Wszystko, co musisz wiedzieć o recepcie

Czy apteki nadal realizują recepty papierowe?

Apteki mają obowiązek realizacji zarówno e-recept, jak i recept papierowych. W styczniu 2020 r. wprowadzono obowiązek wystawiania recept w formie elektronicznej. W niektórych przypadkach lekarz wciąż może jednak wystawić receptę papierową, dotyczy to:

• sytuacji braku dostępu do systemu informatycznego,
• recept transgranicznych,
• recept na leki z importu docelowego,
• recept dla osób o nieustalonej tożsamości
• recept dla siebie (pro auctore) i rodziny (pro familiae).

Jak wygląda recepta?

Recepta papierowa: stanowi oficjalny dokument, który musi spełniać wymogi prawne określone w rozporządzenia w sprawie recept i zawiera:

• dane pacjenta: imię, nazwisko, adres zamieszkania, PESEL oraz uprawnienia dodatkowe pacjenta,
• dane osoby wystawiającej receptę: imię, nazwisko, numer prawa wykonywania zawodu oraz podpis lekarza,
• dane przychodni lub gabinetu lekarskiego: nazwa, adres, numer telefonu i REGON,
• informacje dotyczące leku: nazwa, dawka, ilość leku oraz sposób dawkowania (w przypadku leków psychotropowych i narkotycznych łączna ilość substancji czynnej wyrażona słownie),
• datę wystawienia recepty oraz datę „realizacji od” (w przypadku recept z odroczonym terminem realizacji).

Nie wolno na niej niczego dopisywać, podkreślać czy skreślać pozycji, których nie chcemy realizować – grozi to utratą prawa do refundacji leków.

E-recepta: zapisana jest w systemie informatycznym i zawiera te same informacje, co recepta papierowa. Pacjent zamiast recepty otrzymuje od lekarza 4-cyfrowy kod dostępu bądź wydruk informacyjny w formie papierowej lub w postaci pliku PDF przesłanego w wiadomości e-mail.

Aby sprawdzić, jakie leki przepisano na recepcie, można wejść na stronę www.gdziepolek.pl/sprawdz-erecepte i podać 4-cyfrowy kod i PESEL bądź sczytać kod kreskowy z wydruku informacyjnego za pomocą kamery. Dokładna instrukcja znajduje się na podanej wyżej stronie oraz w artykule: Jak zrealizować e-receptę w aptece?

Jak długo jest ważna recepta?

Recepta papierowa: ważna 30 dni od daty wystawienia.

E-recepta: standardowo e-recepta jest ważna przed 30 dni od dnia wystawienia, chyba, że lekarz zaznaczy roczny termin realizacji (nie dotyczy to recept na leki zawierające substancje narkotyczne i psychotropowe ważnych zawsze 30 dni). W przypadku "rocznych" e-recept w ciągu 30 dni należy wykupić przynajmniej 1 opakowanie leku. Jeśli pacjent rozpocznie realizację recepty po 30 dniach, farmaceuta wyda mniejszą ilość leku, proporcjonalnie do liczby dni, które upłynęły od daty jej wystawienia. Przy realizacji kolejnych opakowań, bez względu na to, kiedy pacjent po nie przyjdzie, farmaceuta nie będzie zmniejszał ilości leku.

W przypadku obu rodzajów recept wyjątek stanowią recepty na:

• antybiotyki do stosowania doustnego lub dożylnego - ważne 7 dni,
• leki wytwarzane specjalnie dla danego pacjenta (np. szczepionki odczulające) - ważne 120 dni.

Lekarz może także wystawić receptę papierową lub e-receptę z odroczonym terminem realizacji. Dotyczy to zazwyczaj kontynuacji leczenia. Na recepcie widnieje wówczas data wystawienia recepty oraz data "realizacji od”, od której liczy się 30-dniowy termin ważności recepty.

Jaką ilość leku lekarz może przepisać na recepcie?

Recepta papierowa: na 1 recepcie może się znaleźć ilość leku przeznaczona maksymalnie na 120 dni kuracji, obliczona na podstawie podanego sposobu dawkowania.

E-recepta: na 1 recepcie może się znaleźć ilość leku przeznaczona na 360 dni kuracji, przy czym jednorazowo pacjent może wykupić zapas leku na nie więcej niż 120 dni. 

