Panuje powszechna opinia, że COVID-19 nie stanowi szczególnego zagrożenia dla najmłodszych. Uważa się, że dzieci nie chorują na COVID-19 lub chorują bardzo łagodnie. Czy faktycznie koronawirus jest dla dzieci całkowicie nieszkodliwy? Czy dzieci, mimo braku objawów, mogą zarażać albo doświadczać powikłań pokowidowych?
Prawdą jest, że dzieci w większości przechodzą zakażenie COVID-19 łagodniej niż dorośli. Cięższy i bardziej niebezpieczny przebieg może mieć jednak miejsce u wcześniaków, noworodków i niemowląt, u dzieci przewlekle chorych (np. z chorobą nowotworową, wadami genetycznymi) oraz otyłych. Nie można więc całkowicie lekceważyć zagrożenia. Dodatkowym zmartwieniem jest zespół pokowidowy, który może rozwijać się w kilka tygodni po infekcji.
Spis treści
Obejrzyj film o powikłaniach pokowidowych u dzieci!
Jakie są objawy COVID-19 u dzieci?
Jak postępować z dzieckiem z COVID-19?
PIMS, czyli zespół pokowidowy u dzieci
Czy to prawda, że dzieci nie zarażają wirusem SARS-CoV-2?
Jak zapobiegać COVID-19 u dzieci?
Czy szczepionka przeciwko COVID-19 chroni przed PIMS?
Jak zaszczepić dziecko przeciwko COVID-19?
Czy dziecko powinno przyjąć dawkę przypominającą?
Czy są jakieś przeciwwskazania do zaszczepienia dziecka?
Czy szczepionkę przeciwko COVID-19 można podać razem z inną szczepionką?
Obejrzyj film o powikłaniach pokowidowych u dzieci!
Jakie są objawy COVID-19 u dzieci?
Większość dzieci (80-90%) choruje bezobjawowo lub łagodnie. Uważa się, że wynika to z faktu, że dzieci mają mniej receptorów ACE2, które stanowią punkt wejścia wirusa do komórki. Potwierdzają to relacje rodziców, których pociechy pomimo pozytywnego wyniku testu nie rozwinęły żadnych objawów lub pojawiły się lekkie i przemijające dolegliwości.
Objawy COVID-19 u najmłodszych to katar, kaszel, biegunka, bóle głowy czy gorączka. Może także pojawić się wysypka. Problemy z oddychaniem i duszności nie są tak częste jak u dorosłych.
Charakterystyczna i częsta jest utrata lub zaburzenia węchu i smaku, ale w przypadku bardzo małych dzieci trudno jest ustalić, czy ten objaw faktycznie występuje. Można go podejrzewać, jeśli obserwujemy, że chory malec ma pogorszony apetyt lub nie chce zjeść potrawy, za którą wcześniej przepadał. Jak objawowy przebieg choroby u swoich dzieci opisują ich mamy?
Joanna: Córeczka miała suchy i męczący kaszel oraz uciążliwe skoki temperatury, nawet powyżej 40 stopni. Widać było przy tym, że nie czuje się dobrze, była rozdrażniona i płaczliwa. Dolegliwości utrzymywały się około półtora tygodnia.
Katarzyna: U nas COVID-19 przebiegał z katarem i trudną do zbicia gorączką. Dodatkowym objawem była wysypka, takie drobne krostki.
Ewa: Widać było, że córka jest osłabiona, gorączkowała i bardzo dużo spała. Nie miała chęci do zabawy. W naszym przypadku dodatkowym kłopotem były wymioty i biegunka.
Jak postępować z dzieckiem z COVID-19?
U dziecka ze zdiagnozowanym COVID-19, ale bez objawów choroby, wystarczająca jest teleporada u lekarza z podstawowej opieki zdrowotnej. Warto dbać o prawidłowe nawodnienie dziecka i regularnie (co najmniej 4 razy na dobę) mierzyć ciepłotę ciała.
W przypadku skąpych objawów można podawać leki, które będą je zwalczać np. przeciwgorączkowe. Rekomendowane jest zbadanie dziecka przez lekarza i kontrolny pomiar saturacji (czytaj więcej: COVID-19: w poszukiwaniu tlenu).
W przypadki nasilonych objawów (np. przedłużająca się gorączka, odwodnienie, silny kaszel) oraz u dzieci z grupy ryzyka, lekarz POZ po badaniu może zdecydować o skierowania dziecka do szpitala.
PIMS, czyli zespół pokowidowy u dzieci
Według dotychczasowych obserwacji, u dzieci po 2 do 5 tygodni po COVID-19, może rozwinąć się groźne powikłanie, nawet jeśli dziecko chorowało bezobjawowo lub łagodnie.
Właściwa i pełna nazwa to Paediatric Inflammatory Multisystem Syndrome Temporally associated with SARS-CoV-2: PIMS-TS, a po polsku - wieloukładowy zespół zapalny po COVID-19.
