HTZ - hormonalna terapia zastępcza w menopauzie

Menopauzie towarzyszy wiele dokuczliwych objawów, nazywanych przez specjalistów objawami wypadowymi. Zaliczamy do nich: uderzenia gorąca, kołatanie serca, zimne poty w nocy, problemy z koncentracją, nadmierną nerwowość oraz depresję.

Więcej na temat menopauzy i leczenia - również preparatami bez recepty, znajdziesz w artykule Menopauza - jak zmniejszyć dolegliwości?

Spis treści

Czym jest hormonalna terapia zastępcza?

Jak sprawdzić, czy mam menopauzę?

Jakie są rodzaje HTZ?

Jakie są korzyści ze stosowania HTZ?

Kiedy zacząć hormonalną terapię zastępczą?

Jakie są działania niepożądane HTZ?

Czy HTZ przyczynia się do rozwoju nowotworów?

O czym należy pamiętać stosując HTZ?

Jakie są alternatywy dla HTZ?

Czy HTZ działa?

Czym jest hormonalna terapia zastępcza?

Hormonalna terapia zastępcza to nic innego, jak uzupełnienie estrogenów, których w związku z wygasaniem funkcji jajników zaczyna brakować w organizmie kobiety.

W terapii HTZ wykorzystuje się różne typy estrogenu:

• estrogeny naturalne, np. beta-estradiol, estriol, estron,

• estrogeny zwierzęce, np. ekwilina, ekwilenina, hipulina – są to estrogeny końskie, pozyskiwane z moczu źrebnych klaczy.

HTZ to obecnie najskuteczniejsza metoda redukcji objawów menopauzy. Stosuje się ją również w profilaktyce chorób związanych z okresem przekwitania, takich jak np. osteoporoza, czyli odwapnienie kości.

Hormony w hormonalnej terapii zastępczej można podawać:

• dopochwowo w postaci maści, kremów lub globulek i tabletek (np. Oekolp, Oekolp Forte, Gynoflor, Ovestin globulki),

• domięśniowo w formie zastrzyku (np. Gynodian Depot),

• doustnie w postaci tabletek (np. Activelle, Cyclo–Progynova, Estrofem, Estrofem Mitte, Kliogest, Angeliq i inne),

• przez skórę w postaci aerozolu (Lenzetto) lub w postaci plastrów transdermalnych (np. Systen Conti, Systen Senqui, Systen 50, Estroplast, Climara).

Jak sprawdzić, czy mam menopauzę?

W aptekach dostępne są testy na menopauzę, które można samodzielnie przeprowadzić w domu: Test na menopauzę z apteki - czy jest wiarygodny i kiedy go zrobić?

Domowe Laboratorium Menopauza Test

Test menopauza kasetkowy Diather

Jakie są rodzaje HTZ?

Stosując leczenie estrogenami dąży się do tego, by ich dawki były jak najmniejsze, gdyż ogranicza to możliwe działania niepożądane.

Nowoczesnymi lekami zawierającymi estrogeny są plastry, pierścienie dopochwowe oraz wkładki domaciczne z progestagenem. Pozwala to ominąć przewód pokarmowy (substancja czynna leku jest uwalniana bezpośrednio do krwiobiegu), co jest istotne w przypadku zaburzeń wchłaniania czy choroby wrzodowej. Zastosowanie wymienionych postaci leków hormonalnych daje możliwość uwalniania się bardzo małych dawek estrogenów w stałych odstępach czasu, co zwiększa bezpieczeństwo terapii. Ma to duże znaczenie u kobiet z problemami zatorowo–zakrzepowymi, nadwagą, chorobami tarczycy lub nadciśnieniem.

Osobom z podwyższonym poziomem cholesterolu zaleca się stosowanie tabletek doustnych, które korzystnie wpływają na profil lipidowy.

Jakie są korzyści ze stosowania HTZ?

