Ugryzienie przez psa może wiązać się z rozwojem groźnych chorób, np. wścieklizny czy sepsy. Warto więc znać zasady pierwszej pomocy, ponieważ niektóre z nich mogą zaskakiwać i odbiegać od intuicyjnych zachowań. Jak rozpoznać psa ze wścieklizną? Czy warto zaszczepić się przeciw tężcowi i wściekliźnie?
Spis treści
Powikłania po pogryzieniu przez psa
Jak rozpoznać psa chorego na wściekliznę?
Jak u ludzi objawia się wścieklizna?
Zasady postępowania po ugryzieniu przez psa
Jakie leczenie wdroży lekarz po ugryzieniu przez psa?
Szczepionki przeciw tężcowi i wściekliźnie
Powikłania po pogryzieniu przez psa
W jamie ustnej psa znajduje się co najmniej 64 rodzajów bakterii (nie licząc wirusów czy grzybów), dlatego ugryzienia mogą być przyczyną wielu różnych chorób. Po ugryzieniu może dojść do rozwoju tężca i zgorzeli gazowej z martwiczym zapaleniem tkanek miękkich, a u osób z obniżoną odpornością może wystąpić posocznica (inaczej sepsa), która często jest przyczyną śmiertelnie groźnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Do najgroźniejszych chorób przenoszonych przez psy należy jednak wścieklizna. Jest to śmiertelna choroba ludzi i zwierząt, wywołana przez wirusa z rodziny Rhabdoviridae. Do zakażenia człowieka dochodzi zazwyczaj w wyniku pogryzienia lub oślinienia przez chore zwierzę.
Jak rozpoznać psa chorego na wściekliznę?
Wściekliznę przenoszą najczęściej psy, ale źródłem zakażenia mogą być również koty, dzikie drapieżniki, czy małpy. Co ciekawe, drogą przenoszenia wirusa wścieklizny może być również wdychanie powietrza w przestrzeniach, w których znajdują się odchody nietoperzy, np. w jaskiniach, lub zjedzenie zainfekowanych tkanek i mleka, choć takie przypadki zdarzają się bardzo rzadko.
U zwierząt chorych na wścieklizną może dochodzić do zmian w układzie nerwowym, co przekłada się na zmiany w ich zachowaniu. Dzikie zwierzęta (np. sarna czy jeleń) w naturalnych warunkach są płochliwe, jeśli jednak chorują na wściekliznę - nie czują strachu i podchodzą do ludzi. Wówczas istnieje niebezpieczeństwo ukąszenia i zakażenia wścieklizną. Pies natomiast dotychczas będący łagodny i spokojny, w przypadku zachorowania na wściekliznę staje się agresywny i atakuje bez powodu nie tylko ludzi, ale całe otoczenie. Charakterystyczną cechą jest ślinotok i tzw. piana widoczna dookoła pyska. Jeżeli chodzi o sam wygląd, to u psów chorych na wściekliznę często zauważalne jest opadanie żuchwy z wypadaniem języka, zez, niedowłady kończyn i inne porażenia. Ponadto, u chorego psa można zauważyć utratę apetytu, wymioty i zjadanie niejadalnych ciał obcych.
Jak u ludzi objawia się wścieklizna?
Nie każde pogryzienie przez zwierzę zarażone wirusem wścieklizny jest równoznaczne z rozwojem choroby. Do wystąpienia objawów dochodzi najczęściej u osób, które doznały głębokich pogryzień twarzy, szyi i klatki piersiowej. Dlatego też w przypadku ataku zwierzęcia ważne jest, aby kucnąć nieruchomo i położyć dłonie na kark w taki sposób, by zasłoniły całą szyję, łokcie zasłoniły twarz, a zgięte kolana klatkę piersiową. Wirus atakuje głównie nasz układ nerwowy - po kilku tygodniach od ugryzienia pojawiają się zaburzenia czucia w miejscu pokąsania, uczucie przemęczenia, a także gorączka, potliwość, ślinotok, światłowstręt, trudności w oddychaniu i sinica twarzy. Najbardziej charakterystyczną cechą wścieklizny jest tzw. wodowstręt - chory odczuwa bardzo bolesne skurcze w jamie ustnej, gardle i krtani, które początkowo występują tylko podczas picia, a następnie na sam widok czy dźwięk wody. Większość osób zarażonych wścieklizną doznaje silnego pobudzenia, a następnie porażenia nerwowego i napadu drgawek. Po ujawnieniu się pierwszych objawów, śmierć następuje bardzo szybko - najczęściej w ciągu tygodnia. Wścieklizna jest bardzo groźną chorobą, ponieważ jest nieuleczalna - do tej pory nie udało się wynaleźć na nią skutecznego leku. U chorego stosowane jest wyłącznie leczenie objawowe. Niestety powrót do zdrowia pacjentów z objawami wścieklizny obserwuje się bardzo rzadko.
