Honorowe krwiodawstwo - czy warto oddawać krew?

Nie masz czasu czytać? Obejrzyj film!

mgr farm. Olga Sierpniowska: Jesteś krwiodawcą od 2002 roku. Na czym polega honorowe oddawanie krwi?

Bartosz Sierpniowski, Zasłużony Honorowy Dawca Krwi: Oddanie krwi polega na jej pobraniu poprzez pojedyncze wkłucia do żyły na przedramieniu. Typowo pobiera się 450 mililitrów krwi, co trwa od 5 do 10 minut.

Czy oddawanie krwi jest bezpieczne?

Oddawanie krwi nie wiąże się z ryzykiem, a zdrowy organizm szybko się regeneruje, pod warunkiem zachowania odpowiednich przerw pomiędzy donacjami. W nielicznych przypadkach może dojść do chwilowych zawrotów głowy – najczęściej przy pierwszej donacji.

Cały proces odbywa się w komfortowych warunkach, spełniających ścisłe normy sanitarne i przebiega pod nadzorem fachowego personelu, który jest naprawdę zawsze bardzo życzliwy. Do pobierania krwi używa się wyłącznie sprzętu jednorazowego użytku, nie jest więc możliwe zarażenie się HIV lub inną chorobą zakaźną. Mitem jest także, że oddawane krwi osłabia lub uzależnia. Osobiście nigdy nie miałem żadnych problemów ze zdrowiem w związku z oddawaniem krwi.

Wiele osób obawia się, że oddawanie krwi jest bolesne. Czy to prawda?

Igła jest rzeczywiście nieco grubsza od standardowej, być może stąd te obawy. Trochę nieprzyjemny może być ewentualnie sam moment wkłucia – jednak do jego wykonania wykorzystuje się specjalistyczne igły, dzięki czemu bolesność jest ograniczana do minimum.

Aby oddać krew poświęcasz swój czas - czy za oddawanie krwi otrzymuje się pieniądze?

Za oddawanie krwi nie przysługuje wynagrodzenie, ale można skorzystać z ulgi podatkowej - jej wysokość zależy od ilości oddanej krwi. Przysługuje także zwrot kosztów dojazdu do najbliższego punktu krwiodawstwa. Dawca może również bezpłatnie pobrać wyniki badań laboratoryjnych, jakie są przeprowadzane w związku z donacją. Przykładowo, po pobraniu krew jest każdorazowo badana w kierunku zakażenia kiłą, HIV oraz wirusami zapalenia wątroby typu B lub C.

Chociaż oddawanie krwi jest dobrowolne i bezpłatne, to krwiodawcy odnoszą jednak pewne korzyści, stanowiące rodzaj podziękowania za bezinteresowny dar, jakim jest krew. Zdarzyło Ci się korzystać z tych przywilejów?

Każda osoba, która zdecydowała się oddać krew zostaje Honorowym Dawcą Krwi. Każdemu dawcy przysługuje tak zwany „posiłek regeneracyjny” dostarczający 4500 kalorii. Najczęściej są to napoje i 8 tabliczek czekolady.

Ponadto w dniu donacji przysługuje zwolnienie z pracy na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Pracodawca ma obowiązek udzielenia wolnego, pod warunkiem, że został wcześniej poinformowany, a pracownik po oddaniu krwi dostarczy stosowane zaświadczenie. Ja nie korzystałem z tego przywileju, ale wiem, że inni krwiodawcy to robią i w większości przypadków nie mają problemów, aby uzyskać "wolne".

Legitymacja i odznaka Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi

Źródło: GdziePoLek

Oddałeś już ponad 23 litry krwi i jesteś Zasłużonym Honorowym Dawcą Krwi (ZHDK). Zasłużeni krwiodawcy (kobiety - po oddaniu 5, a mężczyźni - 6 litrów krwi) mają dodatkowe przywileje. Przede wszystkim niektóre leki refundowane mogą otrzymać bezpłatnie albo z dodatkową zniżką. Istnieje także specjalny wykaz leków, jakie mogą być stosowane w związku z oddawaniem krwi. Są na niej preparaty z kwasem foliowym (np. Acidum Folicum,Folacid), żelazem (np. Sorbifer durules, Tardyferon, Tardyferon-Fol, Ascofer, Feroplex) czy zestaw witamin z grupy B (np. Vitaminum B compositum). Czy uważasz, że to przydatne uprawnienie?

