Ostatnie fundusze wspierane przez Krajowy Fundusz Kapitałowy skończyły inwestować w 2017 roku, więc z ich portfeli może już tylko ubywać projektów. Ile inicjatyw można już teraz ocenić jako nieudane, a z drugiej strony, czy widać kandydatów na oczekiwane przez wszystkich jednorożce? Przeanalizowaliśmy 171 inwestycji 8 największych funduszy VC wspieranych przez KFK.
Krajowy Fundusz Kapitałowy, który obecnie jest częścią grupy Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR), funkcjonuje jako fundusz funduszy, którego wsparcie miało zdynamizować polski rynek venture capital. Współpracujące z KFK fundusze VC zakończyły inwestycje w 2017 roku.
Rozpoczęcie przygotowań do drugiej rundy inwestycyjnej naszego własnego startupu zainspirowało nas do spojrzenia, w co zainwestowały fundusze VC, które poznaliśmy jeszcze przy rozmowach o pierwszej rundzie w okresie 2016/2017.
Co prawda ostateczne wyniki finansowe funduszy będą znane dopiero po latach, ale już teraz można ocenić kształt ich portfeli.
Czy można tam dostrzec kandydatów na przyszłe jednorożce? Czy rzeczywiście 9 na 10 startupów upada, jak się często powtarza?
Aktualizacja 11.09.2019: opublikowaliśmy kolejną edycję tego raportu ("Jak startupy funduszy VC KFK radziły sobie w 2018 roku?").
Obraz całości
Przejrzeliśmy portfele 8 największych funduszy, które razem stanowią około 76% wszystkich inicjatyw KFK.
Podsumowanie statusów dla wszystkich funduszy. Aktualizacja 3.10.2018 dla 6 spółek Satus.
Źródło: analiza GdziePoLek.pl na podstawie sprawozdań finansowych w KRS, informacji od funduszy. Inwestycje liczone są oddzielnie dla każdego funduszu, tj. wspólne inwestycje liczone są podwójnie.
Kliknij, aby przejść do zestawienia funduszu SpeedUp Innovation, Inovo Venture Fund, Experior Venture Fund, Internet Ventures, META Ventures, Innovation Nest, Venture Capital Satus, Giza Polish Ventures.
Wybrane dla każdego funduszu dwie spółki, które naszym zdaniem najbardziej kojarzą się z całym portfolio, to nasza ocena na podstawie wszystkich dostępnych informacji i nie należy jej utożsamiać z oceną samych funduszy.
Rzut oka na przegląd dotychczasowych portfeli może dostarczyć argumentów na poparcie tezy, że współinwestowanie z sektorem prywatnym, tak jak KFK, przynosi lepszy efekt od prób bezpośredniego dotowania startupów wybranych przez urzędników.
Nawet jeśli nie widać jeszcze oczywistych kandydatów na przyszłe jednorożce, wiele spośród wybranych przez nas firm to marki szeroko znane, takie jak Audioteka (GPV) lub iTaxi (Experior). Znajdziemy też popularne usług internetowe, takie jak mfind (MCI), oraz ambitne projekty z sektora realnego, jak projekty nanotechnologiczne NanoGroup w portfelu GPV.
Dodatkowo wśród portfeli są inwestycje, które z sukcesem przeprowadziły ofertę publiczną lub wypłynęły na szersze wody rynków międzynarodowych, jak Booksy w portfelu Inovo.
Są też udane wyjścia z inwestycji, jak 25 mln zł w przypadku Synerise w portfelu Satus (częściowe wyjście) lub 30 mln zł w dwóch transakcjach MCI.
Jakie są więc wyzwania?
Kończąca się gotówka
W przypadku projektów technologicznych nie jest standardem, że po pozyskaniu inwestycji rzędu jednego do dwóch milionów euro osiągną poziom rentowności lub korzystne wyjście z inwestycji.
Wartość środków pieniężnych w bilansie, który uwzględniliśmy w przeglądzie, w wielu przypadkach jest jednak niepokojąco niska w porównaniu do ciągle ponoszonych strat.
