Leki bez recepty - czy na pewno są bezpieczne?

Leki bez recepty - czy na pewno są bezpieczne?

udostępnij:

Z prostymi dolegliwościami zdrowotnymi radzimy sobie sami, stosując leki dostępne bez recepty. To duże udogodnienie, lecz z drugiej strony również spore zagrożenie dla zdrowia. Preparaty dostępne bez recepty mogą wywoływać poważne problemy, takie jak krwawienie z przewodu pokarmowego, zaostrzenie objawów chorobowych którym chcieliśmy przeciwdziałać, uzależnienie po dłuższym stosowaniu, a nawet doprowadzić do śmierci. Samodzielne leczenie zgagi czy kataru może prowadzić do poważnych powikłań. Jak sobie z tym radzić, kiedy powiedzieć "stop" i jak to zrobić bez szkody dla naszego zdrowia?

Leki bez recepty w Polsce

Statystycznie, co piąty wydawany z apteki produkt to lek dostępny bez recepty. Na podstawie danych z czasopisma Recipe 2/2017, szczegółowa struktura rynku leków w Polsce kształtuje się następująco:

  • leki na receptę refundowane – 36,3%,
  • leki na receptę nierefundowane – 19,4%,
  • leki bez recepty – 20,8%,
  • kosmetyki – 5,7%,
  • pozostałe – 17,8%.

Z danych opublikowanych przez IMS Health w 2016 r. wynika, że Polska znajduje się na 6. pozycji pod względem ilości pieniędzy wydawanych na leki bez recepty. Niestety, nie ma się czym chwalić, ponieważ nadużywane tych leków leży u podstaw bardzo niebezpiecznego zjawiska - lekomanii. Polega ona na bezzasadnym, zbyt częstym, niekontrolowanym zażywaniu wielu różnych leków, szczególnie tych dostępnych właśnie bez recepty. Zjawisko to jest w Polsce bardzo powszechne i niesie za sobą wiele poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Dlaczego leki bez recepty są niebezpieczne?

Wielu z nas myśli, że jeśli dany lek można kupić bez recepty, to jest on całkowicie bezpieczny i można go przyjmować w dowolnej ilości. Jest to nieprawdą, ponieważ każdy lek, nawet ten dostępny bez recepty, może spowodować działania niepożądane (również wtedy, kiedy będzie stosowany zgodnie z ulotką). Nie należy bagatelizować żadnego leku, nawet tego dostępnego bez recepty, ponieważ nie da się w 100% przewidzieć reakcji organizmu na obcą substancję.

Niezwykle ważna jest znajomość substancji wchodzących w skład preparatów, które stosujemy. Jest to istotne, ponieważ często zdarza się, że przyjmujemy wiele „różnych” leków, które tak naprawdę różnią się tylko nazwą handlową, lecz substancja lecznicza pozostaje ta sama. W ten sposób bardzo łatwo doprowadzić do przedawkowania i nasilenia działań niepożądanych, a wręcz zatrucia. Szczególnie często obserwujemy to przy przyjmowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ, np. ibuprofen, ketoprofen, diklofenak) oraz leków na przeziębienie i grypę (paracetamol, pseudoefedryna).

Często też myślimy, że połączenie wielu leków da lepszy efekt terapeutyczny. W przypadku niektórych z nich ta zasada jest prawdziwa, jednak trzeba wiedzieć, które leki można ze sobą łączyć, a jakich połączeń unikać. W tym celu najlepiej jest skonsultować się z farmaceutą.

Zjawisko przyjmowania wielu preparatów szczególnie często występuje u pacjentów starszych. Zazwyczaj osoby starsze przyjmują dodatkowo, oprócz dużej ilości leków przepisanych przez lekarza, leki dostępne bez recepty. Szacuje się, że przy przyjmowaniu 5 leków, ryzyko wystąpienia interakcji wynosi aż 58%. Nietrudno przewidzieć, że każdy dodatkowo przyjmowany lek lub suplement diety podnosi tę wartość.

Wielu pacjentów próbuje rozwiązać swoje problemy zdrowotne bez pomocy lekarza, kupując preparaty bez recepty w aptece. Nie ma w tym niczego złego, ponieważ taka jest właśnie idea tych leków – możliwość samodzielnego leczenia prostych schorzeń. Problem pojawia się wtedy, kiedy choroba jest poważniejsza, a my chcemy za wszelką cenę uniknąć wizyty u lekarza, łagodząc objawy chorobowe (najczęściej ból) nadmiarową ilością leków dostępnych bez recepty. To droga donikąd, ponieważ choroba i tak nie ustąpi – chwilowo zamaskujemy tylko jej objawy.

