Katar u dziecka - jak leczyć?

Spis treści

Skąd bierze się katar u dzieci?

O czym świadczy kolor kataru?

Co zrobić, aby zmniejszyć lub pozbyć się kataru u dziecka?

Czy podczas kataru u dziecka można wykonywać inhalacje?

Czy dzieci podczas kataru mogą płukać zatoki?

Czy katar może wywołać inne choroby?

Skąd bierze się katar u dzieci?

Czynniki wywołujące katar u dziecka

• Wirusy (adenowirusy, rinowirusy, koronawirusy) – jest to tzw. katar infekcyjny.

• Alergeny – powodowany zetknięciem się błony śluzowej nosa z alergenem, na który dziecko jest uczulone.

• Czynniki drażniące, np. dym papierosowy – jest to katar niealergiczny i nieinfekcyjny.

• Bakterie - bardzo rzadko.

3 fazy rozwoju kataru

• Obrzękowa – na skutek kontaktu z czynnikiem wywołującym katar, uwalniane są czynniki świadczące o wystąpieniu reakcji zapalnej (np. histamina), dzięki którym błona śluzowa nosa zaczyna obrzękać.

• Wysiękowa – rozszczelniają się naczynia krwionośne w nosie, a więc zwiększa się przepływ krwi, a wraz z nim ilość dostarczanych do nosa komórek odpornościowych; pojawia się wodnista wydzielina, która chce zmyć patogeny z powierzchni błony śluzowej.

• Naciekowa – komórki odpornościowe organizmu trafiające do nosa zmieniają katar w śluzowo-ropny, który dzięki ich obecności, przybiera barwę.

O czym świadczy kolor kataru?

Bezbarwny katar

Wodnista i bezbarwna wydzielina u dziecka, pojawiająca się najczęściej w sezonie pylenia roślin, a niekiedy przez cały rok (np. w przypadku uczulenia na roztocza kurzu domowego), świadczy najprawdopodobniej o alergicznym nieżycie nosa. Powstaje ona, w wyniku zetknięcia się błony śluzowej nosa z alergenem, na który dziecko jest uczulone. Katarowi alergicznemu towarzyszą zwykle także inne objawy, dzięki którym łatwiej jest go rozpoznać, np. świąd nosa i oczu, kichanie, łzawienie. Jeśli czynniki uczulające nie są przez cały czas obecne w otoczeniu dziecka, objawy kataru alergicznego znikają po przerwaniu kontaktu z alergenem.

Aby jednak nie było tak prosto, bezbarwny i „lejący się” z nosa katar może być także pierwszym zwiastunem wczesnej infekcji wirusowej. Z biegiem czasu zmienia on swój wygląd manifestując pierwsze objawy zakażenia.

Żółty i zielony katar

Często spotykam się ze stwierdzeniem, że żółty katar świadczy o infekcji bakteryjnej, a zielony – o wirusowej. Nie jest to prawdą. Barwa wydzieliny zmienia się pod wypływem nagromadzenia w niej dużej ilości komórek układu odpornościowego zwanych leukocytami. Ich zadaniem jest walka z obecnymi w organizmie patogenami. Dlaczego zatem lekarze i farmaceuci pytają, jaki jest katar? Chcą po prostu mniej więcej wiedzieć, na jakim etapie infekcji jest Twoje dziecko. Tak jak wspomniałam wcześniej, „przeciętny katar” jest początkowo wodnisty, potem staje się gęsty i przybiera określoną barwę.

„Kolorowy” katar nie jest wskazaniem, aby od razu podawać dziecku antybiotyk. Dopiero dołączenie do niego innych objawów może świadczyć o zakażeniu bakteryjnym i potrzebie wdrożenia takiego leczenia.

Katar z krwią

Wydzielina z nosa podbarwiona krwią jest zwykle wynikiem pęknięcia naczynek krwionośnych podczas dmuchania nosa przez dziecko lub podrażnienia śluzówki przez zbyt częste podawanie leków obkurczających.

Co zrobić, aby zmniejszyć lub pozbyć się kataru u dziecka?

Wietrz mieszkanie

Dzięki regularnemu wietrzeniu mieszkania zmniejszasz nie tylko liczbę wirusów w pomieszczeniu - chłodne powietrze (około 20°C) pozwala zakatarzonemu maluchowi swobodniej oddychać. Obrzęk wywołany infekcją powoduje zmniejszenie możliwości przepływu powietrza przez nos nawet o połowę. Niemowlęta oddychają głównie nosem, dlatego im katar dokucza najbardziej, np. utrudniając jedzenie.

Nawadniaj dziecko

Zadbaj o to, aby podczas kataru dziecko dużo piło. Umożliwia to upłynnienie wydzieliny oraz jej łatwiejsze usunięcie. Podczas kataru, nos malca zwykle jest zatkany, co wymusza oddychanie przez usta, a to powoduje większą niż normalnie utratę wody.

