12 grudnia 2019 roku Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy dający ciężarnym dostęp do bezpłatnych leków w ramach programu Ciąża plus. Teraz zostanie on skierowany pod obrady Sejmu. Jakie leki i na jakich warunkach mają szansę znaleźć się na wykazie preparatów bezpłatnych dla kobiet w ciąży?
Problemy zdrowotne, takie jak cukrzyca lub nadciśnienie, mogą ujawnić się lub nasilić, gdy kobieta jest w ciąży. Oczywiście to nie jedyne ciążowe przypadłości. Szacuje się, że dostęp do darmowych leków będzie miało około 400 tysięcy kobiet rocznie, a w pierwszym roku obowiązywania ustawy budżet państwa przeznaczy na program 14,5 mln złotych. Sprawdzamy, jakie są szczegóły projektu.
Spis treści
Aktualizacja 25 sierpnia 2020 - pierwsza lista leków darmowych dla kobiet w ciąży już od września
Aktualizacja 22 czerwca 2020 - bezpłatne leki dla ciężarnych dopiero w listopadzie?
Kto będzie mógł skorzystać z bezpłatnych leków dla ciężarnych?
Kto będzie mógł wystawić receptę w ramach programu „Ciąża plus”?
Kto będzie uprawniony, aby potwierdzić ciążę?
Jakiego rodzaju leki będą bezpłatne?
Od kiedy leki dla kobiet w ciąży będą bezpłatne?
Jakie leki mają szansę znaleźć się na liście bezpłatnych preparatów dla kobiet w ciąży?
Za jakie leki ciężarne zapłacą tyle, co dotychczas?
Jakie dodatkowe korzyści może przynieść program „Ciąża+”?
Aktualizacja 25 sierpnia 2020 - pierwsza lista leków darmowych dla kobiet w ciąży już od września
Chcesz wiedzieć czy Twój lek jest objęty programem Ciąża Plus?
Pełną listę darmowych leków Ciąża+ znajdziesz TUTAJ »
Pomimo obaw o przeciągnięcie się formalności, już od 1 września kobiety w ciąży zyskają zapowiadany od dłuższego czasu dostęp do bezpłatnych leków. Nie wszystkie typowane preparaty znalazły się w wykazie produktów, które ciężarne otrzymają bez dopłaty.
Na liście leków darmowych dla kobiet w ciąży znalazły się insuliny (stosowane w cukrzycy), luteina (na podtrzymanie ciąży), lewotyroksyna (stosowana w chorobach tarczycy), heparyny (o działaniu przeciwzakrzepowym) oraz metoprolol (stosowany w nadciśnieniu). Pełna lista bezpłatnych leków dla kobiet w ciąży (Ciąża+) liczy w sumie 114 pozycji.
Więcej na temat tego, jakie problemy zdrowotne ciężarnych będą objęte darmową farmakoterapią i na jakich zasadach będzie funkcjonował program Ciąża+ można przeczytać w artykule Darmowe leki dla kobiet w ciąży Ciąża+.
Aktualizacja 22 czerwca 2020 - bezpłatne leki dla ciężarnych dopiero w listopadzie?
Przepisy wprowadzające bezpłatne leki dla kobiet w ciąży będą obowiązywały od 1 lipca 2020 roku (Ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw).
Nadal nie ma jednak jeszcze wykazu określającego, które dokładnie preparaty będą objęte uprawnieniem. Lista taka będzie ukazywała się wraz z obwieszczeniem refundacyjnym. Ze względu na epidemię, aktualizacja listy leków refundowanych - przeprowadzana dotychczas co dwa miesiące - została zawieszona. Prawdopodobnie kolejna ukaże się dopiero we wrześniu. Jednocześnie na ogłoszenie pierwszego wykazu leków bezpłatnych dla kobiet w ciąży minister właściwy do spraw zdrowia ma aż 4 miesiące. Wydaje się, że ministerstwo zechce skorzystać z całości tego terminu, ponieważ oprócz właściwej listy leków dla ciężarnych, doprecyzowania wymagają także przepisy związane z wprowadzeniem uprawnienia "C" jako zapisu na recepcie. Oznacza to, że w praktyce kobiety w ciąży mogą zacząć korzystać z dodatkowych zniżek nawet dopiero od listopada.
Na ten moment wiadomo na pewno, że bezpłatne dla kobiet w ciąży będą tylko wybrane leki refundowane - te, które zostaną wytypowane jako "konieczne do zaspokojenia potrzeb zdrowotnych wynikających z ciąży". Kryterium będzie ponadto dostępność i bezpieczeństwo stosowania w poszczególnych okresach ciąży oraz roczny limit wydatków przewidzianych na ten cel w ustawie budżetowej na dany rok.