Jeśli na recepcie rocznej przepisano ilość większą niż na 120- dni kuracji, realizacja recepty na lek przeznaczony na kolejny 120-dniowy okres stosowania jest możliwa po upływie 3/4 okresu, na który zrealizowano receptę. Przykładowo, jeśli pacjent wykupi lek na 120 dni stosowania, kolejna realizacja będzie możliwa dopiero po 90 dniach od poprzedniej realizacji.

Wyjątek stanowią recepty papierowe i elektroniczne na leki zawierające substancje narkotyczne – mogą one zawierać ilość leku przeznaczoną na maksymalnie 90 dni leczenia.

Czy receptę muszę zrealizować w całości?

Recepta papierowa: 1 kwietnia 2020 r. weszła w życiu ustawa, która zlikwidowała możliwości wystawiania przez farmaceutę odpisów recept, dzięki którym pacjent mógł wykupić nierealizowane pozycje z recepty w późniejszym terminie.

E-recepta: możliwa jest częściowa realizacja recepty. W okresie jej ważności poszczególne opakowania leku można kupować pojedynczo. Kolejne opakowania można jednak wykupić jedynie w aptece, w której rozpoczęto realizację recepty. Za każdym razem farmaceuta poprosi o podanie 4-cyfrowego kodu dostępu bądź okazanie wydruku informacyjnego e-recepty. W przypadku zagubienia kodu dostępu bądź wydruku e-recepty, farmaceuta jest w stanie uzyskać dostęp do e-recepty bez tych danych (jest możliwe wyłącznie w aptece, w której rozpoczęto realizację recepty).

W przypadku, gdy recepta zawiera kilka różnych leków (recepta zbiorcza), każdy z nich pacjent może wykupić w innej aptece.

Co jeśli lekarz nie określił sposobu dawkowania leku?

Recepta papierowa: w przypadku braku lub błędnego zapisu sposobu dawkowania leku , farmaceuta może wydać maksymalnie 2 najmniejsze opakowania leku (w przypadku leku refundowanego 2 najmniejsze opakowania znajdujące się w wykazie leków refundowanych, 2 najmniejsze opakowania dostępne w obrocie w przypadku leków nierefundowanych). 

E-recepta: analogicznie do recepty papierowej, przy braku dawkowania farmaceuta może wydać jedynie 2 najmniejsze opakowania leku. Co ważne, jeśli lekarz nie określił dawkowania na e-recepcie z rocznym terminem realizacji, lek można wykupić jedynie w ciągu 30 dni od daty wystawienia.

Zarówno w przypadku recept papierowych jak i elektronicznych wyjątek stanowią:

• leki zawierające substancje narkotyczne i psychotropowe, dla których sposób dawkowania i łączna dawka leku muszą być ściśle określone,
• leki do stosowania zewnętrznego (zarówno leki gotowe, jak i leki recepturowe, np. maści, kremy, emulsje czy płyny do stosowania zewnętrznego) oraz wyroby medyczne do diagnostyki in vitro (np. paski do glukometrów) - w ich przypadku aby zrealizować receptę, konieczne jest określenie przynajmniej częstotliwości stosowania (np. 1 x dziennie). 

Co jeśli lekarz nie określił dawki leku?

Recepta papierowa: farmaceuta wydaje lek w najmniejszej zarejestrowanej dawce.

E-recepta: lekarz sczytuje nazwę leku z systemu informatycznego, co pozwala uniknąć tego typu błędów.

Co zrobić, jeżeli recepta jest błędnie wystawiona?

Recepta papierowa: farmaceuta może dokonać tylko nielicznych poprawek, m.in. uzupełnić na podstawie przedstawionych dokumentów dane pacjenta (PESEL, nr paszportu, adres, imię i nazwisko, kod uprawnień dodatkowych). Warunkiem jest obecność na recepcie imienia i nazwiska lub numeru PESEL. Nie może uzupełnić jednak symboli uprawnień dodatkowych: S, C, DZ, WP, WE (objaśnienia w dalszej części artykułu) ani wprowadzić poprawek dotyczących przepisanych leków (dawki, ilości opakowań czy sposobu dawkowania). Z nieprawidłowo wypisaną receptą zwykle pacjent musi wrócić do lekarza w celu dokonania poprawy. W niektórych przypadkach lek może wykupić na 100%.