Nawilżaj śluzówkę

Nos dziecka zapsikuj roztworem soli fizjologicznej lub wodą morską kilka razy dziennie (np. Marimer Baby, Sterimar Baby). Podczas aplikacji produktu do nosa nie zatykaj drugiej dziurki i nie dotykaj końcówką atomizera do przegrody nosowej dziecka. Jest ona bardzo mocno ukrwiona i delikatna, więc o uszkodzenie nietrudno.

Jeśli jesteś rodzicem gromadki maluchów, zadbaj o to, aby każde z nich miało osobny preparat do nosa. Dzięki temu unikniesz przenoszenia drobnoustrojów na rodzeństwo.

Do nawilżenia powietrza w mieszkaniu możesz użyć nawilżacza, naparować w łazience podczas kąpieli lub po prostu porozwieszać mokre ręczniki.

Katar ma to do siebie, że lubi spływać po tylnej ścianie gardła. Powoduje to odruch obronny w postaci kaszlu, który prowadzi do wysuszenia i podrażnienia gardła, a nierzadko chrypy i drapania. Jeśli zaobserwowałeś taki objaw u swojego dziecka, możesz zastosować tzw. preparaty smarujące (poślizgowe), które tworzą na śluzówce gardła nawilżającą powłokę. Są to syropy, aerozole i tabletki do ssania z babki lancetowatej, prawoślazu, porostu islandzkiego, podbiału, propolisu lub miodu (np. Syrop Islandzki, Aboca Grintuss).

Marimer Baby	Sterimar Baby
Syrop Islandzki	Aboca Grintuss Pediatric

Oczyszczaj nos dziecka

Jak już wspominałam, wydzielina z nosa może być różna – bardziej wodnista na początku infekcji lub bardziej lepka i ciągnąca w miarę postępu choroby. Kluczem do tego, aby oczyszczenie nosa poszło gładko jest to, by wydzielina była jak najbardziej „luźna” i nawodniona, a tym samym łatwiejsza do usunięcia, dlatego przed oczyszczeniem nosa, porządnie go nawilż psikając roztworem soli fizjologicznej lub wodą morską. Do oczyszczenia nosa możesz użyć aspiratora aktywowanego wdechem, aspiratora elektrycznego, podłączanego do odkurzacza, gruszki lub nauczyć malca dmuchać nos.

Jeśli dziecko jest starsze, zachęć je, aby samodzielnie dmuchało nos pokazując, jak to się robi. Zwróć jednak uwagę, aby nie wykonywało tego za mocno, bo może uszkodzić śluzówkę i doprowadzić do pękania naczynek krwionośnych. Kiedy dziecko jest młodsze, możesz wykorzystać dowolną z pozostałych metod.

Najskuteczniejsze są aspiratory podłączane do odkurzacza (np. Katarek Plus), jednak nieprawidłowo stosowane mogą podrażnić śluzówkę. Odkurzacz hałasuje, więc możliwe, że maluch nie zaakceptuje tego sposobu oczyszczania.

Odsysanie wydzieliny aspiratorem aktywowanym wdechem (np. Sopelek) jest najbezpieczniejsze, daje bowiem poczucie kontroli - siła ssąca pochodzi od rodzica. Jest jednak bardziej czasochłonne i, ze względów estetycznych, nie każdy się na nie zdecyduje.

Elektroniczny „odciągacz” kataru (np. Novama Kids Pingo) jest kolorowy i grający, więc zwykle najłatwiej akceptowany przez dziecko, jednak nie jest tak wydajny jak poprzednie metody.

Gruszki (np. Sanity gruszka z miękkim końcem) używane przez naszych rodziców nie poszły jeszcze do lamusa i ich również możesz używać. Zwróć jednak uwagę, aby dokładnie ją czyścić i często wymieniać.

Podczas procesu oczyszczania nosa dziecko powinno mieć otwarte usta, aby dochodziło do wyrównywania się ciśnień. Odciąganie kataru aspiratorem wykonuj nie częściej niż 3 razy dziennie. Po zakończonym procesie oczyszczania śluzówka nosa może być podrażniona, dlatego raz jeszcze zapsikaj ją preparatem trzymającym nawilżenie, np. aerozolem z dekspantenolem (np. Bepanthen Baby).

Katarek Plus	Sopelek

Ułatw oddychanie

Olejki eteryczne

Sposobem na poprawienie komfortu oddychania, zwłaszcza u małych dzieci, są preparaty aromatyczne zawierające olejki eteryczne - eukaliptusowy, mentolowy, kamforę czy majeranek, „odblokowujące” zatkany nos. Mają one różną postać: plasterków do przyklejenia na ubranko (np. Aromactiv+), płynu, który możesz dodać do kąpieli (np. Bąbel płyn do kąpieli na przeziębienie dla dzieci), żelu do smarowania klatki piersiowej (np. Aromactiv Baby) czy maści do aplikacji pod nosem (np. Maść majerankowa). Pamiętaj, że olejki to substancje potencjalnie uczulające, dlatego zachowaj ostrożność przy ich stosowaniu. W przypadku maści majerankowej posmaruj okolice nosa, a nie jego wnętrze.

