Ból i niepłodność, czyli endometrioza

Spis treści

Co to jest endometrioza?

Jakie są objawy endometriozy?

Co wpływa na rozwój endometriozy?

Endometrioza a ciąża

Endometrioza po menopauzie

Jak rozpoznać endometriozę?

Jakie są metody leczenia endometriozy?

Naturalne metody leczenia endometriozy – zioła i medycyna alternatywna

Jak ustrzec się przed skutkami endometriozy?

Czy endometrioza zwiększa ryzyko nowotworów?

Co to jest endometrioza?

Endometrioza jest chorobą związaną z nieprawidłowym rozrostem błony śluzowej macicy tzw. endometrium. W cyklu miesięcznym zdrowej kobiety endometrium rozrasta się w jamie macicy, a następnie złuszcza się i jest usuwane z krwawieniem miesiączkowym. U kobiet chorych na endometriozę na skutek zaburzeń hormonalnych komórki endometrium lokalizują się w różnych częściach jamy brzusznej, m.in. w jajowodach, na jajnikach, w pochwie czy w pęcherzu moczowym, dając różnego rodzaju dolegliwości, które bardzo często ograniczają aktywność kobiety i znacznie obniżają komfort jej życia. Endometrioza jest chorobą, która pomimo leczenia często powraca. Wyróżniamy trzy typy endometriozy:

• otrzewnową – niewielkie ogniska endometriozy zajmujące otrzewną (błonę wyścielającą ściany jamy brzusznej i miednicy) niewidoczne ani w USG, ani w rezonansie magnetycznym,

• jajnikową – obejmuje jajniki, na których tworzą się torbiele endometrialne (tzw. torbiele czekoladowe),

• głęboko naciekającą – ciężka postać choroby, która może obejmować przegrodę odbytniczo-pochwową, więzadła maciczno-krzyżowe, przewód pokarmowy lub pęcherz moczowy.

Jakie są objawy endometriozy?

Endometrioza może przebiegać bezobjawowo lub powodować objawy, takie jak:

• bolesne i obfite krwawienia miesiączkowe,

• silny ból w okolicy miednicy i w dolnej części pleców,

• zaburzenia cyklu miesiączkowego,

• bolesne stosunki płciowe,

• osłabienie i zmęczenie,

• alergie,

• częste oddawanie moczu i infekcje dróg moczowych,

• objawy jelitowe (zaparcia, wzdęcia, biegunki podczas miesiączki),

• przygnębienie i niepokój,

• ból nóg i stawów.

Co wpływa na rozwój endometriozy?

• uwarunkowania rodzinne - u kobiet, których krewne pierwszego stopnia chorują na endometriozę, prawdopodobieństwo jej wystąpienia jest o 6-9% większe niż u pozostałych osób,

• przebyte zabiegi operacyjne, podczas których mogło dojść do przeniesienia nabłonka endometrialnego poza jamę macicy (głównie położnicze i ginekologiczne, jak cesarskie cięcie, nacięcie krocza czy podwiązanie jajowodów),

• wady rozwojowe macicy,

• wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki,

• obfite krwawienia miesiączkowe,

• bezdzietność.

Endometrioza a ciąża

Problemy z zajściem w ciążę występują u ok. 30% kobiet z rozpoznaną endometriozą. Przyczyną może być występowanie zrostów endometrialnych powodujących m.in. niedrożność jajowodów i uniemożliwienie dotarcia jaja do macicy lub wytwarzane przez ogniska endometrium substancje (białka, enzymy) zaburzające prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego.

Dzięki odpowiedniemu leczeniu większości z tych kobiet udaje się zajść ciążę. W niektórych przypadkach wystarcza włączenie leczenia farmakologicznego na kilka miesięcy, a w innych operacyjne usunięcie ognisk endometriozy. Jeśli te metody nie poskutkują, wykonuje się zapłodnienie metodą in vitro.

Pomimo, że zwykle endometrioza w trakcie ciąży nie stanowi już problemu, badania wykazują, że u chorych kobiet ryzyko poronienia jest wyższe o ok. 8% w porównaniu do zdrowych kobiet.

Endometrioza po menopauzie

Choć uważa się, że endometrioza jest związana z nadmiarem estrogenów (hormonów odpowiedzialnych za aktywność jajników), których produkcja po menopauzie jest znacznie mniejsza, istnieją doniesienia, że może ona wystąpić u 2-5% kobiet po okresie przekwitania. Często jest to spowodowane aktywacją przez zmiany hormonalne związane z menopauzą niewykrytych lub przejściowych ognisk endometrialnych powstałych w wieku rozrodczym. W takich przypadkach leczeniem pierwszego rzutu jest chirurgiczne usunięcie ognisk endometriozy, ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia nowotworu złośliwego.

Ryzyko wystąpienia endometriozy po menopauzie zwiększa stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) oraz tamoksyfenu stosowanego w leczeniu raka piersi.

Jak rozpoznać endometriozę?

Endometrioza często przebiega bezobjawowo i jest rozpoznawana przypadkowo, np. podczas kontrolnego badania ginekologicznego. Nie ma możliwości wykrycia endometriozy poprzez badania krwi lub moczu. Aktualnie w celu diagnozy endometriozy jajnika i endometriozy głębokiej rekomenduje się USG przezpochwowe lub rezonans magnetyczny (MRI). Tylko w nielicznych przypadkach zaleca się badanie laparoskopowe macicy.