Najczęściej dotyczy dzieci w wieku szkolnym między 7 a 10 rokiem życia, ale może wystąpić także u dzieci zarówno młodszych, jak i starszych. Szacuje się, że PIMS rozwija się u około 1 na 1000 dzieci zakażonych SARS-CoV-2. Najprawdopodobniej jest to nieprawidłowa reakcja immunologiczna organizmu.
Na jakiej podstawie diagnozuje się PIMS?
W przebiegu PIMS praktycznie zawsze występuje i utrzymuje się gorączka powyżej 38,5 stopnia Celsjusza – przez co najmniej 3 dni. Może słabo reagować na leki przeciwgorączkowe. Wskaźniki zapalne, takie jak CRP, są podwyższone (znacznie powyżej 100 mg/l). Bardzo często dołączają się bóle brzucha (silne, sprowadzające podejrzenie zapalenia wyrostka robaczkowego), wymioty i biegunka. U około 3/4 małych pacjentów dochodzi do zaburzeń układu krążenia oraz wysypki. Jest ona plamista, rumieniowa, zlewająca się, ale nie swędzi i nie boli - może jednak także być niewielka i rozsiana po całym ciele, dlatego żadnych zmian skórnych nie należy lekceważyć. Zapalenie spojówek może pojawić się u więcej niż 60% dzieci z PIMS. Pacjent jest stale osłabiony, może zgłaszać silne bóle głowy, kończyn, często szyi. Prawdopodobne są także objawy ze strony układu oddechowego (np. kaszel), ale rzadko w początkowej fazie choroby, nerwowego (apatia, nadmierna senność, rozdrażnienie, niedowłady) czy nerek.
Czy PIMS jest niebezpieczny dla dziecka?
PIMS to ostry i potencjalnie niebezpieczny zespół objawów. Gwałtowne pogorszenie może wystąpić po około 5-6 dniach z gorączką. Szczególny niepokój wzbudza możliwość zapalenia mięśnia sercowego, powstawania wad tętnic (tętniaków) oraz ryzyko wstrząsu. Dzieci z podejrzeniem PIMS powinny być leczone w szpitalu, najlepiej z zapleczem kardiologicznym. Śmiertelność szacuje się na około 2%.
W jaki sposób leczy się PIMS?
PIMS jest nową jednostką chorobową, opisaną po raz pierwszy dopiero w maju 2020 roku. Zespół opisywano wówczas jako podobny do choroby Kawasakiego, charakteryzującej się stanem zapalnym drobnych naczyń krwionośnych.
Nie ma na ten moment ścisłych wytycznych leczenia, ale uważa się, że podstawową rolę odgrywa terapia immunosupresyjna i immunomodulująca. W pierwszej kolejności podaje się dożylnie immunoglobuliny (preparaty zawierające przeciwciała), lekami drugiego rzutu są glikokortykosteroidy, a w ostatniej kolejności sięga się po przeciwzapalne leki biologiczne, takie jak anakinra, tocilizumab czy infliksymab.
W zależności od stanu dziecka stosuje się nawadnianie, podaje leki poprawiające kurczliwość serca czy włącza się tlenoterapię. Większość małych pacjentów z PIMS wykazuje cechy zaburzonej krzepliwości - w takich przypadkach włącza się leczenie przeciwpłytkowe lub przeciwzakrzepowe.
Czy to prawda, że dzieci nie zarażają wirusem SARS-CoV-2?
Nie jest prawdą, że dzieci nie przenoszą koronawirusa. Dziecko, nawet łagodnie przechodzące chorobę, może stanowić zagrożenie dla innych - w szczególności dla osób starszych (np. dziadków) czy bliskich z obniżoną odpornością.
Jak zapobiegać COVID-19 u dzieci?
Jeśli nie ma takiej konieczności, nie zabieraj dziecka w miejsca, gdzie może przebywać wiele osób. Zapoznaj malucha z zasadami higieny i wyjaśnij - adekwatnie do wieku i możliwości poznawczych dziecka - dlaczego należy ich przestrzegać. Już najmłodsze dzieci można uczyć prawidłowego mycia rąk.
Czy szczepionka przeciwko COVID-19 chroni przed PIMS?
Są doniesienia, które wskazują, że szczepionka może skutecznie przeciwdziałać wystąpieniu PIMS, a nawet jeśli zespół się rozwinie, to nie dochodzi do najbardziej dramatycznych powikłań.
Jak zaszczepić dziecko przeciwko COVID-19?
Szczepionką firmy Pfizer Comirnaty można szczepić dzieci od 5. roku życia, a szczepionkę Spikevax Moderny można podawać od 12. roku życia. NatomiastSzczepionki Vaxzevria oraz COVID-19 Vaccine Janssen przeznaczone dla pacjentów dorosłych - powyżej 18. roku życia. Dzieci w wieku, w którym przyjęcie szczepionki jest możliwe mają lub będą mieć automatycznie wystawione e-skierowania na szczepionkę. Decyzję o tym, czy dziecko może być zaszczepione podejmuje lekarz w oparciu o kwestionariusz wstępnego wywiadu przesiewowego, który wypełnia rodzic. Rejestracji można dokonać poprzez tak zwaną szybką ścieżkę e-rejestracji - wystarczy wpisać numer PESEL i nazwisko dziecka oraz podać numer telefonu, na który napłynie potwierdzenie. Wypełnienie tych danych umożliwia wybór i rezerwację terminu szczepienia online. Rejestrować dziecko można także pod numerem 989, bezpośrednio w punktach szczepień lub SMSem pod numer 664 908 556 lub 880 333 333 o treści: SzczepimySie.
