Czy bać się działań niepożądanych leków?

Czy bać się działań niepożądanych leków?

udostępnij:

Po wykupieniu leku przeczytałeś ulotkę i przeraziła Cię liczba wymienionych w niej działań niepożądanych. Nie wiesz co o tym myśleć i zastanawiasz się być może, czy w ogóle powinieneś ten produkt zażywać. A może zacząłeś stosować lek i wydaje Ci się, że źle się po nim czujesz? Przeczytaj, co należy wiedzieć na ten temat.

Spis treści

Czym jest działanie niepożądane?

Dlaczego w ulotce wymienionych jest tak wiele skutków ubocznych?

Jakie jest ryzyko, że wystąpią działania niepożądane?

Jakiego rodzaju działania niepożądane mogą u mnie wystąpić?

Czy lek jest bezpieczny, skoro ma skutki uboczne?

Czy skutki uboczne mogą wystąpić dopiero po dłuższym czasie przyjmowania leku?

Czy działania niepożądane mogą pojawić się po zakończeniu leczenia?

Czy mogę coś zrobić, aby ograniczyć działania niepożądane?

Co powinienem zrobić, jeśli źle się poczuję po zażyciu leku?

Czym jest działanie niepożądane?

Działaniem niepożądanym jest każda niekorzystna i niezamierzona reakcja, która występuje po zażyciu leku. Warto zaznaczyć, że zaliczamy tutaj także sytuację, gdy leczenie jest nieskuteczne - na przykład brak poprawy w przypadku infekcji po zastosowaniu antybiotyku z powodu oporności bakterii czy wystąpienie ciąży pomimo stosowania antykoncepcji. Również niekorzystne efekty pojawiające się wskutek błędnego stosowania, nadużywania czy przedawkowania leków zaliczane są do działań niepożądanych.

Czym jest skutek uboczny?

Często działanie niepożądane bywa nazywane zamiennie "skutkiem ubocznym" czy też "efektem ubocznym". Pojęcia te nie są jednak całkowicie tożsame. Skutek uboczny jest bowiem udokumentowanym i znanym działaniem leku wykraczającym poza jego pożądane i oczekiwane działanie, ale nie zawsze jest niekorzystny dla pacjenta - często jest on akceptowany, a niekiedy nawet mile widziany. Przykładowo u pacjenta cierpiącego na depresję z jednoczesnym nadmiernym spadkiem masy ciała można zastosować lek przeciwdepresyjny o którym wiadomo, że będzie korzystnie wpływać na apetyt. Inny przykład - niektóre hormonalne środki antykoncepcyjne mogą powodować zanik krwawień miesiączkowych. Nie ma to wpływu na zdrowie pacjentki i skuteczność terapii, a bywa wykorzystywane przez ginekologów u kobiet cierpiących na zbyt obfite miesiączki.

Skutki uboczne a odkrycia nowych leków

Często to właśnie skutki uboczne stoją za odkryciem nowych leków. Przykładowo sildenafil (szeroko stosowany jako lek na potencję pod wieloma nazwami handlowymi np. Viagra, Mensil, Maxon Forte, Inventum) początkowo miał leczyć objawy dusznicy bolesnej (bólu wywołanego niedokrwieniem serca). Badacze szybko jednak zorientowali się, że chociaż jest niezbyt skuteczny jako lek nasercowy, to daje zaskakujący dodatkowy efekt - powoduje erekcję u mężczyzn. Tak właśnie zaczęła się "kariera niebieskiej tabletki" jako leku poprawiającego życie seksualne wielu par. Podobną historię ma minoksidil - związek obniżający ciśnienie, którego działanie pobudzające cebulki włosów odkryto przypadkowo. Obecnie ta substancja jest stosowana praktycznie wyłącznie jako środek przeciwko łysieniu (np. Loxon Max, Minovivax, Alopexy).

Dlaczego w ulotce wymienionych jest tak wiele skutków ubocznych?

Producent ma obowiązek poinformować o wszystkich znanych działaniach niepożądanych, co ułatwia rozpoznanie problemu i daje możliwość szybkiej reakcji w razie, gdyby właśnie u Ciebie pojawił się niekorzystny skutek zażycia leku. Często najbardziej obszernie omawiane są te działania niepożądane, które występują stosunkowo rzadko, ale potencjalnie mogą być szczególnie niebezpieczne (np. ryzyko powikłań zakrzepowych w przypadku antykoncepcji hormonalnej). Nie pozwól jednak, aby ta duża ilość informacji przytłoczyła Cię i przestraszyła - zawsze możesz poprosić o dodatkowe wyjaśnienia na przykład farmaceutę.