Ważną więc informacją jest zdolność do pozyskania kolejnych rund, a z tym może nie być łatwo.
Kolejne rundy
Wśród projektów, które uznajemy za ciągle aktywne w portfelach, niecałe 25% pozyskało kolejną rundę po inwestycji swojego funduszu.
Największą skuteczność w tym zakresie mają fundusze Innovation Nest i Inovo.
W Polsce trudność pozyskania większych rund wydaje się znacznie wyższa niż na Zachodzie.
Paradoksalnie, łatwiej jest pozyskać od jednego do kilku milionów złotych na niesprawdzony projekt - na tym etapie wydają się skupiać kolejne programy rządowe i dysponujące ograniczonymi środkami polskie fundusze - niż od 5 do 10 mln na kolejne rundy projektu, który osiągnął trakcję, ale ciągle generuje straty.
Czy około 20% nieudanych inwestycji to dużo?
Jedno wyjście może zdecydować o wynikach funduszu i zrekompensować dużą liczbę widocznych w tym momencie nieudanych inwestycji.
Z drugiej strony, z grona upadłych lub niedziałających spółek jednorożców już raczej nie będzie, dlatego zależało nam na ocenie liczby projektów, które już teraz można uznać za nieudane. Nie musi to być tożsame z odpisem inwestycji przez fundusz.
Uzyskana wartość na poziomie 20% jest na pewno nieco zaniżona: część „sprzedaży” mogło dotyczyć nieudanych projektów, a część projektów, które optymistycznie uznajemy za ciągle aktywne, zostało już spisanych w straty przez fundusze.
Niemniej, liczba projektów nieudanych odpowiada mniej więcej liczbie spółek, o których wiemy, że przychody rosną co najmniej 10% rocznie. Jest też na razie odległa od często cytowanej statystyki 90% nieudanych startupów.
Portfel SpeedUp Innovation
Fundusz zarządzany przez Bartłomieja Golę lubi wspierać firmy wpisujące się we wczesne fale technologicznych innowacji. W okresie inwestycyjnym SpeedUp Innovation były to na przykład beacony i druk 3D.
Obraz portfela SpeedUp Innovation
Źródło: sprawozdania finansowe spółek w KRS, informacje funduszu i spółek. W przypadku ACR nie bierzemy pod uwagę wydzielonej ostatnio spółki SA, a croud funding zaliczamy jako kolejne finansowanie.
Ifinity to firma dostarczająca rozwiązania oparte na beaconach. Według zapowiedzi fundusz miał zainwestować w projekt nawet do 12 mln zł. Beacony chyba jeszcze nie spełniły pokładanych w nich nadziei, a w wywiadzie rok temu jeden z założycieli, Adam Jesionkiewicz, zapowiadał mocne cięcie kosztów i ograniczenie wydatków na badania i rozwój.
Omni3D zajmuje się drukiem 3D. Tutaj problemem jest duża konkurencja, która skierowała firmę w stronę produkcji trudniejszych do skopiowania urządzeń dla przemysłu zamiast domowych użytkowników.
Wyzwania z tańszą konkurencją ma inna firma hardware-owa w portfelu, ACR Systems, produkująca stabilizatory kamer.
Let’s Deliver natomiast zajmuje się dostawami jedzenia z restauracji. SpeedUp nie jest jedynym funduszem, który postawił na „uberyzację” jedzenia, przychody wzrastały, ale problemem są niskie marże oraz konkurencja... m.in. z Uber Eats.
Ciekawym przypadkiem jest Cogision, który jest firmą projektowo-badawczą skupioną na projektowaniu ergonomicznych produktów i usług interaktywnych. Wcześniej rozwijało produkt UsabilityTools, który jednak został sprzedany i zaowocował udziałami w Unamo.
Na koniec dnia, finansowy obraz portfela poprawiają projekty bardziej tradycyjne: Fitatu tworzy aplikację do zliczania kalorii i portal dla osób zainteresowanych dietą i zdrowym style życia, Smart Pharma zajmuję się suplementami diety.