Kto będzie mógł skorzystać z bezpłatnych leków dla ciężarnych?
Uprzywilejowane będą wszystkie kobiety od momentu stwierdzenia ciąży, niezależnie od ścieżki poczęcia aż do jej zakończenia. Oznacza to, że świadczenie będzie przyznawane także kobietom, które aby zajść w ciążę korzystały z technik wspomagania rozrodu (np. in vitro). Leki podawane podczas porodu oraz stosowane po nim i w czasie połogu będą finansowane na dotychczasowych zasadach. Oznacza to, że tak jak dotychczas, kobieta nie ma obowiązku ponosić kosztów leków, które zostaną jej podane w szpitalu. Po wypisie do domu, kobieta - nawet jeśli jest nieubezpieczona - przez okres połogu, czyli 6 tygodni od dnia porodu ma prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej, tak jak osoby posiadające ubezpieczenie.
Kto będzie mógł wystawić receptę w ramach programu „Ciąża plus”?
Leki z katalogu dedykowanego ciężarnym będzie mógł przepisać dowolny lekarz lub położna, na podstawie zaświadczenia stwierdzającego ciążę. Na receptach pojawi się nowy kod uprawnienia dodatkowego pacjenta określony symbolem "C".
Kto będzie uprawniony, aby potwierdzić ciążę?
Potwierdzić ciążę będzie mógł lekarz specjalista w dziedzinie położnictwa i ginekologii lub lekarz specjalizujący się w tej dziedzinie, a także położna – zarówno ta pracująca w przychodni podstawowej opieki zdrowotnej, jak i zatrudniona w poradni ginekologiczno-położniczej. Zaświadczenie będzie ważne przez cały okres ciąży, jednak nie dłużej niż 15 dni po planowanej dacie porodu wskazanej w tym zaświadczeniu. Ten czas to "okres buforowy" dotyczący sytuacji, w których poród nie nastąpił w terminie.
Jakiego rodzaju leki będą bezpłatne?
Bezpłatne mają być preparaty na receptę „konieczne do zaspokojenia potrzeb zdrowotnych wynikających z ciąży”, objęte decyzją o refundacji. Oznacza to, że uprawnienie nie będzie dotyczyło leków pełnopłatnych, leków stosowanych bez związku z ciążą, ani na przykład suplementów diety.
Od kiedy leki dla kobiet w ciąży będą bezpłatne?
Wykaz darmowych leków zostanie opublikowany w pierwszej liście leków refundowanych, po wejściu w życie ustawy, która miałaby zacząć obowiązywać od pierwszego lipca 2020. Może to oznaczać faktyczną dostępność dla kobiet dopiero wraz z wrześniowym wykazem refundacyjnym.
Jakie leki mają szansę znaleźć się na liście bezpłatnych preparatów dla kobiet w ciąży?
Wstępnie Ministerstwo Zdrowia wybrało kilka grup produktów leczniczych, które miałyby się znaleźć na liście „ciąża+”. Jak zakomunikował wiceminister zdrowia, Maciej Miłkowski „propozycja bezpłatnych leków ciąża+ została zaproponowana (z listy leków refundowanych) po uwzględnieniu opinii konsultantów krajowych położnictwa i ginekologii oraz perinatologii, a także NFZ na podstawie dotychczasowej refundacji recept dla kobiet w ciąży”.
Wytypowane leki (więcej: Które leki bezpłatne dla kobiet w ciąży?) zostaną teraz ocenione przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Agencja przygotuje raport, który będzie zawierał opinię dotyczącą efektywności poszczególnych produktów leczniczych u ciężarnych.
Darmowe leki w cukrzycy ciążowej
Wśród leków na liście „C” znajdą się najprawdopodobniej wszystkie insuliny, w tym długodziałające analogi. Nieleczona cukrzyca w ciąży zwiększa ryzyko tak zwanej makrosomii płodu (zbyt dużej masy dziecka), co może wiązać się z istotnymi powikłaniami położniczymi. Ponadto, u noworodka mogą pojawić się niedocukrzenia, co jest niebezpieczne dla jego układu nerwowego. W przypadku, jeśli specjalna dieta cukrzycowa dla ciężarnych nie jest wystarczająca, to jedynym lekiem, jaki można zastosować jest właśnie insulina.
Które z leków podtrzymujących ciążę będą bezpłatne?
Na wykazie produktów leczniczych darmowych dla ciężarnych mogą znaleźć się także progestageny – hormony płciowe. Chociaż w ginekologii i położnictwie stosuje się kilka z nich, głównie dydrogesteron (np. Duphaston), jak i progesteron, na „liście C” najprawdopodobniej znajdzie się jedynie refundowany preparat Luteina w postaci tabletek dopochwowych i podjęzykowych.
