Schizofrenia – bardzo poważna choroba umysłu, charakteryzująca się zaburzonym postrzeganiem rzeczywistości. Trudno jest zrozumieć zmianę zachowania czy absurdalny sposób myślenia chorego, zwłaszcza gdy takie objawy pojawiają się nagle. Czym jest schizofrenia i jak ją rozpoznać? Jak wygląda leczenie?
Obejrzyj film!
Spis treści
Jak zachowywać się wobec osoby chorej na schizofrenię?
Czym jest schizofrenia?
Słowo „schizofrenia” pochodzi z języka greckiego i znaczy dosłownie „rozszczepienie umysłu”. U chorego dochodzi właśnie do „rozszczepienia” pomiędzy jego myślami a rzeczywistością. Nieprawidłowo działają przekaźniki nerwowe, szczególnie dopamina, która odpowiada m.in. za nastrój i motywację.
Kto choruje na schizofrenię?
W Polsce na schizofrenię może cierpieć nawet 1 mln osób [1]. Mężczyźni zapadają na nią częściej niż kobiety. Choroba zazwyczaj objawia się u ludzi młodych – pomiędzy 15. a 45. rokiem życia [2].
Jakie są objawy schizofrenii?
urojenia – chory wierzy w coś, co nie jest prawdą, nawet pomimo przedstawienia mu dowodów; takie przekonania mogą wyglądać bardzo różnie - chory myśli na przykład, że wszyscy uczestniczą w spisku przeciwko niemu
halucynacje – chory widzi rzeczy lub słyszy głosy, które nie istnieją
niezorganizowana mowa – wypowiedzi chorego nie mają sensu, rozmawia on sam ze sobą
chaotyczne zachowanie – zarówno zwiększona jak i obniżona aktywność ruchowa
tzw. „objawy negatywne” – brak motywacji i chęci do życia, brak okazywania emocji, wycofanie społeczne
Symptomy mogą wystąpić nagle i niespodziewanie lub też rozwijać się stopniowo. Utrudniają lub uniemożliwiają one normalne funkcjonowanie i są przyczyną niepełnosprawności.
Kiedy zwrócić się do lekarza?
Ze względu na charakter schizofrenii, chory często nie zdaje sobie sprawy, że jego odczucia czy zachowanie odbiegają od normy (dotyczy to 50-80% przypadków) [3]. W związku z tym zwrócenie się o pomoc specjalisty nierzadko leży w rękach bliskich, którzy zauważą niepokojące symptomy.
Należy udać się do lekarza, gdy w ciągu ostatnich 6 miesięcy u bliskiej osoby wystąpiły co najmniej 2 spośród wymienionych wyżej objawów – w szczególności, jeżeli nasiliły się w ciągu ostatniego miesiąca. W połączeniu z tymi symptomami, powodem do niepokoju mogą być również problemy z pamięcią i koncentracją, stosowanie używek czy też wcześniejsze wystąpienie schizofrenii w rodzinie.
Specjalistą od rozpoznawania i leczenia schizofrenii jest lekarz psychiatra, do którego nie trzeba mieć skierowania – wystarczy zgłosić się do poradni zdrowia psychicznego. Można również udać się do gabinetu prywatnego.
Schizofrenię diagnozuje się głównie poprzez rozmowę z chorym i jego rodziną. Ważne jest również wykluczenie innych przyczyn nietypowego zachowania, takich jak: używki (alkohol i narkotyki), uraz głowy, nowotwór mózgu. Diagnostyka może się więc wiązać z wykonaniem badań krwi i moczu, czy też rezonansu magnetycznego.
Leczenie schizofrenii
Jest to trudny i często długotrwały proces. W wielu przypadkach leki bierze się do końca życia. U każdego chorego terapię należy dobrać indywidualnie. Najlepsze efekty przynosi leczenie rozpoczęte jak najszybciej po wystąpieniu objawów.
Mimo iż schizofrenia może brzmieć jak wyrok, to przy odpowiedniej terapii istnieją realne szanse na powrót do normalnego życia. Do 10 lat po diagnozie ok. 50% pacjentów odzyskuje sprawność (z czego połowa jest w pełni niezależna). Kolejne 25% chorych wykazuję poprawę, jednak osoby te wciąż wymagają wsparcia [4].
Leki stosowane w schizofrenii
Są to neuroleptyki (leki przeciwpsychotyczne) - wydawane wyłącznie na receptę, głównie w formie doustnej. Niektóre z nich występują również w postaci długo działających zastrzyków – ta metoda podania jest korzystna u pacjentów, którzy nie mogą przyjmować regularnie tabletek, np. ze względu na problemy z pamięcią.