W portfelu było jedno wyjście: ZenCard, pracujący nad programami lojalnościowymi przy wykorzystaniu terminali płatniczych. Samodzielnie nie udało mu się jednak osiągnąć odpowiedniej skali i został sprzedany do PKO BP przy wycenie która, według publicznych wypowiedzi, mogłaby być lepsza.
Portfel Inovo
Zarządzany przez Tomasza Swiebodę i Michała Rokosza fundusz zebrał najlepsze oceny założycieli spółek portfelowych w niedawnym raporcie Startup Poland.
Obraz portfela Inovo Venture Fund
Źródło: sprawozdania finansowe spółek w KRS, informacje funduszu i spółek. Jako spełniające nasze kryteria wzrostu przychodów oprócz zaznaczonych firm zostały wskazane ECC Games, Booksy i Sotrender, ale oficjalne dane finansowe nie są dla nich dostępne.
Osiągnięciem jest hodowla spółek, które potrafią wejść na rynki zagraniczne i pozyskać duże rundy finansowania: założone przez Stefana Batorego i Konrada Howarda Booksy (umawianie wizyt online) weszło w 2017 roku na rynek amerykański, a kilka miesięcy temu pozyskało prawie 50 mln zł m.in. od Piton Capital i Sebastiana Kulczyka.
Brand24 natomiast (monitoring internetu) przeprowadziło udane IPO i ma obecnie kapitalizację około 80 mln zł.
W portfelu są także m.in. Restaumatic (zamówienia online z restauracji) i ECC Games (producent gier).
Portfel Experior Venture Fund
Experior zarządzany jest przez Kingę Stanisławską i Marzenę Bielecką.
Obraz portfela Experior Venture Fund
Źródło: sprawozdania finansowe spółek w KRS, informacje funduszu i spółek
Fundusz w pewnym momencie zadeklarował skupienie się na inwestowaniu w bardziej zaawansowanej fazie rozwoju, zamiast na inwestycjach we wczesnej fazie zasiewu.
Taką inwestycją jest iTaxi, która generuje znaczące przychody. Równocześnie cały czas wymaga jednak dodatkowych inwestycji, stąd kolejne rundy, ostatnia w wysokości 10 mln zł roku temu.
W portfelu jest też Tourmedica, która pozwala rezerwować wizyty u lekarzy oraz operacje i zabiegi w klinikach. Algolytics tworzy rozwiązania z zakresu big data i machine learning, Right Hello zajmuje się wsparciem firm w tworzeniu i organizowaniu zautomatyzowanych procesów pozyskiwania leadów sprzedażowych.
XTRF dostarcza biurom tłumaczeniowym narzędzi do zarządzania projektami.
Z bardziej tradycyjnych działalności, INEX System zajmuje się sprzedażą ekspozytorów dla punktów handlowych.
Fundusz wyróżnia się specyficznym podejściem do komunikacji. Tak opisał to Karol Jedliński, dziennikarz Pulsu Biznesu, gdy kontaktował się z funduszem w sprawie pierwszej nieudanej inwestycji EVP, Houzee:
90 proc. start-upów upada. I akurat zainteresował się pan Houzee? — pyta w rozmowie telefonicznej Marzena Bielecka, partner zarządzający EVF. Następnie drogą mejlową odmawia odpowiedzi na większość pytań, zasłaniając się tajemnicą umowy i handlową. Zapytana, dlaczego od kilku tygodni fundusz ma wyłączone linki do stron www prezentujących jego portfolio trzech inwestycji, napisała, że strona EVF „jest w przebudowie/aktualizowaniu a Fundusz znajduje się w okresie inwestycyjnym”.
Trzy lata później, reakcja na kontakt w sprawie potwierdzenia danych dla naszej publikacji była podobna, co odróżnia EVF od innych funduszy.