Hormonalna terapia zastępcza, gdy dawka i droga podania hormonu jest właściwie dobrana, daje kobiecie wiele korzyści zdrowotnych. Przede wszystkim uzupełnienie niedoborów estrogenów wpływa znacząco na poprawę ogólnego samopoczucia, gdyż znosi całkowicie lub w dużym stopniu eliminuje objawy wypadowe. Wpływa też na stan skóry. Poprawie ulega również profil lipidowy - wzrasta stężenie tzw. dobrego cholesterolu (HDL), a zmniejsza się poziom LDL (złego cholesterolu), którego nadmiar przyczynia się do rozwoju miażdżycy naczyń krwionośnych.

Estrogeny działają kardioprotekcyjnie (ochronnie na serce), a także eliminują wolne rodniki. Odgrywają również bardzo ważną rolę w utrzymaniu prawidłowego stanu kości. Zapobiegając utracie masy kostnej, znacznie zmniejszają ryzyko wystąpienia osteoporozy (odwapnienia kości).

Wykazano, że u kobiet w podeszłym wieku, które stosowały HTZ, rzadziej dochodzi do złamania szyjki kości udowej, pęknięcia trzonów kręgów oraz chorób zwyrodnieniowych stawów.

Warto też przypomnieć, że stosowanie estrogenów w okresie przekwitania, wpływa korzystnie na błonę śluzową pochwy i układu moczowego, eliminując takie objawy jak: suchość pochwy, świąd, częste infekcje dróg moczowych, a także nietrzymanie moczu. U wielu kobiet poprawia to znacznie jakość życia seksualnego.

Zmniejszona produkcja estrogenów w okresie klimakterium bywa powodem występowania objawów depresyjnych. Przy niewielkim nasileniu tych dolegliwości HTZ pozwala całkowicie wyeliminować dyskomfort psychiczny. W przypadku ciężkich depresji konieczna jest wizyta u specjalisty i zastosowanie leków przeciwdepresyjnych.

Ponadto estrogeny pobudzając wydzielanie melatoniny przez szyszynkę pomagają walczyć z bezsennością oraz poprawiają jakość snu.

Istnieją przypuszczenia, chociaż naukowo nie jest to jeszcze dokładnie udowodnione, że suplementacja estrogenowa chroni przed niektórymi chorobami neurologicznymi i psychicznymi, takimi jak schizofrenia czy choroba Alzheimera.

Kiedy zacząć hormonalną terapię zastępczą?

Hormonalną terapię zastępczą należy wdrożyć jak najwcześniej, to znaczy ok. 45 roku życia, już przy pierwszych objawach przekwitania i stosować przez ok. 8 lat.

Zastosowanie leczenia hormonalnego zbyt późno, tj. po 60 roku życia, może zwiększyć ryzyko epizodów sercowo–naczyniowych, takich jak udar mózgu, zmiany miażdżycowe, zawał mięśnia sercowego.

Bezwzględnym wskazaniem do stosowania HTZ jest całkowite usunięcie narządów rodnych kobiety. W tym przypadku terapia hormonalna powinna być prowadzona bez względu na wiek pacjentki.

Jakie są działania niepożądane HTZ?

Hormonalna terapia zastępcza oprócz zalet ma też wady.

Ryzyko i działania niepożądane, jakie mogą wystąpić podczas leczenia, wynikają z samej natury związków sterydowych, do których zalicza się estrogeny.

Do możliwych działań niepożądanych HTZ, należą:

• zwiększone ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej i udaru mózgu,

• zastój żylny, niewydolność żylna,

• nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych,

• zwiększenie masy ciała,

• tkliwość piersi,

• bóle i zawroty głowy,

• migrena,

• ból i napięcie w podbrzuszu.

Czy HTZ przyczynia się do rozwoju nowotworów?

Wiele kobiet rezygnuje z hormonalnej terapii zastępczej z obawy przed chorobami nowotworowymi.

Wykazano, że HTZ zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, raka wątroby i dróg żółciowych, natomiast nieznacznie zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworów zależnych od estrogenów, takich jak rak piersi, rak trzonu macicy oraz guzy mózgu (oponiaki).