Jakie jest ryzyko, że wystąpią działania niepożądane?

Każdy lek może powodować działania niepożądane, ale nie u każdego one wystąpią. Niestety nie da się z góry przewidzieć, czy i jakie działania niepożądane wystąpią u konkretnej osoby. Najczęściej mają one łagodny charakter, niekiedy są bardziej nasilone lub występują jedynie na początku terapii i przemijają po zaprzestaniu stosowania leku. Cięższe działania niepożądane lub o większym nasileniu pojawiają się dużo rzadziej. Zdarzenia takie jak zagrożenie życia, konieczność leczenia w szpitalu lub jego przedłużenie, trwały uszczerbek na zdrowiu lub choroba występują wyjątkowo, jednak one również są opisane w ulotce leku. Pamiętaj, że u Ciebie może nie wystąpić żadne działanie niepożądane, jednak zawsze uważnie obserwuj reakcję swojego organizmu po przyjęciu leku, szczególnie jeśli jesteś alergikiem.

Jeśli ulotka informuje, że jakieś działanie występuje

  • bardzo często: oznacza to, że pojawia się ono częściej niż u 1 na 10 pacjentów;

  • często: takie działanie pojawia się rzadziej niż u 1 na 10 pacjentów, ale jednocześnie częściej niż u 1 na 100;

  • niezbyt często: rzadziej niż u 1 pacjenta na 100, ale częściej niż u 1 na 1000;

  • rzadko: rzadziej niż u 1 na 1000 pacjentów, ale częściej niż u 1 na 10 000;

  • niezwykle rzadko: nie częściej niż u 1 na 10 000 pacjentów stosujących dany lek.

Jakiego rodzaju działania niepożądane mogą u mnie wystąpić?

Większość, bo około 70-80% obserwowanych działań niepożądanych to efekty, które wynikają ze sposobu, w jaki lek działa na organizm, dlatego są one przewidywalne i najlepiej poznane. Można je ograniczyć zmniejszając dawkę leku, sposób dawkowania, a jeśli okaże się to niemożliwe, to po odstawieniu preparatu można liczyć, że ustąpią one całkowicie. Przykładem może być kaszel po lekach obniżających ciśnienie krwi z grupy tak zwanych inhibitorów ACE takich jak ramipril (np. Polpril, Tritace) czy perindopril (np. Prestarium, Prenessa), nadmierne krwawienia podczas stosowania leków przeciwzakrzepowych takich jak warfaryna (np. Warfin) czy acenokumarol (np. Sintom) lub hipoglikemia podczas stosowania leków przeciwcukrzycowych, w szczególności insuliny.

Około 20% stanowią działania niepożądane wynikające z nadwrażliwości lub uczulenia na lek, których nie da się przewidzieć, a ich wystąpienie nie zależy od zastosowanej dawki. Można tutaj zaliczy wszelkiego rodzaju zmiany skórne typu pokrzywka, wyprysk, rumień, ale również alergiczne polekowe uszkodzenia narządów wewnętrznych czy anafilaksję - ciężką i zagrażającą życiu reakcję alergiczną.

Czy lek jest bezpieczny, skoro ma skutki uboczne?

Niestety nie ma leków całkowicie pozbawionych efektów niepożądanych. Dlatego produkty lecznicze należy stosować wtedy, kiedy są do tego wskazania. Aby lek został dopuszczony do użycia przez pacjentów, korzyści z jego stosowania (np. poprawa stanu zdrowia, polepszenie jakości życia, możliwość zapobiegnięcia chorobie lub powstrzymanie jej postępu) muszą przewyższać ryzyko związane z działaniami niepożądanymi.

Ostrzeżeń zawartych w ulotce nie wolno bagatelizować, ale należy zachować zdrowy rozsądek. Jeśli lekarz zalecił Ci jakiś lek, oznacza to, że uważa, iż przyjęcie go jest dla Ciebie bardziej korzystne niż nieleczenie się. Lek może, ale nie musi wywołać skutków ubocznych, natomiast nieleczona choroba z dużym prawdopodobieństwem będzie pogłębiać się, wywoływać niekorzystne zmiany w organizmie lub powodować groźne powikłania.

Jeśli jednak po zapoznaniu się z treścią ulotki:

  • uważasz, że dany lek jest dla Ciebie niewłaściwy;

  • ryzyko związane z działaniami niepożądanymi jest dla Ciebie nie do przyjęcia lub chcesz wiedzieć więcej na temat bezpieczeństwa terapii;

  • uważasz, że występują u Ciebie przeciwwskazania do zastosowania danego preparatu;

  • masz inne pytania związane ze wskazaniami do przyjęcia leku lub przebiegiem leczenia

- skonsultuj swoje wątpliwości z lekarzem lub farmaceutą.

