w ciąży?).

Hydrokortyzon stosowany doustnie przenika do mleka kobiet karmiących piersią. W przypadku preparatu doustnego hydrokortyzon należy do grupy L3 w klasyfikacji Hale'a. Oznacza to, że jest lekiem prawdopodobnie bezpiecznym dla kobiet karmiących piersią i może być stosowany tylko w przypadku, gdy oczekiwany korzystny efekt u matki przewyższa ryzyko u dziecka.

Natomiast w przypadku preparatów zewnętrznych hydrokortyzon należy do grupy L2 w klasyfikacji Hale'a. Oznacza to, że jest lekiem bezpiecznym dla kobiet karmiących piersią. Nie wiadomo czy lek stosowany zewnętrznie przenika do mleka matki i dla zwiększenia bezpieczeństwa terapii zaleca się stosowanie go ostrożnie, krótkotrwale i na małą powierzchnię.

Źródła:

• Charakterystyka produktu leczniczego Hydrocortisonum-SF.

• Charakterystyka produktu leczniczego Maxicortan.

• aptekarz.pl/leki-i-laktacja-klasyfikacja-wg-prof-halea/

• Przegląd doniesień naukowych dla kortykosteroidów stosowanych w COVID-19 – Agencja

• Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Wydział Świadczeń Opieki Zdrowotnej.