Jakie są metody leczenia endometriozy?

Leczenie farmakologiczne

Początkowo w celu leczenia bólu związanego z endometriozą stosuje się doustne środki antykoncepcyjne (np. Atywia Daily, Drovelis, Diane-35), progestageny w postaci tabletek doustnych (np. Probella, Diemono), bądź systemów domacicznych (np. Mirena, Kyleena) oraz inhibitory aromatazy (np. Letrozol). Czasami stosuje się również syntetyczne pochodne etynylotestosteronu (np. Danazol), jednak coraz rzadziej ze względu na uciążliwe działania niepożądane. Celem leczenia jest zahamowanie miesiączki w celu zahamowania wzrostu endometrium. Niestety po zakończeniu terapii objawy mogą powrócić.

Pomocniczo dla złagodzenia bólu stosowane są też niesteroidowe leki przeciwzapalne NLPZ (np. Ibuprom Max Sprint, Ketonal Active, Dexak SL, Naproxen Aflofarm).

W przypadku złej tolerancji lub braku skuteczności leczenia hormonalnymi środkami antykoncepcyjnymi lub progestagenami zaleca się stosowanie antagonistów i agonistów gonadoliberyny (GnRH) (np. Xanderla, Zoladex). W ostatnim czasie przełomem okazało się wprowadzenie antagonistów GnRH nowej generacji w formie niepeptydowej, która nie rozpada się w żołądku, dzięki czemu może być przyjmowana doustnie (np. Ryeqo). Obecnie w Polsce dostępny jest jeden preparat z relugoliksem (antagonista GnRH nowej generacji) w formie doustnej, który zarejestrowany jest w leczeniu umiarkowanych i ciężkich objawów związanych z mięśniakami macicy. Jednak w wielu krajach, lek ten uzyskał już rejestrację do leczenia umiarkowanego i silnego bólu związanego z endometriozą.

Leczenie chirurgiczne

Polega na chirurgicznym usunięciu torbieli endometrialnych i innych ognisk zapalnych choroby w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych, ryzyka nawrotu choroby oraz wywołania korzystnego wpływu na płodność. Zazwyczaj zabieg wykonywany jest mało inwazyjną metodą laparoskopową, po którym pacjentka wraca do domu w ciągu doby, a pełna rekonwalescencja trwa 7-14 dni,

Leczenie chirurgiczne radykalne

Polega na usunięciu macicy wraz z jajnikami i jest stosowane wtedy, gdy pozostałe metody są nieskuteczne.

Naturalne metody leczenia endometriozy – zioła i medycyna alternatywna

W tradycyjnej medycynie chińskiej stosuje się zazwyczaj formuły ziołowe, składające się z 10-20 składników roślinnych, podawane w formie gotowych wywarów lub suszonych ekstraktów roślinnych w postaci tabletek lub kapsułek. Do znanych chińskich mieszanek ziołowych zaliczamy m.in. wywar Xuefu Zhuyu (XZD), wywar Xiaochaihu (XCHD) oraz kapsułki Guizhi Fuling (GFC). Niektóre badania wykazały skuteczność tych mieszanek w łagodzeniu bolesnego miesiączkowania i skurczów oraz w zwiększaniu płodności w przebiegu endometriozy. Do najczęściej wykorzystywanych chińskich surowców roślinnych stosowanych w leczeniu endometriozy zaliczamy:

• nasiona brzoskwini,

• korzeń czerwonej piwonii,

• kłącze lubczyku szechwan,

• korzeń tarczycy bajkalskiej,

• kłącze kurkumy,

• gałązkę cynamonowca wonnego,

• korzeń szałwii czerwonej,

• żywicę z czarciuka smoczego (smocza krew).

Wykazano również, że akupunktura może być skuteczną metodą stosowaną w celu łagodzenia bólu związanego z endometriozą.

Jak ustrzec się przed skutkami endometriozy?

Wcześnie wykryta endometrioza daje mniej powikłań w przyszłości, dlatego:

• nie lekceważ żadnych niepokojących objawów, np. bardzo silnych dolegliwości bólowych podczas miesiączki - jak najszybciej poproś o poradę ginekologa,

• pamiętaj o regularnym badaniu ginekologicznym - raz w roku; a także o wykonaniu badania cytologicznego - raz na trzy lata (choć wielu lekarzy zaleca jego wykonanie również raz w roku),

• przestrzegaj właściwej diety bogatej w błonnik, witaminy i minerały,

• nie zapominaj o codziennej porcji ruchu - aktywność fizyczna jest bardzo ważna.

Czy endometrioza zwiększa ryzyko nowotworów?

Badania epidemiologiczne wykazały, że u kobiet z endometriozą występuje zwiększone ryzyko wystąpienia różnych typów nowotworów, zwłaszcza raka jajnika i chłoniaka nieziarniczego, ale także czerniaka oraz raka piersi. Nie jest jednak pewne, czy endometrioza jest bezpośrednią przyczyną ich wystąpienia czy obydwa schorzenia są predysponowane przez podobne czynniki, przez co ujawniają się czasem u tych samych osób. Niemniej jednak, kobietom z endometriozą zaleca się regularne wykonywanie badań profilaktycznych do wczesnego wykrywania chorób nowotworowych (m.in. morfologia, CRP, markery nowotworowe, cytologia, mammografia czy USG ginekologiczne).