Naukowcy w dalszym ciągu badają wpływ hormonalnej terapii zastępczej na powstawanie i rozwój zmian nowotworowych w organizmie kobiety w okresie przekwitania. Dotychczas wykazano, że leczenie estrogenami nie powoduje powstania nowego nowotworu sutka, przyczynia się natomiast do rozwoju już istniejących zmian chorobowych.

Niestety utarty pogląd, że stosowanie preparatów hormonalnych zawierających estrogeny, powoduje nowotwory sutka i macicy sprawia, że wiele kobiet odmawia stosowania HTZ, nawet gdy dolegliwości klimakterium są u nich bardzo nasilone.

W praktyce najczęściej stosuje się preparaty zawierające estrogeny w połączeniu z gestagenami, co zapobiega zmianom nowotworowym śluzówki macicy.

Preparaty zawierające same estrogeny stosuje się rzadko, np. u kobiet po zabiegu usunięcia macicy.

O czym należy pamiętać stosując HTZ?

Aby HTZ była skuteczna i bezpieczna, należy pamiętać o następujących zasadach:

• przed zastosowaniem HTZ należy indywidualnie rozważyć korzyści z jej stosowania, uwzględniając wszystkie możliwe przeciwwskazania (ciąża, nieuzasadnione krwawienia z dróg rodnych, udar mózgu, choroba zakrzepowa, nowotwór piersi, nowotwór narządów rodnych),

• leki stosować w najmniejszych skutecznych dawkach,

• stosując HTZ należy regularnie poddawać się badaniom lekarskim: badanie ginekologiczne (raz w roku); ocena gruczołów piersiowych przez lekarza, USG lub mammografia piersi (raz w roku); badanie cytologiczne śluzówki pochwy (raz na trzy lata),

• warto też nauczyć się samodzielnie kontrolować piersi i robić to systematycznie, np. podczas codziennych zabiegów higienicznych,

• wszelkie uwagi dotyczące samopoczucia oraz objawów ubocznych występujących podczas stosowania HTZ należy zgłaszać lekarzowi prowadzącemu leczenie.

Jakie są alternatywy dla HTZ?

Jako alternatywę dla hormonalnej terapii zastępczej stosuje się syntetyczny steroid o nazwie tibolon (np. Livial), który nie powoduje zaniku błony śluzowej macicy. Może być więc stosowany u kobiet genetycznie obciążonych ryzykiem wystąpienia nowotworu macicy lub raka sutka.

Tibolon znosi wszystkie objawy menopauzy, działając podobnie do estrogenów. Jest też wykorzystywany w leczeniu chorób towarzyszących menopauzie.

Ocenia się, że w Polsce tylko ok. 5-7% kobiet korzysta z hormonalnej terapii zastępczej, chociaż poważne dolegliwości klimakterium odczuwa dużo większa liczba pań. Wynika to niestety ze zbyt małej wiedzy Polek na temat samej menopauzy, jak i skutecznych metod jej leczenia.

Dla porównania w krajach Europy Zachodniej w okresie menopauzy preparaty hormonalne stosuje ok. 50% kobiet.

Leki hormonalne stosowane w okresie okołomenopauzalnym, w celu uzupełnienia poziomu estrogenów w organizmie kobiety, są stale udoskonalane. Obecnie dobierając odpowiednio postać leczniczą preparatu można podawać estrogeny w bardzo małych dawkach, co znacznie zmniejsza ryzyko działań niepożądanych.

Czy HTZ działa?

Z hormonalnej terapii zastępczej nie wszystkie kobiety mogą korzystać ze względu na ogólny stan zdrowia. Wiadomo natomiast, że u osób, u których można w ten sposób uzupełnić niedobór estrogenów, leczenie przynosi bardzo dobre rezultaty. Warto więc zainteresować się hormonalną terapią zastępczą i poznać dokładniej zasady jej stosowania, a także wskazania i przeciwwskazania, by z pełną świadomością korzystać z osiągnięć medycyny, do których z pewnością można zaliczyć terapię estrogenową.