Internet Ventures
Wchodzącym skład w grupy MCI funduszem zarządza Tomasz Danis. Dzięki działalności MCI, w momencie startu programu KFK fundusz dysponował zespołem z wcześniejszym doświadczeniem.
Obraz portfela Internet Ventures
Źródło: sprawozdania finansowe spółek w KRS, informacje funduszu i spółek
Fundusz w miarę szybko spisał kilka nieudanych inwestycji, ale równocześnie zrealizował dwa wyjścia na robiącą wrażenie łączną kwotę 30 mln zł (Feedo oraz ZdroweGeny.pl).
Do tego w portfelu nie brakuje inicjatyw z dużym potencjałem.
Dobre wyniki ma Focus Telecom (oprogramowanie do obsługi klienta), dużą skalę miały też inwestycje w mfind (porównywarka ubezpieczeń).
Na razie mniejszą skalę, ale obiecujący wzrost i interesujący produkt mają też RemoteMyApp (streaming gier komputerowych z chmury) oraz Prowly (oprogramowanie dla PR w modelu SAAS), wzrost notuje też Kompan.pl (agencja marketingu internetowego).
W portfelu jest także m.in. Hojo, portal pozwalający na znalezienie wykonawcy usług sprzątania, i SiDLY, które działa na trudnym rynku urządzeń medycznych.
META Ventures
Fundusz, którym kieruje Jacek Błoński, ma interesujący model działania: w każdym projekcie współpracuje jako współinwestor z konkretną grupą inwestorów indywidualnych.
Obraz portfela META Ventures
Źródło: sprawozdania finansowe spółek w KRS, informacje funduszu i spółek
Największą inwestycją funduszu jest spółka The Batteries, która zgodnie z nazwą prowadzi prace nad stworzeniem innowacyjnej baterii.
Jako drugą inwestycję wyróżniliśmy Surge Cloud, która oferuje technologię do monitorowania spółek sklepowych, zapewniając sklepom tradycyjnym podobny poziom aktualnej informacji jaki mają gracze internetowi.
Warto zauważyć, że Jacek Błoński jest także związany z APER Ventures, jednym z pierwszych funduszy, który podpisał umowy z nowym programem PFR (PFR Otwarte Innowacje FIZ).
Innovation Nest
Fundusz zarządzany przez Piotra Wilama oraz Marka Kapturkiewicza ma wyraźną specjalizację w obszarze startupów działających w modelu Software as a Service (SaaS).
Obraz portfela Innovation Nest
Źródło: sprawozdania finansowe spółek w KRS, informacje funduszu i spółek. W przypadku UXPin mamy informację, że przy uwzględnieniu spółki zagranicznej przychody wykazywałyby wzrost, ale jej dane nie są publikowane.
Założyciele funduszu mają duże doświadczenie produktowe wywodzące się jeszcze z tworzenia onet.pl. Dochodzi do tego silna determinacja, aby motywować startupy do ekspansji na rynkach zagranicznych. Innovation Nest organizował na przykład dwutygodniowe wyjazdy do Doliny Krzemowej dla założycieli startupów, z którymi pracuje.
Firma SaaS może sprzedawać swoją usługę na całym świecie. Z drugiej strony to samo mogą robić jej konkurenci w każdym miejscu na Ziemi, więc inkubacja udanej firmy SaaS nie jest banalnym zadaniem.
Tym bardziej robią więc wrażenie sukcesy Innovation Nest w tym zakresie: UXPin, który pozwala projektować interfejsy użytkownika online, był pierwszą spółką z portfela KFK inkorporowaną w Stanach Zjednoczonych. W jego kolejnych rundach brał udział m.in. Andreessen Horowitz.
Landingi umożliwiają szybkie tworzenie stron landingowych. Globalną ekspansję prowadzi też Perfect Gym, która dostarcza platformy IT dla klubów fitness.
Inne specjalizowane inwestycje software-owe to Wayman (ERP dla firm projektowych) i POSbistro (system do zarządzania restauracją).