Aromactiv+	Bąbel

Leki obkurczające śluzówkę nosa

Przekrwienie i obrzęk błony śluzowej nosa możesz zmniejszyć za pomocą miejscowych preparatów zwężających naczynia (np. Acatar Care Kids, Sudafed Xylospray HA dla dzieci). Poprzez odblokowanie nosa ułatwiają one zasypianie i jedzenie dzieciom, szczególnie karmionym piersią. Stosuje się je zwykle na początku kataru, gdy wydzielina jest wodnista i cieknie z nosa. W zależności od potrzeb, środek aplikuj 3 razy dziennie po 1 psiku do każdego otworu nosowego dziecka lub tylko na noc oraz nie dłużej niż 3-4 dni bez konsultacji z lekarzem, ponieważ grozi to zniszczeniem fizjologicznego mechanizmu obronnego nosa. Przed podaniem takiego aerozolu koniecznie oczyść nosek dziecka.

Sterydy donosowe i leki przeciwalergiczne

Istnieją jeszcze inne leki na katar u malucha, jak preparaty przeciwalergiczne czy sterydy donosowe, jednak ich podawanie powinno być skonsultowane z lekarzem, bowiem nie zaleca się ich rutynowego stosowania, szczególnie u dzieci poniżej 2 roku życia. Użycie takiego preparatu jest zasadne tylko w konkretnych wskazaniach.

Czy podczas kataru u dziecka można wykonywać inhalacje?

Nebulizacje są przydatne podczas całego okresu trwania kataru u dziecka. Umożliwiają one nawilżenie i oczyszczenie śluzówki dróg oddechowych. Do inhalacji możesz stosować fizjologiczny (0,9%) roztwór chlorku sodu (np. Gilbert, Nebu-Dose Isotonic) oraz ten z dodatkiem kwasu hialuronowego (np. Nebu-Dose Hialuronic). Hipertoniczne stężenie chlorku sodu (3%) działa obkurczająco na śluzówkę, pozwalając na łatwiejsze usunięcie wydzieliny oraz zmniejszając gęstość śluzu, jednak nie powinno się go stosować bez konsultacji z lekarzem u niemowląt, astmatyków oraz kiedy dziecko kaszle, ponieważ może on nasilić ten odruch.

Nebulizacje można przeprowadzać 2-3 razy dziennie. Ostatnia z nich powinna być wykonana z roztworu fizjologicznego na kilka godzin przed snem. Hipertoniczne roztwory chlorku sodu dzięki temu, że obkurczają śluzówkę, mogą prowadzić, jak wspomniałam, do spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Proces ten jest łatwiejszy w pozycji leżącej, a więc zamiast spać, Twoje dziecko może w nocy kasłać.

Nebu-Dose Isotonic	Nebu-Dose Hialuronic

Czy dzieci podczas kataru mogą płukać zatoki?

Płukanie zatok można z powodzeniem wykonywać u starszaków - dzieci powyżej 4 roku życia. Pozwala ono na dokładne oczyszczenie zatok i przynosi maluchowi dużą ulgę. Jeśli chcesz skorzystać z tej metody, wybierz zestaw do płukania zatok przeznaczony dla dziecka (np. Irigasin Junior), ponieważ te dla dorosłych wytwarzają większe ciśnienie, co może przyczynić się do przedostania się płynu do trąbek słuchowych.

Do płukania zatok u dziecka (także młodszego) możesz wykorzystać specjalne końcówki do inhalatora (np. Rhino Clear). Rozpylają one roztwór do zatok w postaci mgiełki praktycznie niewyczuwalnej dla malucha.

Przeciwwskazaniem do płukania zatok są ostre lub przewlekłe choroby uszu oraz te przebiegające z wysiękiem.

Czy katar może wywołać inne choroby?

Często z pozoru banalny katar u dziecka może być przyczyną poważniejszych powikłań. Zatkanie nosa przyczynia się do połykania powietrza w trakcie jedzenia z piersi czy butelki, a tym samym może wywoływać wzdęcia lub kolki. Katar u malucha może mieć także wpływ na wykształcanie się wad zgryzu - dziecko z zatkanym nosem ma notorycznie półotwartą buzię, przez co zgryz układa się nieprawidłowo i powstają wady wymowy.

Na koniec jeszcze jedno - czy katar u dziecka może „zejść niżej” i wywołać np. zapalenie płuc? Katar, który zostanie połknięty przez malca, zgodnie z fizjologią, nie trafia do dolnych dróg oddechowych, lecz do żołądka, gdzie ulega strawieniu. Jest to naturalny proces eliminacji wydzieliny u dzieci. Niewątpliwie jednak katar u dziecka często łączy się z zapaleniem gardła, oskrzeli czy płuc, a najczęściej z nawracającymi infekcjami ucha środkowego, tzw. kataralnymi zapaleniami uszu. Ma to związek z budową anatomiczną ucha. U dziecka nos połączony jest z trąbką słuchową, dlatego wydzielina spływa do ucha. Bakterie wywołujące zapalanie uszu u dzieci najpierw bytują w części nosowej gardła. Jeśli chodzi natomiast o zapalenie płuc czy oskrzeli – rozwijają się one nie na skutek połykania wydzieliny, lecz mogą być powikłaniami wynikającymi z infekcji przebiegającej z katarem.