Brak apetytu u dzieci i osób starszych

Spis treści

Czym jest apetyt i jego brak?

Jakie mogą być przyczyny braku łaknienia?

Kiedy brak apetytu u dziecka jest normalny?

Moje dziecko jest zdrowe, dlaczego nie chce jeść?

Jak zachęcić dziecko do jedzenia?

Dlaczego u osób starszych występuje brak apetytu?

Jak poprawić apetyt u seniora?

Jakie preparaty można podawać na brak apetytu?

Kiedy z brakiem apetytu należy udać się do lekarza?

Czym jest apetyt i jego brak?

Apetyt to chęć przyjmowania pokarmu, czasami określonego (np. apetyt na słodycze). Głód natomiast jest sygnałem świadczącym o opróżnieniu żołądka. Alarmuje on, że konieczne jest przyjęcie posiłku. Apetyt można odczuwać nawet wówczas, kiedy nie jesteśmy głodni. Natomiast przy braku apetytu, trudno zmobilizować się do zjedzenia czegokolwiek, nawet jeśli nie jesteśmy najedzeni.

Jakie mogą być przyczyny braku łaknienia?

Apetyt może być zależny od wieku, masy ciała, aktywności fizycznej czy nawet temperatury otoczenia. Słusznie mówi się, że wysiłek fizyczny „zaostrza” apetyt. Natomiast wysokie temperatury np. latem, zmniejszają chęć na jedzenie. Takie okresowe wahania łaknienia na ogół nie świadczą o żadnych zaburzeniach.

Natomiast przyczyną długotrwale osłabionego apetytu mogą być:

• zaburzenia hormonalne - w szczególności choroby tarczycy oraz cukrzyca

• choroby układu nerwowego i problemy psychiczne, takie jak stres, depresja czy anoreksja, a u dzieci także problemy emocjonalne i nadwrażliwość sensoryczna

• schorzenia jamy ustnej i przewodu pokarmowego - między innymi choroby zapalne żołądka czy jelit oraz alergie i nietolerancje pokarmowe

• infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze, a także pasożytnicze

• alkoholizm i marskość wątroby

• działania niepożądane przyjmowanych leków.

Kiedy brak apetytu u dziecka jest normalny?

Zmniejszenie się apetytu u dziecka jest często powodem niepokoju rodziców. Jednak jeśli maluch prawidłowo się rozwija (co powinny potwierdzać okresowe wizyty u lekarza), to w większości przypadków nie ma powodu do niepokoju. Może być to po prostu naturalny etap rozwoju pociechy.

Spośród przemijających i niegroźnych przyczyn osłabionego apetytu u najmłodszych można wymienić ząbkowanie czy okres zdrowienia po infekcji jelitowej.

Moje dziecko jest zdrowe, dlaczego nie chce jeść?

U dzieci zdrowych przyczyną braku apetytu mogą być błędy żywieniowe popełniane przez dorosłych. Należą do nich między innymi zmuszanie do jedzenia, bez względu na upodobania żywieniowe dziecka z jednoczesną zgodą na nadmierne spożywanie słodyczy i przekąsek pomiędzy posiłkami.

Jak zachęcić dziecko do jedzenia?

Uważa się, że rodzic odpowiada za jakość posiłku, atmosferę w jakiej jest spożywany i jego atrakcyjne wizualnie podanie – a dziecko za to, ile pokarmu zje. Natomiast „bieganie za dzieckiem z łyżką”, próby przekupstwa lub groźby na ogół nie przynoszą pożądanych rezultatów. Co można zrobić, aby dziecko jadło więcej, bardziej urozmaiconych posiłków?

• Sam jedz produkty, które proponujesz dziecku i pozwalaj malcowi jeść w towarzystwie rówieśników - problem z niejedzeniem często kończy się wraz z posłaniem dziecka do przedszkola.

• Pozwalaj wąchać, lizać i dotykać składniki jedzenia oraz zaangażuj dziecko we wspólne przyrządzanie posiłków.

• Zadbaj o ciekawy i kolorowy sposób podania. Możesz przygotować zabawne kanapki w kształcie zwierzątek lub zainwestować z specjalne gadżety. Strzałem w dziesiątkę mogą okazać się bajkowe naczynia, kolorowe kieliszki do jajek czy specjalne foremki do smażenia lub pieczenia, które pozwalają przygotować danie o interesujących i apetycznych kształtach.

• Zadbaj o różnorodną konsystencję posiłków – może to właśnie przygotowane na parze, lekko chrupiące warzywa będą tym, na co dziecko da się namówić? A jeśli malec nie akceptuje kawałków owoców, to spróbuj zrobić koktajl, wycisnąć sok, dodać je do ciasta lub zrobić z nich dżem.