Dużym problemem jest kupowanie leków pod wpływem reklam telewizyjnych lub z polecenia znajomego na zasadzie „skoro pomogło mi, to pomoże również tobie”. Należy zdawać sobie sprawę, że lek, który zadziałał u jednej osoby, wcale nie musi być skuteczny u innej. Producenci leków prześcigają się w reklamach swoich produktów, kusząc nas obietnicą zdrowia i dobrego samopoczucia. Tylko czy rzeczywiście każdy reklamowany specyfik jest nam niezbędny do życia?

Najczęściej nadużywane leki bez recepty

Leki przeciwbólowe

Stosowane w bólu głowy, mięśni, stawów, zębów, bólach menstruacyjnych (np. Ibuprom Max, Ketonal Active, Etopiryna, Apap).

Skutki nadużywania: owrzodzenie błony śluzowej żołądka, krwawienie z przewodu pokarmowego, ból głowy z odbicia (zbyt częste zażywanie paracetamolu lub innych środków przeciwbólowych, paradoksalnie może wywoływać ból głowy).

Leki na przeziębienie

Stosowane w początkowych objawach infekcji (np. Gripex, Theraflu Extragrip, Gripblocker Express, Febrisan).

Skutki nadużywania: ryzyko przedawkowania (łączenie różnych preparatów zawierających te same substancje, powodujące przekroczenie dawki toksycznej danego leku, którą oblicza się m.in. na podstawie wieku i masy ciała).

Leki na katar

Krople lub spray stosowane w przypadku nieżytu nosa (np. Otrivin, Nasivin, Xylometazolin).

Skutki nadużywania: paradoksalny nawrót objawów (efekt z odbicia) w przypadku stosowania leków obkurczających naczynia krwionośne nosa przez okres dłuższy niż 5 dni - tzw. polekowy nieżyt nosa.

Leki stosowane w chorobach przewodu pokarmowego

Inhibitory pompy protonowej (IPP) – stosowane we wrzodach trawiennych, zgadze, jako leki osłonowe przy zażywaniu leków przeciwbólowych (np. Bioprazol Bio Max, Helicid Control, Renazol, Anesteloc Max).

Skutki nadużywania: nasilenie objawów niestrawności/choroby wrzodowej, co wynika ze zwiększonej produkcji kwasu solnego po nagłym odstawieniu tych leków.

Leki przeciwalergiczne (antyhistaminiki) I generacji

Stosowane w alergicznym nieżycie nosa, zapaleniu spojówek, pokrzywce, chorobie lokomocyjnej (np. Fenistil krople, Aviomarin).

Skutki nadużywania: leki te, używane nawet w zalecanych dawkach, mogą powodować nadmierną senność oraz suchość jamy ustnej.

Leki uspokajające i przeciwdepresyjne

Stosowane w stanach napięcia nerwowego, problemach z zasypianiem (np. Deprim, Hyperherba, Nervomix Forte).

Skutki nadużywania: wysokie ryzyko wystąpienia interakcji z innymi zażywanymi lekami w przypadku stosowania preparatu z dziurawcem zwyczajnym (Hypericum perforatum). Przed zastosowaniem jakiegokolwiek preparatu z dziurawcem należy skonsultować się z farmaceutą.

Leki przeczyszczające

Stosowane w zaparciach, często nadużywane przez osoby odchudzające się (np. Xenna Extra Comfort, Regulax, Dulcobis, Alax).

Skutki nadużywania: jelita są nadmiernie stymulowane środkami przeczyszczającymi, więc tracą swoją aktywność, co prowadzi do ich rozleniwienia i wtórnych zaparć.

Witaminy, minerały, suplementy

Skutki nadużywania: ryzyko wystąpienia interakcji z lekami przyjmowanymi z przepisu lekarza (dotyczy to zwłaszcza preparatów zawierających błonnik lub wyciągi z miłorzębu japońskiego, kozłka lekarskiego, czosnku pospolitego, dziurawca zwyczajnego, żeń-szenia syberyjskiego).