Warto zwrócić uwagę, że czasami lekarz może przepisać Ci leki w innym wskazaniu, niż jest to opisane w ulotce lub może zaordynować dziecku lek przeznaczony dla dorosłych. Może to wzbudzić Twoje obawy, ale nie musi oznaczać, że lekarz się pomylił - taka terapia nosi nazwę "leczenia off-label". Ponieważ jednak może ona wiązać się z większym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, lekarz powinien objaśnić Ci, dlaczego wybiera właśnie takie leczenie, jakie są spodziewane korzyści i ewentualne zagrożenia.

Czy skutki uboczne mogą wystąpić dopiero po dłuższym czasie przyjmowania leku?

W niektórych przypadkach długotrwałego przyjmowania leków, działania uboczne mogą wystąpić dopiero po pewnym czasie. Jako przykład można wymienić pojawienie się problemów gastrycznych czy nawet choroby wrzodowej, jeśli pacjent przewlekle przyjmuje niesteroidowe leki przeciwzapalne w związku z chronicznymi bólami czy stanem zapalnym, osteoporozę jako efekt długotrwałego przyjmowania glikokortykosteroidów czy ruchy mimowolne (tak zwane późne dyskinezy) u pacjentów stosujących neuroleptyki (leki stosowane w terapii schizofrenii).

Czy działania niepożądane mogą pojawić się po zakończeniu leczenia?

W niektórych sytuacjach działania niepożądane mogą wystąpić po zakończeniu terapii. Szczególnym przypadkiem są tutaj zespoły odstawienne, które mogą się pojawić po nagłym zaprzestaniu przyjmowania leku - są szczególnie charakterystyczne dla leków stosowanych w psychiatrii (np. nasennych) oraz tych, które mają potencjał uzależniający (np. przeciwbólowych opioidów). Takim efektom można zapobiec odstawiając lek w porozumieniu z lekarzem, powoli i stopniowo zmniejszając dawkę.

Pacjentki często pytają także farmaceutów, czy odstawienie tabletek antykoncepcyjnych wiąże się z jakimiś skutkami ubocznymi. Antykoncepcja hormonalna jest w pełni odwracalną metodą zapobiegania ciąży. Bezpośrednim skutkiem zakończenia przyjmowania tabletek będzie powrót fizjologicznego cyklu (niekiedy jednak nie od razu) wraz z ewentualnymi dolegliwościami, jakie mogą temu towarzyszyć. Przykładowo, jeśli pacjentka przed przyjmowaniem antykoncepcji hormonalnej miała objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego, to po jej odstawieniu mogą one  powrócić. Niektóre pacjentki obserwują podczas przyjmowania hormonów takie efekty jak powiększenie piersi czy poprawa stanu skóry. Nie będą one już występować po przerwaniu przyjmowania leku. Stąd niektóre kobiety zgłaszają np. pojawienie się trądziku po odstawieniu pigułek.

Czy mogę coś zrobić, aby ograniczyć działania niepożądane?

  • Czytaj uważnie ulotki przylekowe (nigdy ich nie wyrzucaj!) i obserwuj swoją reakcję na przyjmowane leki.

  • Nie przekładaj leków do innego opakowania – unikniesz pomyłek.

  • Unikaj nieuzasadnionego nadużywania leków.

  • Stosuj lek zgodnie z zaleceniami lekarza i farmaceuty.

  • Nie łącz ze sobą różnych leków, jeśli nie masz pewności, że jest to bezpieczne lub jeśli nie zalecił Ci tego jeden i ten sam lekarz.

  • Przechowuj lek zgodnie z zaleceniami producenta.

  • Nie stosuj leków po upływie ich terminu ważności.

Co powinienem zrobić, jeśli źle się poczuję po zażyciu leku?

Przede wszystkim, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem lub z farmaceutą. Ponadto zgodnie z obowiązującym prawem każdy pacjent może zgłosić działanie niepożądane produktu leczniczego. Jak i po co to robić, opisujemy w artykule Jak i dlaczego zgłaszać działania niepożądane.

W razie jakichkolwiek wątpliwości, zawsze możesz zadać pytanie farmaceutom GdziePoLek.

redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.

ostatnia zmiana: 12.09.2023 13:37:44

Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.

Pytania i opinie

Dodaj pytanie

* pole wymagane

Zdjęcia

Możesz przeciągnąć tu plik zdjęcia.

* pole wymagane

Zadając pytanie użytkownik akceptuje regulamin korzystania z usług serwisu GdziePoLek.pl 
Twój adres IP i wybrana lokalizacja zostaną zapisane. 
)