• Spraw, aby jedzenie było przygodą i wprowadź do posiłków element zabawy. Opowiedz dziecku o supermocach, jakie pojawią się po zjedzeniu szpinaku lub zachęć go do „poszukiwania skarbów” w sałatce.

• Zestawiaj na talerzu dziecka produkty nowe z tymi, które zna i lubi. Nie zniechęcaj się - czasami dopiero po wielu próbach maluch może przekonać się do nowego składnika.

• Stosuj tricki, aby przemycić nowości do diety malucha - niektóre składniki można zmiksować i wykorzystać jako farsz do pierogów, składnik sosu lub zupy.

Dlaczego u osób starszych występuje brak apetytu?

Grupą szczególnie narażoną na zaburzenia apetytu są osoby starsze. U seniorów spada zapotrzebowanie na kalorie, spowalnia metabolizm i pogarsza się praca przewodu pokarmowego, a węch i kubki smakowe nie są już tak sprawne. Ponadto osoby starsze są mniej aktywne fizycznie. Wszystko to w sposób naturalny powoduje mniejszą chęć na jedzenie.

Wstydliwymi powodami przyjmowania mniejszej ilości pokarmu u osób starszych są braki w uzębieniu lub źle dopasowana proteza oraz pierwsze objawy demencji. Ponadto osoby starsze mogą mieć kłopoty z pamięcią (w tym z przypomnieniem sobie, jak daną potrawę się przyrządza) czy problemy ze sprawnym zrobieniem zakupów.

Warto także zwrócić uwagę, że seniorzy nierzadko cierpią na zaburzenia depresyjne, potęgowane przez samotność – częste przyczyny utraty chęci na posiłki.

Jak poprawić apetyt u seniora?

W trosce o osobę starszą warto zadbać, aby odbywała ona regularne kontrole lekarskie i systematycznie przyjmowała wszystkie niezbędne leki. Do codziennej rutyny seniora warto wprowadzić następujące zalecenia:

• jedz częściej, ale mniej - nawet do sześciu małych posiłków dziennie,

• spożywaj posiłki bogate w składniki odżywcze, miej zawsze przy sobie zdrowe przekąski,

• niech jedzenie będzie przyjemnością - spożywaj je z przyjaciółmi lub rodziną i wybieraj dania, które lubisz,

• używaj ziół i przypraw,

• zaplanuj posiłki w ciągu dnia – ułatwi Ci to prowadzenie dziennika żywieniowego,

• nie opuszczaj żadnego posiłku, w szczególności śniadania, jeśli to konieczne – nastaw alarm w porze jedzenia,

• unikaj podczas jedzenia "rozpraszaczy" - oglądania telewizji czy używania telefonu,

• nie zapominaj o płynach – odpowiednie nawodnienie zapobiegnie problemom, takim jak zaparcia czy suchość w jamie ustnej, które niekorzystnie wpływają na apetyt.

Jakie preparaty można podawać na brak apetytu?

Preparaty na apetyt czy witaminowe warto dołączyć do diety wówczas, jeśli stwierdzono niedobory pokarmowe, a inne sposoby na poprawę łaknienia zawiodły.

Dla dzieci w aptekach bez recepty dostępne są między innymi syropy (np. Apetizer Junior, Multi-Sanostol).

Dorosłym dedykowane są takie preparaty, jak syrop Apetizer Senior, Herbatka Fix Na Apetyt czy Nalewka gorzka.

W celu pobudzenia apetytu lekarz może przepisać preparaty zawierające cyproheptadynę (np. Peritol) lub octan megestrolu (np. Megace, Cachexan). W innych krajach w tym wskazaniu zarejestrowane są także leki zawierające oxandrolon i dronabinol.

W niektórych przypadkach lekarz może zadecydować o leczeniu zaburzeń apetytu poza zarejestrowanymi wskazaniami (w ramach tak zwanej terapii off-label). Wykorzystuje wówczas działanie uboczne niektórych leków np. przeciwdepresyjnych czy glikokortykosteroidów polegające na zwiększeniu łaknienia.

U pacjentów niedożywionych lub zagrożonych niedożywieniem wskazane jest włączenie żywienia medycznego. Szczególnie niebezpieczne jest ono u pacjentów z chorobą nowotworową. U wielu chorych dochodzi wówczas do wyniszczenia organizmu zwanego kacheksją nowotworową.

Kiedy z brakiem apetytu należy udać się do lekarza?

Niepokój powinien wzbudzić utrzymujący się brak apetytu połączony z chudnięciem, a w przypadku dziecka – z brakiem przyrostu masy ciała. Do lekarza należy udać się, jeśli pojawią się takie objawy, jak nudności, wymioty, bóle brzucha, zaparcia lub biegunki, osłabienie czy gorączka lub stany podgorączkowe. Lekarz może zalecić podstawowe badania krwi, moczu oraz USG jamy brzusznej.