Myślę, że każdego rodzaju ulga finansowa na leki to fajny "bonus". Warto pamiętać, że aby z niej skorzystać konieczna jest recepta, a w aptece dodatkowo należy okazać legitymację „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” - ja staram się mieć ją zawsze przy sobie.

Nie wspomniałaś natomiast o innym - z mojego punktu widzenia - bardzo przydatnym uprawnieniu dla ZHDK. Jest to możliwość skorzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach. Oznacza to, że w aptece nie trzeba czekać w kolejce, a w np. przychodni lub poradni można zostać przyjętym dużo szybciej niż wynikałoby to z listy oczekujących na wizytę. O ile kolejka w aptece nie jest dla mnie dużym problemem, to możliwość szybkiego dostania się do lekarza już kilkukrotnie bardzo mi się przydała.

Warto dodać, że niektóre samorządy zasłużonym krwiodawcom oferują dodatkowe zniżki na przejazd komunikacją miejską. W dużych aglomeracjach może być to na prawdę znacząca kwota. Ja na razie przemieszczam się na własnych "kółkach", ale kiedyś - kto wie?

Zachęcasz do zostania krwiodawcą - kto zatem może nim zostać?

Krwiodawcą może zostać osoba, która ma pomiędzy 18 a 65 lat i jest zdrowa. Przewlekłe i poważne schorzenia, takie jak na przykład cukrzyca, gruźlica, łuszczyca, choroby układu krążenia czy niektóre choroby weneryczne wykluczają z możliwości bycia krwiodawcą.

Czasową dyskwalifikację mogą powodować zabiegi – operacje, interwencje stomatologiczne, badania przewodu pokarmowego, takie jak gastroskopia, ale także np. wykonanie tatuażu. Kobiety mają trochę trudniej - nie mogą oddawać krwi w czasie miesiączki i 3 dni po jej zakończeniu oraz przez pewien czas po porodzie.

Ty oddajesz krew w centrum krwiodawstwa. Czy to jedyne rozwiązanie? Gdzie jeszcze można oddać krew?

Rzeczywiście krew oddaje się przede wszystkim w Regionalnych Centrach Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (RCKiK) oraz w ich Oddziałach Terenowych. Organizowane są także akcje wyjazdowe – między innymi w ten właśnie sposób zaczęła się moja przygoda z krwiodawstwem. W trasę wyruszają wówczas mobilne punkty poboru krwi, tzw. krwiobusy lub punkty takie organizowane są stacjonarnie - na przykład w centrach handlowych.

Co byś doradził osobie, która zdecydowała się oddać krew - jak przygotować się do donacji?

Do punktu krwiodawstwa należy przyjść wypoczętym, po lekkim posiłku i dobrze nawodnionym, z przygotowanym dokumentem tożsamości.

Przed pobraniem krwi przeprowadzana jest kwalifikacja do donacji – najpierw kandydat wypełnia kwestionariusz. Należy liczyć się z tym, iż w ankiecie konieczne będzie udzielenie odpowiedzi na pytania związane z aktywnością seksualną, stosowaniem używek, stylem życia czy podróżami. Na pytania te należy odpowiedzieć zgodnie z prawdą – tylko w ten sposób możliwe jest zapewnienie bezpieczeństwa biorcom.

W punkcie krwiodawstwa wykonywane są także badania laboratoryjne oraz przeprowadzane jest wstępne badanie lekarskie.

Czy oddając krew można przyjmować leki?

Lekarz podczas wywiadu dokładnie pyta o wszystkie stosowane przez kandydata leki, także te bez recepty. Ich przyjmowanie może wskazywać na istnienie choroby powodującej wykluczenie z donacji oraz mieć wpływ na skład krwi. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie odstępu pomiędzy przyjmowaniem lekarstwa a oddaniem krwi.