Progesteron to podstawowy hormon niezbędny do zagnieżdżenia się zarodka i podtrzymania ciąży. Jego stosowanie może być uzasadnione u kobiet z tak zwaną niedomogą lutealną, objawami poronienia zagrażającego oraz w profilaktyce porodu przedwczesnego.
Dlaczego zdrowa tarczyca mamy jest ważna dla dziecka?
Bezpłatny ma być także hormon tarczycy - lewotyroksyna do stosowania doustnego. W grupie limitowej obejmującej na liście refundacyjnej tę substancję do wyboru są obecnie preparaty Letrox i Euthyrox.
Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy u kobiet w ciąży jest choroba Hashimoto - schorzenie, w którym tarczyca jest niszczona przez własne komórki odpornościowe pacjentki. Schorzenie może niekorzystnie wpływać zarówno na ciężarną, jak i na nienarodzone dziecko, dla którego hormony tarczycy są niezbędne dla rozwoju mózgu. W pierwszych miesiącach ciąży tarczyca płodu nie produkuje własnych hormonów, polegając wyłącznie na tych, które dostarcza matka.
Będzie bezpłatna szczepionka na grypę dla kobiet w ciąży?
Światowa Organizacja Zdrowia oraz rozliczne towarzystwa naukowe i gremia eksperckie rekomendują szczepienia przeciwko grypie kobietom w ciąży, ponieważ są one w grupie wysokiego ryzyka ciężkiego przebiegu tej choroby i wystąpienia groźnych powikłań.
Wyniki dużego badania na grupie 2 milionów kobiet w ciąży pokazały, że szczepienie przeciw grypie spowodowało o 40% mniej hospitalizacji. Szczepienia można wiązać również ze zmniejszeniem się liczby poronień i przedwczesnych porodów, przy korzystnym profilu bezpieczeństwa. Co istotne – zaszczepienie przyszłej mamy zmniejsza także ryzyko zachorowania na grypę ich dzieci w pierwszych sześciu miesiącach życia, kiedy maluchy nie mogą jeszcze przyjąć szczepionki samodzielnie.
Aktualnie jedyną refundowaną szczepionką przeciwko grypie jest czterowalentny preparat Vaxigrip Tetra.
Kwas ursodeoksycholowy – lek z wyboru w cholestazie ciężarnych
W zamierzeniach jest objęcie programem leków z kwasem ursodeoksycholowym (m.in. Proursan, Ursocam, Ursopol, Ursoxyn).
Substancja znajduje zastosowanie w cholestazie ciężarnych. Dolegliwość polega na zaburzeniu przemieszczania się składników żółci wewnątrz komórek wątroby, co skutkuje ich przedostawaniem się do krwi. Jest to schorzenie ściśle powiązane z ciążą, o odwracalnym charakterze, jednak niebezpieczne dla jej przebiegu.
Objawia się świądem, łagodną żółtaczką, występowaniem tłuszczowych stolców z niedoborem witaminy K i wydłużonym czasem krwawienia, co może to być przyczyną wzmożonych krwawień okołoporodowych. Dla płodu kwasy żółciowe przedostające się z krwi matki są toksyczne - mogą powodować zaburzenia pracy serca, zamartwicę, a nawet śmierć wewnątrzmaciczną.
Witaminy dla kobiet ciężarnych
Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego z 2014 roku (obecnie w trakcie aktualizacji), wśród składników, których pozytywny wpływ na przebieg ciąży udowodniono jednoznacznie znajduje się kwas foliowy, jod i witamina D3 „wobec potwierdzonego dużego ryzyka występowania niedoboru w populacji”. Natomiast składniki takie jak wielonienasycone kwasy tłuszczowe, żelazo czy magnez powinny być dostarczane w zależności od stopnia istniejącego niedoboru lub jego specyficznego ryzyka.
Zdecydowanie najlepiej udokumentowana jest rola kwasu foliowego zarówno podczas planowania ciąży, jak i w trakcie jej trwania. Udowodniono, że niedobór kwasu foliowego wpływa na występowanie wad cewy nerwowej (takich jak na przykład rozszczep kręgosłupa czy bezmózgowie). Dawka rekomendowana w ramach suplementacji podczas ciąży to 0,4 mg kwasu foliowego na dobę.
Większość kobiet spodziewających się dziecka przyjmuje, często z rekomendacji ginekologa, gotowe zestawy odpowiadające w różnym stopniu powyższym rekomendacjom. Czy zatem poniższa propozycja bezpłatnych produktów będzie dla nich atrakcyjna?