Skutki nadużywania leków bez recepty

Nieuzasadnione przyjmowanie nadmiarowej ilości leków dostępnych bez recepty niesie za sobą wiele groźnych konsekwencji:

  • wzrasta ryzyko wystąpienia działań niepożądanych - Dla większości leków obowiązuje zasada: im wyższa dawka, tym wyższe ryzyko wystąpienia skutków ubocznych,
  • wzrasta ryzyko wystąpienia interakcji pomiędzy przyjmowanymi lekami -Może to doprowadzić do nasilenia działania leku (przez co zwiększa się ryzyko wystąpienia jego działań niepożądanych) lub wręcz przeciwnie – osłabienia działania (przez co może wydawać się, że lek nie działa),
  • wzrasta ryzyko przedawkowania - Nawet standardowa dawka niektórych leków, np. paracetamolu, może okazać się zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia. Znany jest przykład kobiety cierpiącej na anoreksję, która nabawiła się groźnego zapalenia wątroby po terapeutycznej dawce paracetamolu. Podobny problem może dotknąć również osoby uzależnione od alkoholu. Należy pamiętać, że standardowe dawki leków ustalane są dla dorosłego pacjenta, który waży 70 kg i przy założeniu, że nie cierpi na żadne inne poważne schorzenia,
  • objawy choroby mogą zostać zamaskowane - Pierwszym krokiem w walce z chorobą powinno być znalezienie jej przyczyny, a nie zwalczanie objawów. Przykładowo, przyjmowanie leków przeciwbólowych na ból zęba przyniesie ulgę, ale tylko na chwilę, bo nie wyeliminowaliśmy prawdziwej przyczyny dolegliwości (np. próchnicy),
  • może dojść do uszkodzenia narządów wewnętrznych (nerki, wątroba) - Bardzo duża część przyjmowanych leków ulega metabolizmowi (przekształceniu) w wątrobie, a następnie jest wydalana z moczem. Przyjmowanie nadmiarowych ilości leków niepotrzebnie zmusza wątrobę do pracy i niekorzystnie obciąża nerki,
  • może rozwinąć się tolerancja na lek - Przykładem jest tutaj stosowanie sprayów lub kropli donosowych obkurczających naczynia krwionośne przez okres dłuższy niż 5-7 dni. Preparaty tego typu początkowo przynoszą ulgę w oddychaniu, jednakże ich nadużywanie powoduje nadmierne przesuszenie (anemizację) śluzówki nosa i powrót dolegliwości. To sprawia, że pacjenci sięgają po kolejną dawkę leku udrażniającego drogi nosowe i błędne koło się zamyka,
  • lek może uzależnić - W aptekach dostępne są bez recepty preparaty zawierające kodeinę (np. Thiocodin), pseudoefedrynę (np. Apselan, Sudafed) oraz dekstrometorfan (np. Acodin, Tussidex). Są to substancje psychoaktywne, szczególnie chętnie wykorzystywane przez młodzież w celu odurzania się. Wszystkie te trzy substancje mogą wywołać uzależnienie psychiczne, tzn. potrzebę przyjęcia substancji w celu polepszenia samopoczucia. Dodatkowo kodeina może uzależniać fizycznie, tzn. wywoływać objawy abstynencyjne po zaprzestaniu jej zażywania, takie jak niepokój, bezsenność, agresja.

Jak pokonać uzależnienie od leków?

Pierwszym krokiem jest przyznanie się przed samym sobą: tak, jestem uzależniony od danego leku, tzn. stosuję go częściej niż powinienem. W takiej sytuacji najlepiej jest stopniowo odstawiać lek. Czasem można wprowadzić nowy lek, który pomoże nam w wychodzeniu z uzależnienia (np. w przypadku polekowego nieżytu nosa - tabletki z pseudoefedryną jako zamiennik sprayów/kropli donosowych). Decyzję o wprowadzeniu nowego leku należy zawsze skonsultować z farmaceutą.

Zawsze czytaj ulotkę!

Należy pamiętać, że każdy lek może wyrządzić więcej szkody niż pożytku, jeśli zostanie zastosowany w nieodpowiedni sposób. Jak się przed tym ustrzec?

  • leki kupuj tylko w aptece - Tylko tam masz możliwość skonsultowania się z farmaceutą, który wyjaśni, jak stosować dany lek oraz czy można go łączyć z innymi preparatami,
  • nie przyjmuj leków przez okres dłuższy niż przewiduje to ulotka - Jeśli mimo stosowania leku problem nie ustąpił – skonsultuj się z lekarzem,
  • nie ulegaj reklamom - nie kupuj leku na zapas tylko dlatego, że był w korzystnej cenie.

Leki dostępne bez recepty są bardzo dużym udogodnieniem w życiu codziennym, ale pamiętajmy, aby korzystać z nich z głową. Możliwość otrzymania preparatu bez konsultacji z lekarzem nie oznacza, że nie może on zadziałać niekorzystnie na nasz organizm, zwłaszcza w przypadku przedawkowania. Tak więc czytajmy zawsze ulotki oraz konsultujmy się z farmaceutą w aptece, a przede wszystkim - działajmy na korzyść własnego zdrowia i życia, bo przecież mamy je tylko jedno.