Zasady postępowania po ugryzieniu przez psa
Pierwszym i najważniejszym elementem pierwszej pomocy jest samodzielne opatrzenie rany, co zapobiega rozwinięciu się groźnych chorób. Prawidłowe oczyszczenie miejsca ugryzienia zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na wściekliznę o 90%. Powstałe po ugryzieniu rany, a nawet niewielkie otarcia naskórka należy przemywać przez kilka minut wodą, a jeśli jest taka możliwość - wodą z mydłem lub innym detergentem. Ważne jest również zastosowanie gotowych środków antyseptycznych, takich jak np. Octenisept, Raniseptol, czy woda utleniona. Początkowo nie należy hamować krwawienia z rany, chyba że uszkodzeniu uległo duże naczynie tętnicze i krwotok jest bardzo silny. Chwilowy, swobodny wypływ krwi to naturalny sposób na samooczyszczenie się miejsca pogryzienia ze śliny psa, która może być źródłem groźnych bakterii i wirusów. Na koniec uszkodzoną skórę należy zabezpieczyć jałowym opatrunkiem i jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który zadecyduje o dalszym postępowaniu. Jeśli jednak ugryzienie przez psa było dotkliwe, a rana silnie krwawi - należy wezwać pogotowie ratunkowe.
Jakie leczenie wdroży lekarz po ugryzieniu przez psa?
Lekarz w pierwszej kolejności obejrzy, oczyści i jeżeli będzie taka konieczność - zszyje ranę. Aby uniknąć rozwojowi infekcji bakteryjnej, może zostać zlecone zastosowanie antybiotyku (np. Augmentin), oraz podanie szczepionki przeciw tężcowi (np. Tetana). Jeżeli istnieje wysokie ryzyko zakażenia wścieklizną, lekarz może zdecydować również o podaniu surowicy i szczepionki przeciw wściekliźnie, najczęściej w 5 dawkach (np. Rabipur, Verorab). Takie postępowanie zwiększa szansę na to, że choroba nie rozwinie się u pogryzionej osoby, nawet jeżeli pies był chory. Ważny jest jednak czas - im szybciej leczenie zostanie wdrożone, tym większa szansa na jego skuteczność. Pacjent może zostać poproszony o dostarczenie książeczki zdrowia, aby upewnić się o aktualności szczepień.
Szczepionki przeciw tężcowi i wściekliźnie
Dziś szczepionka przeciw tężcowi jest obowiązkowa i podawana w wieku dziecięcym, jednak jej skuteczność słabnie wraz z czasem. Stąd też w niektórych przypadkach istnieje konieczność ponownego jej podania w przypadku np. pogryzienia przez zwierzę. Jeżeli chodzi o profilaktyczne szczepienia przeciw wściekliźnie, to są one najczęściej podawane osobom narażonym zawodowo na kontakt ze wściekłymi zwierzętami lub podróżującymi w tereny, gdzie zachorowalność na tą chorobę jest szczególnie wysoka (niektóre kraje Afryki i Azji Południowo- wschodniej).
Czy pies był szczepiony?
Każdy przypadek pogryzienia człowieka przez psa lub dzikie zwierzę, lekarz ma obowiązek zgłosić Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tzw. Sanepid), gdzie podejmowane są dalsze działania. Jeżeli jest to zwierzę domowe, powinno ono zostać poddane 15-dniowej obserwacji przez weterynarza. Jeśli jednak nie wiadomo, kto jest właścicielem psa i nie ma możliwości ustalenia, czy pies był szczepiony - osoba poszkodowana otrzyma od lekarza skierowanie do poradni chorób zakaźnych, gdzie zostanie podjęte specjalistyczne leczenie. W przypadku śmierci zwierzęcia, konieczne może być pośmiertne badanie jego mózgu w celu ustalenia, czy było chore.
redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.
ostatnia zmiana: 08.05.2023 12:54:19
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.