Listą leków bezpłatnych dla kobiet w ciąży mają zostać objęte następujące witaminy:
witamina D - jedynym produktem w zarekomendowanej do wykazu grupie limitowej 18.2 jest obecnie preparat Juvit D3 w postaci kropli doustnych o mocy 20 000 j.m./ml
preparaty kwasu foliowego z grupy limitowej 27.0 - na liście refundacyjnej pod tym kodem figurują preparaty Acidum folicum Richter w dawce 5 mg i 15 mg.
Kryterium refundacji oznacza ponadto, że na wykazie nie znajdą się najprawdopodobniej leki zawierające żelazo (np. Tardyferon, Hemofer prolongatum czy Sorbifer Durules), chociaż dosyć często w przebiegu ciąży pojawia się problem z niedokrwistością.
Leki wpływające na krzepliwość krwi
W ciąży zmienia się równowaga w układzie krzepnięcia i rośnie ryzyko zatorów i zakrzepów. Problemem znanym położnikom są także trombofilie, czyli wrodzone lub nabyte (pod postacią tak zwanego zespołu antyfosfolipidowego) skłonności do powikłań zatorowo-zakrzepowych. Mogą one utrudniać zajście w ciążę, a kiedy już do niej dojdzie – być przyczyną poronień i powikłań u matki. Kobieta z tym problemem zdrowotnym może urodzić zdrowe dziecko, jeśli zastosowana zostanie profilaktyka polegająca na podaniu leków rozrzedzających krew - heparyn. Leki te są bezpieczne dla dziecka, ponieważ nie przechodzą przez łożysko.
Do listy leków, które mają być zapewnione kobietom w ciąży bez dodatkowej opłaty, wytypowano refundowane leki z tej grupy zawierające dalteparynę sodową (Fragmin), enoksaparynę (Clexane, Losmina, Neoparin) i nadroparynę wapniową (Fraxiparine, Fraxodi).
Nadciśnienie w ciąży
Nadciśnienie u matki może skutkować hipotrofią płodu (jego niedostatecznym wzrastaniem) oraz wiąże się z ryzykiem wcześniactwa. Schorzenie leczy się przede wszystkim metyldopą (np. Dopegyt), a jeśli lek ten nie jest skuteczny - sięga się po substancje z grupy beta-blokerów. Za bezpieczniejszy uważa się labetalol (np. Trandate), jednak nie jest on dostępny w Polsce (jedynie na tak zwany import docelowy).
Spośród leków beta adrenolitycznych Ministerstwo Zdrowia jako preparaty bezpłatne chce zaproponować ciężarnym te zawierające metoprolol (zgodnie z wykazem refundacyjnym będzie to Metocard w dawce 50 mg i 100 mg).
U tych kobiet z nadciśnieniem wdraża się ponadto leczenie kwasem acetylosalicylowym w dawce 75 mg dziennie (np. Acard, Polocard). Wykazano, że takie postępowania zmniejsza istotnie ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego u pacjentki oraz zahamowania wzrastania płodu. Ten lek jednak – podobnie jak wspomniany Dopegyt – nie będzie objęty programem, ze względu na kategorię dostępności (bez recepty, nierefundowany).
Za jakie leki ciężarne zapłacą tyle, co dotychczas?
Ostateczny kształt „listy C” może jeszcze ulec zmianie, jednak na podstawie aktualnie dostępnych informacji można wysnuć wniosek, że pełną refundacją nie będą objęte żadne produkty na łagodne, ale powszechne ciążowe dolegliwości, takie jak nudności, zaparcia, zgaga czy hemoroidy. W proponowanej liście nie ma także leków przeciwbólowych czy rozkurczowych.
Niezależnie od ostatecznego kształtu, w jakim wykaz zostanie zaakceptowany, Minister Zdrowia będzie mógł modyfikować treść obwieszczenia zawierającego wykaz bezpłatnych leków dla ciężarnych w przyszłości. Jednocześnie w uzasadnieniu projektu ustawy czytamy, że " ciąża, w normalnych okolicznościach (czyli kiedy nie występują schorzenia towarzyszące), jest stanem, w którym stosowanie leków powinno być ograniczane do koniecznego minimum ".
Jakie dodatkowe korzyści może przynieść program „Ciąża+”?
Komentatorzy zwracają uwagę, że w połączeniu z postępującą w Polsce cyfryzacją, wprowadzenie programu bezpłatnych leków dla kobiet w ciąży jest znakomitą okazją, aby powiększyć pulę informacji o działaniu leków na przebieg ciąży i dobrostan płodu.
Informacje zdrowotne od kobiet, które przyjmują leki na receptę lub szczepionki, gdy są w ciąży oraz dane medyczne noworodków narażonych w okresie płodowym na leki, mogą być porównywane z wynikami pacjentek, które nie przyjmowały leków w czasie ciąży. Może to znacząco poprawić ilość i jakość informacji na temat bezpieczeństwa leków.