Przykładowo po kwasie acetylosalicylowym (np. Aspirin, Polopiryna S) trzeba odczekać około 5 dni, po antybiotyku – około dwóch tygodni. Przerwy wymaga także przyjęcie szczepionki – konieczny odstęp zależy od jej rodzaju. Dla kobiet może być ważna informacja, że antykoncepcja oraz leki hormonalne stosowane w okresie menopauzy na ogół nie stanowią przeciwwskazania do oddania krwi.

To ważne, aby zachowywać się odpowiedzialnie i odstąpić od donacji, jeśli są ku temu przeciwwskazania. Można natomiast przyjmować witaminy czy suplementy diety. Zawsze jednak warto o nich powiedzieć lekarzowi podczas kwalifikacji do oddania krwi.

Czy wiesz, w jaki sposób wykorzystywana jest Twoja krew?

Podczas donacji pobierana jest cała krew, samo osocze lub tylko wybrane komórki krwi (płytki krwi). Ja najczęściej oddaję krew pełną. Wiem, że surowce te są odpowiednio preparowane i mogą zostać wykorzystane u chorych (np. u ofiar wypadków, pacjentów poddawanych operacjom chirurgicznym lub przeszczepom szpiku, chorych na nowotwory lub ciężkie anemie).

A wiedziałeś, że dzięki donacjom mogą także powstać leki? Przykładowo z osocza produkuje się albuminy (np. Albiomin, Alburex), znajdujące zastosowanie do uzupełnienia i utrzymywania objętości krwi, immunoglobuliny (np. Octagam, Sandoglobulin) – przeciwciała, które podaje się chorym z niedoborami odporności, którzy nie są w stanie wytworzyć samodzielnie ich wytworzyć czy czynniki krzepnięcia (np. Octaplex), które pomagają osobom, u których krew nie krzepnie prawidłowo – między innymi pacjentom z hemofilią.

Nie wiedziałem, ale dobrze mieć świadomość, że krew jest tak potrzebna i że może pomóc na tyle sposobów.

Co pandemia zmieniła w sytuacji krwiodawców?

W czasie pandemii krew jest potrzebna jak zwykle, a może nawet bardziej. Pojawiła się także nowa potrzeba w zakresie pozyskiwania osocza ozdrowieńców.

25 stycznia 2021 roku weszły nowe przepisy, które mają zachęcić do donacji, szczególnie po przechorowaniu zakażenia koronawirusem. W czasie trwania pandemii honorowi dawcy krwi, którzy oddali krew lub jej składniki, w tym osocze po przechorowaniu COVID-19, będą mieli prawo do 2 dni wolnego - dzień, w którym  nastąpiła donacja oraz dzień następny.

Ponadto nie tylko zasłużony dawca, ale każdy, kto oddał co najmniej 3 donacje krwi lub jej składników, w tym osocze po chorobie COVID-19 będzie mógł skorzystać poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach.

Pojawiła się także ulga w wysokości 33% na przejazdy w komunikacji krajowej środkami publicznego transportu zbiorowego. Przysługuje ona honorowemu dawcy krwi, który oddał co najmniej 3 donacje. Aby skorzystać, trzeba pobrać z centrum krwiodawstwa odpowiednie zaświadczenie. Z tego co wiem, poszerzone uprawnienia będą ograniczone czasowo - prawo do obsługi poza kolejką przez rok, a zniżki na transport - przez pół roku po otrzymaniu zaświadczenia o donacji.

Ostatnio pojawiły się wątpliwości, czy po przyjęciu szczepionki przeciwko COVID-19 można oddawać krew. Czy coś wiadomo na ten temat?

Z tego co słyszałem, ryzyko dla biorcy związane z zaszczepieniem się dawcy jest właściwie teoretyczne, niemniej zaleca się odstęp od tygodnia do czterech tygodni zależnie od rodzaju szczepionki. Na pewno osoba, która źle się czuje po przyjęciu jakiejkolwiek szczepionki przeciwko COVID-19, nie powinna zgłaszać się do oddania krwi, aż nie będzie "w pełni sił".