Ciekawą inicjatywą jest też Elmodis (diagnostyka i monitoring maszyn) oraz Infermedica (użycie uczenia maszynowego do diagnostyki medycznej).
W portfelu jest także Picodi (kody rabatowe), którego portal cieszy się popularnością w wielu krajach. Oprócz Polski największy udział w ruchu ma Rosja i Turcja.
Satus Venture
Zarządzany przez Krzysztofa Bełecha fundusz rozpoczynał program venture KFK z doświadczeniem zdobytym z pierwszego Funduszu Zalążkowego SATUS. Aktualnie jest on w końcowej fazie dezinwestycji a według informacji funduszu, inwestorzy już otrzymali około dwukrotność wpłaconego wkładu.
Obraz portfela Ventures Capital Satus. Aktualizacja 3.10.2018 dla 6 spółek
Źródło: sprawozdania finansowe spółek w KRS, informacje funduszu i spółek
Oprócz doświadczenia na starcie, wyróżnia go również autorska koncepcja na działanie funduszu, przedstawiona kilka lat temu podczas prezentacji na Auli Polskiej.
Główne elementy to próba połączenia w grupie kompetencji seed z dołączonym później funduszem venture, stawianie bardziej zaangażowanych osobiście inwestorów, budowanie społeczności poprzez na przykład organizację wydarzeń (Forum Inwestycyjne), poszukiwanie synergii pomiędzy spółkami portfelowymi, a nawet obecność spółek „narzędziowych” w portfelu, świadczących usługi na rzecz innych inwestycji.
Zdaniem funduszu, jego portfel to inwestycje startupowe o najwyższym poziomie ryzyka, w związku z tym dużo jest projektów już nieaktywnych. Z drugiej strony, jest w nim także być może najbardziej do tej pory udane częściowe wyjście z inwestycji (25 mln zł) w przypadku Synerise.
Oprócz tego w portfelu pozostaje na przykład Legimi, które zajmuje się wypożyczaniem e-booków w formie abonamentowej. Social WiFi pozwala analizować dane klientów korzystających w zamian z bezpłatnej sieci wifi, Zalass Consulting zajmuje się poprawą jakości obsługi klienta, a Motivizer rozwija system zarządzania benefitami pracowników.
Dobre wyniki ma Visionlite, firma zajmująca się automatyką sceniczną.
Według informacji funduszu, zwrócił on już całość kapitału inwestorom prywatnym.
Giza Polish Ventures
Fundusz kierowany przez Zygmunta Grajkowskiego ma w portfelu najwięcej inwestycji spośród funduszy wspieranych przez KFK.
Obraz portfela GPV I
Źródło: sprawozdania finansowe spółek w KRS, informacje funduszu i spółek
Jak można wywnioskować z prezentacji podczas Auli Polskiej kilka lat temu, fundusz poszukiwał projektów tworzących wyróżniającą i trudną do skopiowania własność intelektualną.
Takie położenie akcentów przełożyło się na duży udział w portfelu projektów tworzących namacalne technologie. Charakteryzuje je większa dostępność mocnych zabezpieczeń własności intelektualnej, w szczególności patentów, w porównaniu do firm tworzących oprogramowanie, na których skupiają się inne fundusze.
Z drugiej strony inwestycje potrzebne na stworzenie unikalnych technologii są bez porównania większe.
Przykładem ambitnego projektu jest NanoGroup, który jest w portfelu reprezentowany przez NanoThea (radiofarmaceutyk do diagnostyki zmian nowotworowych), NanoVelos (nośnik leków przeciwnowotworowych) i NanoSanguis (substytut krwi ludzkiej). Projekty łączy osoba prof. Tomasza Ciacha.
NanoGroup przeprowadziło pod koniec 2017 roku ofertę publiczną. W związku z pogarszającym się nastawieniem inwestorów do firm biotechnologicznych pozyskało z niej jednak znacznie mniej środków niż zakładano (około 4 mln wobec planowanych 48 mln zł).