Neuroleptyki klasyczne stosowane w schizofrenii
Działają poprzez blokowanie receptorów dopaminowych D2 w mózgu. Zmniejszają występowanie halucynacji i urojeń. Dużym ograniczeniem w ich stosowaniu są uciążliwe skutki uboczne, przypominające chorobę Parkinsona.
Przykłady: haloperidol (np. Haloperidol Unia - krople, Decaldol - zastrzyki), perazyna (np. Pernazinum), lewomepromazyna (np. Tisercin), chlorprotiksen (np. Chlorprothixen Zentiva), zuklopentiksol (np. Clopixol – tabletki, Clopixol Depot - zastrzyki), flupentiksol (np. Fluanxol – tabletki, Fluanxol Depot - zastrzyki), sulpiryd (np. Sulpiryd Teva).
Neuroleptyki atypowe stosowane w schizofrenii
Wpływają na wiele różnych receptorów ośrodkowego układu nerwowego. Nie wywołują parkinsonizmu, mogą jednak powodować skutki uboczne związane z metabolizmem – wzrost masy ciała, cukrzycę czy nadciśnienie.
Przykłady: klozapina (np. Klozapol), risperidon (np. Rispolept), zyprazydon (np. Zypsila), kwetiapina (np. Kwetaplex, Ketrel), olanzapina (np. Zolafren, Zolaxa), aripiprazol (np. Abilify).
Psychoterapia w schizofrenii
Metody niefarmakologiczne są istotnym uzupełnieniem leczenia neuroleptykami lub też jedyną szansą dla osób, u których leki nie działają w ogóle. W schizofrenii stosuje się różne metody psychoterapii. Skierowanie na takie leczenie wydaje lekarz prowadzący (lekarz pierwszego kontaktu lub specjalista).
Terapia może odbywać się w poradni zdrowia psychicznego lub też na oddziale dziennym szpitala psychiatrycznego. W tych przypadkach leczenie jest refundowane, jednak na jego rozpoczęcie trzeba zazwyczaj czekać. Alternatywą jest więc możliwość podjęcia terapii w gabinecie prywatnym za opłatą.
Należy pamiętać, że skuteczne leczenie wiąże się z ponownym włączeniem do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie i aktywności zawodowej.
Jak zachowywać się wobec osoby chorej na schizofrenię?
Osoba dotknięta chorobą potrzebuje przede wszystkim wsparcia i specjalistycznego leczenia. Warto mieć na uwadze, że schizofrenia jest poza kontrolą chorego i nie powinna być powodem do dyskryminacji.
Chorzy na schizofrenię bywają agresywni (głównie w przypadku urojeń), jednak zdecydowana większość nie popełnia przestępstw. Są oni przede wszystkim zagrożeniem dla samych siebie – ok. 10-15% odbiera sobie życie [4].
Jeżeli jesteśmy świadkami wystąpienia halucynacji czy urojeń u bliskiej osoby, nie powinniśmy po prostu przytakiwać temu, co mówi, jednak nie wolno nam również kłócić się, że te przeżycia są jedynie wyobrażeniem. Musimy pamiętać, że dla chorego są one prawdziwe i starać się okazywać współczucie.
Powrót do normalnego funkcjonowania jest często ciężką i żmudną pracą dla osoby dotkniętej schizofrenią. Należy doceniać osiągnięcia chorego na tej drodze. Natomiast krytyka i presja mogą prowadzić do pogorszenia objawów.
Nawet 25% opiekunów osób dotkniętych schizofrenią cierpi na depresję wymagającą pomocy specjalisty [5]. Jeżeli sytuacja bliskiej osoby przerasta nas, warto samemu zwrócić się o wsparcie do lekarza.
Źródła
[1] Schizofrenia w liczbach. Raport Fundacji Pro Domo.
[2] Marta Grochowska, Marcin Wojnar, Marek Radkowski. The gut microbiota in neuropsychiatric disorders. Acta Neurobiol Exp 2018, 78: 69–81.
[3] Boban Joseph, Janardhanan C. Narayanaswamy, Ganesan Venkatasubramanian. Insight in Schizophrenia: Relationship to Positive, Negative and Neurocognitive Dimensions. Indian J Psychol Med. 2015 Jan-Mar; 37(1): 5–11.
[4] Torrey E. Fuller M.D. Surviving Schizophrenia, A Family Manual. Wyd. Harper Perennial, 2013.
[5] Schizofrenia. Rola opiekunów w kreowaniu współpracy. Opr. HTA Consulting na zlecenie Janssen Polska.
redaktor: Agnieszka Soroko, mgr farm.
ostatnia zmiana: 05.05.2023 13:39:10
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.