E-skierowanie na szczepienie dla dziecka możesz naleźć na Internetowym Koncie Pacjenta
Źródło: pacjent.gov.pl/ikp
Szczepienia starszych dzieci i młodzieży już trwają.Obowiązuje schemat dwudawkowy, w którym druga dawka podawana jest w odstępie 21 dni w przypadku szczepionki Pfizer Comirnaty i 28 dni w przypadku zaszczepienia preparatem Moderny Spikevax.
Zgodnie z deklaracją Ministerstwa Zdrowia szczepienia dzieci w wieku 5-11 lat ruszyły w Polsce w grudniu 2021. Wykonywane będą wyłącznie szczepionką Pfizer Comirnaty w dostosowanej do wieku w dawce pediatrycznej - 10 mikrogramów/dawkę (czyli trzykrotnie mniejszej niż dawka dla starszych dzieci i dorosłych). Ustalono, że u młodszych pacjentów - ze względu na sprawniejszy układ odpornościowy - ta dawka wywoła taką samą odpowiedź odpornościową, jak pełna dawka u dorosłych.
Schemat szczepienia u najmłodszych również jest dwudawkowy przy zachowaniu rekomendowanego odstępu co najmniej 21. dni między dawkami. Jedynie w przypadku dzieci z ciężkimi zaburzeniami odporności schemat obejmuje podanie trzech dawek. Dawka dodatkowa (uzupełniająca) podawana będzie co najmniej 28 dni po ukończeniu cyklu dwóch dawek.
Czy dziecko powinno przyjąć dawkę przypominającą?
Od 25 stycznia 2022 r. jest możliwość przyjęcia dawki przypominającej dla osób zaszczepionych dwoma dawkami, które ukończyły 16 rok życia., a od 28 stycznia 2022 - także pacjentów powyżej 12. roku życia. Szczepienie przypominające (booster) będzie przeprowadzane preparatem Comirnaty, jeśli upłynie co najmniej 5. miesięcy od zakończenia cyklu dwudawkowego.
Czy są jakieś przeciwwskazania do zaszczepienia dziecka?
Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia dziecka przeciwko COVID-19 jest uczulenie na składniki szczepionki. Choroby przewlekłe dziecka nie stanową powodu do odraczania szczepienia, a wręcz powinny do niego zachęcać, gdyż choroby towarzyszące zwiększają ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19.
Przeciwwskazania czasowe do szczepienia są ujęte w kwestionariuszu - należą do nich między innymi niedawne zachorowanie na COVID-19 czy kontakt z osobą chorą. Lekarz kwalifikujący (przy czym nie musi być to pediatra) przed szczepieniem przeprowadzi także wywiad z rodzicem i oceni ogólny stan zdrowia dziecka. Może zapytać o jego samopoczucie oraz o występowanie dolegliwości takich jak gorączka, kaszel czy biegunka.
Co, jeżeli pomiędzy podaniem pierwszej i drugiej dawki dziecko skończy 12 lat?
W takim przypadku należy podać szczepionkę w dawce i składzie zgodnym z wiekiem dziecka w dniu szczepienia. Oznacza to, że dziecko na pierwszym szczepieniu otrzyma dawkę 10 µg, a jako drugą dawkę - szczepionkę dopuszczoną do stosowania u osób w wieku 12 lat i starszych w odpowiednio wyższej dawce.
Kiedy będzie można zaszczepić dzieci młodsze niż 5 lat?
Szczepienie dzieci młodszych niż 5 lat nie jest na razie możliwe. Nie wynika to jednak z faktu, że szczepionka w tej grupie wiekowej jest niezalecana - po prostu badania kliniczne obejmujące populację najmłodszych pacjentów są na bardzo wczesnym etapie. Układ odpornościowy dzieci dojrzewa i różni się od tego u dorosłych, reakcje poszczepienne mogą być silniejsze i dlatego wymagane są osobne badania.
Producenci innych szczepionek przeciwko COVID-19 także rozpoczęli już swoje testy, potrwają one kilka miesięcy. Kolejno będą badane coraz młodsze dzieci.
Czy szczepionkę przeciwko COVID-19 można podać razem z inną szczepionką?
Szczepionkę przeciwko COVID-19 można podać na tej samej wizycie szczepiennej w trakcie której pacjent przyjmuje także inną szczepionkę - na przykład przeciwko grypie czy przeciwko pneumokokom.
redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.
ostatnia zmiana: 26.04.2023 12:18:07
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.