E-recepta: wdrożenie recepty elektronicznej znacznie ograniczyło ilość błędnie wystawionych recept. Wciąż jednak mogą zdarzać się pomyłki. W przypadku braku danych pacjenta (PESEL, nr paszportu, adres, imię i nazwisko, kod uprawnień dodatkowych) analogicznie do recepty papierowej, farmaceuta uzupełnia brakujące dane, dodając odpowiednią adnotację w systemie. W przypadku innych błędów, uniemożliwiających realizację, konieczne jest wystawienie przez lekarza nowej recepty. Nie ma możliwości poprawy e-recepty. W większości przypadków wystarczy jednak telefoniczny kontakt z lekarzem, który ponownie wystawi dokument i poda pacjentowi nowy kod recepty.

Czy lek na 100% otrzymam bez recepty?

Wiele osób mylnie uważa, że każdy lek dostępny na receptę jest refundowany, a żeby otrzymać lek bez zniżki nie potrzeba recepty. Wśród leków dopuszczonych do obrotu na terenie Polski są preparaty bez recepty (tzw. OTC) oraz leki na receptę, wśród których znajdziemy leki podlegające refundacji, które otrzymamy ze zniżką i takie, które wszyscy pacjenci - nawet ci ubezpieczeni, otrzymają ze 100% odpłatnością. Tak więc to, że lek nie jest refundowany, nie oznacza, że można go otrzymać w aptece bez recepty.

R, 30%, 50% - czy poziom odpłatności musi być zaznaczony na recepcie?

Nie jest to konieczne. Jeśli recepta spełnia wszystkie wymogi refundacyjne i lekarz w polu odpłatności nie zaznaczył symbolu „X” ani „100 %”, farmaceuta wydaje lek z odpłatnością określoną w wykazach leków refundowanych, czyli bezpłatnie (B), z odpłatnością 30% ceny leku, 50% ceny leku lub na tzw. ryczałt (R).

W przypadku, gdy lek występuje w więcej niż jednym rodzaju odpłatności (np. R i 30%), a lekarz nie wskaże rodzaju zniżki, farmaceuta wydaje lek z najniższą zniżką, czyli najwyższą odpłatnością.

Dlaczego 50% nie stanowi połowy ceny leku?

Wytłumaczenie pacjentowi, dlaczego 50% odpłatność w praktyce nie oznacza połowy ceny leku bez zniżki bywa skomplikowane.

Kluczowy jest fakt, że dla leków refundowanych ustalany jest tzw. limit finansowania, czyli kwota dopłaty NFZ do ceny leku. Zniżka odnosi się do kwoty limitu, nie do pełnej ceny leku.

Przykład: cena leku jest równa 10 zł, limit finansowania wynosi 3 zł, za lek wydany z odpłatnością 50% pacjent zapłaci: 50% z limitu + różnicę pomiędzy 100% ceną leku i limitem = 50% z 3 zł + (10 zł - 3 zł) = 1,50 zł + 3,00 zł = 8,50 zł - dużo więcej niż połowa ceny. Sytuacja wygląda tak samo w przypadku innych poziomów odpłatności.

Jakie uprawnienia dodatkowe przysługują pacjentowi przy realizacji recepty?

Dodatkowe uprawnienia przysługują m.in.: inwalidom wojennym (IB), inwalidom wojskowym (IW), Zasłużonym Honorowym Dawcom Krwi (ZK) i wymagają przedłożenia odpowiednich dokumentów np. Książeczki Inwalidy Wojennego lub legitymacji Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi. Uprawnienia te może dopisać farmaceuta realizujący receptę - jeżeli lekarz ich nie zaznaczył.

Osobom, które ukończyły 65 rok życia przysługuje uprawnienie seniora (S). Może je zaznaczyć na recepcie tylko lekarz medycyny rodzinnej na podstawie numeru PESEL pacjenta. Seniorzy wybrane leki refundowane - określone przez Ministra Zdrowia - otrzymują bezpłatnie. Podobnie, symbol uprawnień przysługujących kobietom ciężarnym (C),  dzieciom i młodzieży poniżej 18. roku życia (DZ), żołnierzom zawodowym (WP) oraz weteranom poszkodowanym z uszczerbkiem na zdrowiu co najmniej 30% (WE) może wpisać jedynie osoba wystawiająca receptę.