W razie jakichkolwiek wątpliwości, zawsze możesz zadać pytanie farmaceutom GdziePoLek.

redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.

ostatnia zmiana: 08.01.2018 14:19:32

Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.

sortowanie:
filtrowanie:

Acodin

tabletki, 20 tabletek

dextromethorphan

produkt dostępny bez recepty

w 96% aptek

od 11,99 zł

Alax

drażetki, 20 tabletek drażowanych = 2 blistry

aloe vera+frangula alnus

produkt dostępny bez recepty

w 95% aptek

od 13,19 zł

Anesteloc Max

tabletki, 14 tabletek

pantoprazole

produkt dostępny bez recepty

w 75% aptek

od 6,99 zł

Apselan

tabletki powlekane, 10 tabletek

pseudoephedrine

produkt dostępny bez recepty

w 67% aptek

od 9,90 zł

Aviomarin

tabletki, 10 tabletek

dimenhydrinate

produkt dostępny bez recepty

w 100% aptek

od 26,79 zł

Bioprazol Bio Max

kapsułki, 14 kapsułek

omeprazole

produkt dostępny bez recepty

w 94% aptek

od 12,79 zł

Dulcobis

tabletki powlekane, 60 tabletek

bisacodyl

produkt dostępny bez recepty

w 100% aptek

od 30,49 zł

Etopiryna

tabletki, 50 tabletek

acetylsalicylic acid+caffeine+ethenzamide

produkt dostępny bez recepty

w 100% aptek

od 12,99 zł

Febrisan

proszek musujący, 16 torebek 5 gramów

ascorbic acid+paracetamol+phenylephrine

produkt dostępny bez recepty

w 77% aptek

od 24,99 zł

Fenistil

krople, 20 mililitrów

dimetindene

produkt dostępny bez recepty

w 94% aptek

od 17,70 zł

Gripblocker Express

kapsułki, 20 kapsułek

dextromethorphan+paracetamol+pseudoephedrine

produkt dostępny bez recepty

w 74% aptek

od 17,99 zł

Gripex Max

tabletki powlekane, 20 tabletek blistry

dextromethorphan+paracetamol+pseudoephedrine

produkt dostępny bez recepty

w 100% aptek

od 28,99 zł

Helicid Control

kapsułki, 28 kaps. fiolka

omeprazole

produkt dostępny bez recepty

w 83% aptek

od 16,49 zł

Hyperherba

tabletki, 60 tabletek

hypericum perforatum

produkt dostępny bez recepty

w 9% aptek

od 19,76 zł

Ibuprom Max

drażetki, 24 tabletki drażowane blistry

ibuprofen

produkt dostępny bez recepty

w 59% aptek

od 18,47 zł

Ketonal active

kapsułki, 20 kapsułek

ketoprofen

produkt dostępny bez recepty

w 90% aptek

od 18,79 zł

Nervomix Forte

kapsułki, 60 kapsułek

hypericum perforatum+humulus lupulus+melissa officinalis+valeriana officinalis

produkt dostępny bez recepty

w 70% aptek

od 26,99 zł

Sudafed

tabletki powlekane, 12 tabletek

pseudoephedrine

produkt dostępny bez recepty

w 95% aptek

od 13,99 zł

Theraflu Extra Grip

proszek (do wytworzenia płynu), 14 torebek

paracetamol+pheniramine+phenylephrine

produkt dostępny bez recepty

w 100% aptek

od 24,99 zł

Thiocodin

tabletki, 16 tabletek

codeine+sulfogaiacol

produkt dostępny bez recepty

w 100% aptek

od 12,31 zł

Tussidex

kapsułki, 10 kapsułek

dextromethorphan

produkt dostępny bez recepty

w 26% aptek

od 9,99 zł

Valinger Forte

tabletki powlekane, 2 tabletki

sildenafil

produkt dostępny bez recepty

w 14% aptek

od 10,49 zł

Xenna Extra Comfort

tabletki powlekane, 10 tabletek dojelitowych

senna

produkt dostępny bez recepty

w 100% aptek

od 9,98 zł

Pytania i opinie

Dodaj pytanie

* pole wymagane

Zdjęcia

Możesz przeciągnąć tu plik zdjęcia.

* pole wymagane

Zadając pytanie użytkownik akceptuje regulamin korzystania z usług serwisu GdziePoLek.pl 
Twój adres IP i wybrana lokalizacja zostaną zapisane. 
)