W portfelu jest znacznie więcej ambitnych inicjatyw, których powodzenie (lub nawet aktywność) trudno w tym momencie ocenić.
Reprezentowane są jednak także udane projekty technologiczne znane szerokiemu gronu użytkowników, jak Audioteka (audiobooki).
Finanteq nie jest może znany konsumentom (tworzy aplikacje mobilne dla banków), ale prezentuje dobre wyniki finansowe. Rośnie także Reliability Solutions (analityka predyktywna, pozwalająca zminimalizować liczbę awarii maszyn), YieldPlanet (rozwiązanie zarządzania rezerwacjami, wykorzystywane przez hotele), Cognitum (konsulting i produkty w obszarze AI) i Reds (poprawa bezpieczeństwa i efektywności kolei).
Metodyka
Jeśli chodzi o bazową listę funduszy i ich inwestycji, strona KFK dostarcza łatwej w nawigacji bazy wszystkich inwestycji dokonanych przez współpracujące fundusze. Ponieważ liczymy oddzielnie inwestycje dla każdego funduszu, wspólne inwestycje, których jest kilka, liczone są podwójnie.
Dla każdej inwestycji dostępny jest także rok jej dokonania. Czasami podany jest także rok wyjścia funduszu, który w takiej sytuacji wykorzystujemy, nie wszystkie informacje na temat wyjść są jednak uzupełnione.
Sprawozdania finansowe można przeglądać na stronie e-krs tutaj. Należy wcześniej odszukać numer KRS dla wybranej spółki. Brak sprawozdania oznaczaliśmy jako „b.d.”. Takie spółki nie mogły trafić do kategorii spółek o rosnących/spadających przychodach.
Kategorię wynikającą z trendu przychodów przypisywaliśmy tylko dla projektów, dla których dane o przychodach są dostępne i w 2016 roku osiągnęły wysokość minimum 100 tys zł, aby uniknąć efektu małej bazy. W przypadku określenia spółki jako wzrostowej przyjęliśmy też minimum 10% wzrostu przychodów, co nie jest wysoką poprzeczką, biorąc pod uwagę, że fundusze zachodnie oczekują na wczesnym etapie wzrostu rocznego w skali 100% lub więcej.
W przypadku niektórych spółek widoczne są wzmianki o spółkach zagranicznych, których wyniki nie są uwzględnione.
Jako projekty nieaktywne uznawaliśmy spółki w upadłości lub likwidacji, lub spółki, które nie złożyła sprawozdania do KRS oraz nie znaleźliśmy dla nich objawów życia: np. strona spółki przestała istnieć, z informacji na LinkedIn wynika brak aktywnego zespołu, nie da się skontaktować ze spółką.
Inne źródła
„Efektywność systemu funduszy venture capital wspartych przez KFK S.A. ze środków POIG, 2007-2013” z 4 grudnia 2017 r., wykonany przez PAG Uniconsult i Taylor Economics
Jest to raport końcowy podsumowujący wyniki działania 3.2 POIG, z którego finansowany był program wspierania funduszy VC przez KFK.
Ciekawy jest opis tarć pomiędzy zespołami funduszy a KFK co do sposobu podejmowania decyzji inwestycyjnych i różnic w opiniach co do preferowanych projektów (tj. oprogramowanie vs technologie bardziej namacalne).
Raport zawiera też przegląd historii wsparcia publicznego dla inwestycji wysokiego ryzyka za granicą i w Polsce.
O GdziePoLek
Nasz startup pozwala pacjentom znaleźć apteki, które posiadają potrzebny im lek na stanie.
Posiadamy też blog i pięcioosobowy zespół założycielski z doświadczeniem w konsultingu strategicznym, stąd, obok publikacji na temat rynku farmaceutycznego, raz lub dwa razy w roku zdarza nam się przygotować większy materiał na temat ekosystemu startupowego.
Prawa autorskie
Dozwolone kopiowanie ilustracji na własną stronę, pod warunkiem umieszczenia aktywnego linku do źródła.